सोवा रिग्पा

सोवा रिग्पा (तिबेटी: བོད་ཀྱི་གསོ་བ་རིག་པ་, Wylie: Ggso ba rigpa) ही प्राचीन उपचार पद्धती आहे, ज्यामध्ये हिमालय प्रथा समाविष्ट आहे. सोवा-रिग्पा, भारतातील हिमालयीन प्रदेशात 'तिबेटी' किंवा 'आमची' म्हणून ओळखले जाते, ही जगातील सर्वात प्राचीन उपचार प्रणालींपैकी एक आहे.

भारतात, ही पद्धत जम्मू आणि काश्मीरमधील लडाख प्रदेश, लाहौल-स्पीती (हिमाचल प्रदेश), सिक्कीम, अरुणाचल प्रदेश आणि दार्जिलिंग (पश्चिम बंगाल) मध्ये वापरली जाते. सोवा-रिग्पाची तत्त्वे आणि पद्धती आयुर्वेदाप्रमाणेच आहेत आणि त्यात पारंपारिक चिनी औषधांच्या काही तत्त्वांचा समावेश आहे. सोवा रिग्पाचे अभ्यासक बघून, स्पर्श करून आणि प्रश्न विचारून उपचार करतात.

असे मानले जाते की ही पद्धत भगवान बुद्धांनी 2500 वर्षांपूर्वी सुरू केली होती. नंतर जीवक, नागार्जुन, वाग्भट्ट आणि चंद्रनंदन यांसारख्या प्रसिद्ध भारतीय विद्वानांनी ते पुढे नेले. त्याला 2500 वर्षांहून अधिक वर्षांचा इतिहास आहे. सोवा-रिग्पा प्रणाली, जरी खूप प्राचीन असली तरी, अलीकडेच ओळखली गेली आहे. ही प्रणाली दमा, ब्राँकायटिस, संधिवात यांसारख्या जुनाट आजारांसाठी प्रभावी मानली गेली आहे.

सोवा-रिग्पाची मूलभूत तत्त्वे खालीलप्रमाणे आहेत

(१) उपचारासाठी शरीर आणि मनाला विशेष महत्त्व आहे

(२) उतारा, म्हणजे उपचार

(3) उपचार पद्धती

(4) रोग बरा करण्यासाठी औषधे; आणि

(5) फार्माकोलॉजी.

सोवा-रिग्पा मानवी शरीराच्या निर्मितीतील पाच भौतिक घटकांचे महत्त्व, विकारांचे स्वरूप आणि त्यावरचे उपाय यावर भर देतात. उत्तर प्रदेश आणि कर्नाटकात सोवा-रिग्पाच्या काही शैक्षणिक संस्था आहेत.