हंसा मेहता

हंसा जीवराज मेहता (३ जुलै १८९७ - ४ एप्रिल १९९५) या एक सामाजिक कार्यकर्त्या, शिक्षिका, स्वातंत्र्य कार्यकर्त्या, स्त्रीवादी आणि लेखिका होत्या. भारतीय राज्यघटनेचा मसुदा तयार करणाऱ्या संविधान सभेचा भाग असलेल्या १५ महिलांमध्ये त्या एक होत्या.^{[१][२][३]}

हंसा मेहता यांचा जन्म 3 जुलै 1897 रोजी एका ब्राह्मण कुटुंबात झाला. त्या बडोदा राज्यातील दिवाण मनुभाई मेहता यांच्या कन्या आणि करण घेलो या पहिल्या गुजराती कादंबरीचे लेखक नंदशंकर मेहता यांच्या नात होत्या.^[४]

1918 मध्ये त्यांनी तत्त्वज्ञानाची पदवी घेतली. त्यांनी पत्रकारिता आणि समाजशास्त्राचा अभ्यास इंग्लंडमध्ये केला. 1918 मध्ये, त्यांनी सरोजिनी नायडू आणि नंतर 1922 मध्ये महात्मा गांधी यांची भेट घेतली. गुजरातचे पहिले मुख्यमंत्री असलेले प्रख्यात चिकित्सक आणि प्रशासक जीवराज नारायण मेहता यांच्याशी तिचा विवाह झाला होता.^[५]

हंसा मेहता यांनी विदेशी कपडे आणि मद्य विकणाऱ्या दुकानांची पिकेटिंग आयोजित केली आणि महात्मा गांधींच्या सल्ल्यानुसार इतर स्वातंत्र्य चळवळींमध्ये भाग घेतला. 1932 मध्ये त्यांना ब्रिटिशांनी अटक करून तुरुंगात पतीसह पाठवले होते. नंतर मुंबई विधानपरिषदेवर त्यांची निवड झाली.^{[६][७][८]}

स्वातंत्र्यानंतर, भारतीय राज्यघटनेचा मसुदा तयार करणाऱ्या संविधान सभेचा भाग असलेल्या 15 महिलांमध्ये त्या होत्या. त्या सल्लागार समिती आणि मूलभूत हक्कांच्या उपसमितीच्या सदस्य होत्या. त्यांनी भारतातील महिलांसाठी समानता आणि न्यायासाठी वकिली केली.

1926 मध्ये बॉम्बे स्कूल कमिटीवर निवडून आल्या आणि 1945-46 मध्ये अखिल भारतीय महिला परिषदेच्या अध्यक्षा झाल्या. हैदराबाद येथे झालेल्या अखिल भारतीय महिला परिषदेच्या अधिवेशनात त्यांनी अध्यक्षीय भाषणात महिला हक्कांची सनद मांडली. 1945 ते 1960 पर्यंत भारतात विविध पदे भूषवली - SNDT महिला विद्यापीठाच्या कुलगुरू, अखिल भारतीय माध्यमिक शिक्षण मंडळाच्या सदस्या, भारतीय आंतर विद्यापीठ मंडळाचे अध्यक्ष आणि महाराजा सयाजीराव विद्यापीठ बडोदाचे कुलगुरू.^[५]

1946 मध्ये महिलांच्या स्थितीवरील आण्विक उप-समितीमध्ये भारताचे प्रतिनिधित्व केले. 1947-48 मध्ये UN मानवाधिकार आयोगावरील भारतीय प्रतिनिधी म्हणून, तिने "सर्व पुरुषांकडून मानवाधिकारांच्या सार्वत्रिक घोषणापत्राची भाषा बदलण्याची जबाबदारी पार पाडली. लिंग समानतेची गरज अधोरेखित करून "सर्व मानवांसाठी" समान निर्माण केले आहे." हंसा नंतर 1950 मध्ये युनायटेड नेशन्सच्या मानवाधिकार आयोगाच्या उपाध्यक्ष बनल्या. त्या युनेस्कोच्या कार्यकारी मंडळाच्या सदस्या देखील होत्या.^{[९][१०][११]}

1. ^ "संयुक्त राष्ट्र ने महान भारतीय समाज सुधारक और शिक्षाविद् हंसा मेहता के योगदान को याद किया". Navbharat Times (हिंदी भाषेत). 2022-03-24 रोजी पाहिले.
2. ^ "Hansa Jivraj Mehta: Freedom fighter, reformer; India has a lot to thank her for". The Indian Express (इंग्रजी भाषेत). 2018-01-24. 2022-03-24 रोजी पाहिले.
3. ^ "UN Chief honours Indian reformer Hansa Mehta's role in shaping Universal Declaration of Human Rights - The Economic Times". m.economictimes.com. 2022-03-24 रोजी पाहिले.
4. ^ "News". hmlibrary.ac.in. 2022-03-24 रोजी पाहिले.
5. ^ ^{a b} "15 women who contributed in making the Indian Constitution". India Today (इंग्रजी भाषेत). 2022-03-24 रोजी पाहिले.
6. ^ Chaudhary, Nidhi; Chaudhary, Nidhi (2018-05-29). "Hansa Mehta: Reformer In Gender Justice And Education | #IndianWomenInHistory". Feminism In India (इंग्रजी भाषेत). 2022-03-24 रोजी पाहिले.
7. ^ "UN Chief honours Indian reformer Hansa Mehta's role in shaping Universal Declaration of Human Rights - The Economic Times". m.economictimes.com. 2022-03-24 रोजी पाहिले.
8. ^ "संयुक्त राष्ट्र ने महान भारतीय समाज सुधारक और शिक्षाविद् हंसा मेहता के योगदान को याद किया". Navbharat Times (हिंदी भाषेत). 2022-03-24 रोजी पाहिले.
9. ^ HoVB (2016-01-14). "Hansa Mehta". History of Vadodara - Baroda (इंग्रजी भाषेत). 2022-03-24 रोजी पाहिले.
10. ^ "हंसा मेहता: महिला अधिकारों के प्रति सजग नेत्री". www.hindusthansamachar.in (इंग्रजी भाषेत). 2022-03-24 रोजी पाहिले.
11. ^ "PM Narendra Modi moved nation to women-led development, says UN Representative TS Tirumurti". zeenews.india.com. 2022-03-24 रोजी पाहिले.