सिद्धांतसूत्रपाठ

रचना इ.स. १२९०. कर्ता केशिराजबास. या ग्रंथास महानुभावांमध्ये “शास्त्ररूप परमेश्वर” म्हणले जाते. सूत्रपाठ हे प्रकरण तात्त्विक असून महानुभाव पंथाच्या तत्त्वज्ञानाचा तो पाया आहे. साहजिकच पंथियांना तो श्रुतिकल्प वाटतो व त्याची जपणूक फार मोठ्या कसोशीने ते करतात. यामुळेच त्याची रचना होऊन सातशे वर्षे लोटली तरी त्याचे मूळ स्वरूप कायम आहे.

नागदेवाचार्यांच्या संमतीने व त्यांच्या मार्गदर्शनाखाली केशिराजबासांनी लीळाचरित्रातील श्रीचक्रधरमुखीची वचने निवडून, त्यांचे वर्गीकरण करून व त्यांचा परस्परांशी अन्वय लावून चक्रधरोक्त सूत्रपाठ सिद्ध केला. सूत्रपाठातील सूत्रांची संख्या साडेबाराशे असून ती सोळा प्रकरणांमध्ये विभागलेली आहेत - पूर्वी, पंचकृष्ण, पंचनाम, अनन्यावृत्ती, युगधर्म, विद्यामार्ग, संहार, संसरण, उद्धरण, असतीपरी, महावाक्य, निर्वचन, आचार, आचारमालिका, विचार व विचारमालिका.

शब्दयोजनेतील मितव्यय (अल्पाक्षरता) आणि आशयघनता हे सूत्रपाठाचे खास वैशिष्ट्य. सूत्रपाठाचे मराठीतील स्थान अनन्यसाधारण, अद्वितीय आहे. अथपासून इतिपर्यंत सूत्रबद्ध असा हा एकच ग्रंथ आहे. सूत्रपाठ ही महानुभावांची गीता ठरली.

• भक्त वियोगीं नुरे (ईश्वरवियोगाने भक्त जिवंत राहू शकत नाही)
• जवं जवं जाणता : तवं तवं नेणता (जसजशी ज्ञानप्राप्ती तसतसे आपण काहीच जाणत नाही अशी जाणीव, ज्ञान अगाध)
• हाती गुढरिला निका दिसे : जोगी मुंडिला निका दिसे (शृंगारलेला हत्ती सुंदर, मुंडण केलेला योगी सुंदर)
• आचारे तेयाचा धर्म
• जन्मजीवित परमेश्वरा देयावे