शासकीय वैद्यकीय महाविद्यालय (नागपूर)
medical school | |||
| माध्यमे अपभारण करा | |||
 विकिपीडिया | |||
| प्रकार | वैद्यकीय महाविद्यालय | ||
|---|---|---|---|
| स्थान | नागपूर, नागपूर जिल्हा, नागपूर विभाग, महाराष्ट्र, भारत | ||
| स्थापना |
| ||
| अधिकृत संकेतस्थळ | |||
| |||
 | |||
शासकीय वैद्यकीय महाविद्यालय, नागपूर हे महाराष्ट्राच्या नागपूर शहरातील असलेल्या दोन शासकीय वैद्यकीय महाविद्यालयांपैकी एक आहे.
देशात इंग्रजांचे राज्य असतांना उच्च शिक्षणासाठी वैद्यकीय महाविद्यालय नसल्याने नागपूरच्या विद्यार्थ्यांना वैद्यकीय शिक्षणासाठी बाहेरगावी जावे लागत होते. १९२३ मध्ये नागपूर विद्यापीठाची स्थापना करून नागपूर हे शिक्षणाचे महत्त्वाचे केंद्र बनले. सी.पी.बेरार सरकारने जीएस (केईएम) मेडिकल कॉलेज, मुंबई आणि निल रतन सोरकार मेडिकल कॉलेज, कलकत्ता येथे उच्च वैद्यकीय शिक्षणाची व्यवस्था केली होती. ही सुविधा दरवर्षी फक्त १०-१२ विद्यार्थ्यांसाठी उपलब्ध होती आणि अनेक विद्यार्थ्यांना ती करता आली नाही. त्यामुळे या भागात स्वतंत्र वैद्यकीय महाविद्यालयाची मागणी सातत्याने होत होती.
नागपूर विद्यापीठाच्या वर्किंग कौन्सिलने १९४३ मध्ये मध्य प्रांतात वैद्यकीय महाविद्यालय सुरू करण्याच्या व्यवहार्यतेचा शोध घेण्यासाठी एक समिती नेमली होती. समितीने सकारात्मक शिफारस केली. परंतु दुसऱ्या महायुद्धामुळे या शिफारशींची अंमलबजावणी होऊ शकली नाही. दुसरे महायुद्ध संपताच, सीपी आणि बेरार सरकारने जून १९४८ मध्ये ठोस पाऊल उचलले आणि प्रस्तावित वैद्यकीय महाविद्यालयासाठी योग्य जागा सुचविण्याची विनंती डॉ. जिवराज मेहता, जीएस मेडिकल कॉलेज, मुंबई यांना केली. त्यांनी नागपूरच्या आजूबाजूच्या विविध ठिकाणांचा अभ्यास करून राजाबक्षाच्या समोरील मोकळे मैदान (वर्तमान परिसर) निवडले. सध्याच्या जागेच्या निवडीचे औचित्य साधताना ते म्हणाले की, त्यांनी आजूबाजूच्या गरजू आणि गरीब रहिवाशांच्या लोकसंख्येचा विशेष विचार केला आहे, जे वैद्यकीय महाविद्यालयाच्या विद्यार्थ्यांसाठी वैद्यकीय साहित्य बनतील. ही जमीन नागपूर इम्प्रूव्हमेंट ट्रस्टचे तत्कालीन अध्यक्ष लेफ्टनंट कर्नल के.व्ही.कुकडे यांच्या मालकीची होती, ज्यांनी ही जमीन नोबेल हेतूने देऊ केली होती. लगेचच २ जानेवारी १९४८ रोजी बांधकामाला सुरुवात झाली. १९४६ मध्ये कर्नल ए.एन.बोस यांची प्राचार्य म्हणून नियुक्ती करण्यात आली. शरीरशास्त्र आणि शरीरशास्त्राचे मूलभूत विभाग सुरू करण्याची जबाबदारी त्यांच्यावर सोपवण्यात आली होती.
सुरुवातीला, हे कॉलेज इंजिनिअरिंग स्कूल कॅम्पस, सदर, नागपूर येथे सुरू झाले. प्री-क्लिनिकल क्लासेस त्याच कॅम्पसमध्ये, तर क्लिनिकल मेयो हॉस्पिटलमध्ये भरवले जायचे. जुलै १९४७ मध्ये पहिली तुकडी दाखल झाली. नागपुरातून तसेच सागर विद्यापीठातून विद्यार्थ्यांना प्रवेश देण्यात आला. निवड निकष आंतर विज्ञान ग्रेड आणि एक मुलाखत गुणवत्ता होती.
पदवी अभ्यासक्रम इंटर्नशिपशिवाय पाच वर्षांचा होता. शरीरशास्त्र आणि शरीरशास्त्र या दोन वर्षांमध्ये, पॅथॉलॉजी, फार्माकोलॉजी आणि फॉरेन्सिक मेडिसिनमध्ये दोन वर्षे, तर अंतिम वर्षात औषध, शस्त्रक्रिया, नेत्ररोग आणि स्त्रीरोग या विषयांची विभागणी करण्यात आली होती. महाविद्यालयाला १९५२ मध्ये एमसीआय मान्यता मिळाली. इंटर्नशिप १९५३ च्या बॅचपासून सुरू झाली आणि ती ९ महिने जिल्हा रुग्णालयात आणि ९ महिने गावातील दवाखान्यात होती.
भव्य इमारत ७ कॅम्पस:
लेफ्टनंट कर्नल ए.एन.बोस, डॉ.जीवराज मेहता, कर्नल के.व्ही.कुकडे, वास्तुविशारद श्री डी.जी.करजगावकर आणि सर शोभा सिंग यांच्या मार्गदर्शनाखाली कंत्राटदार म्हणून बांधकाम सुरू झाले. वर्षभरातच परिचारिकांचे वसतिगृह आणि सध्याचे वसतिगृह क्रमांक १ इमारत १९४९ मध्येच राहण्यासाठी तयार झाली. सुरुवातीला वसतिगृह क्रमांक १ हे मुलांचे वसतिगृह होते, तर विद्यार्थिनी परिचारिकांच्या वसतिगृहात राहायच्या.
विद्यार्थी सदर कॉलेजमध्ये जाण्यासाठी आणि नागपूरच्या मेयो हॉस्पिटलमध्ये त्यांच्या क्लिनिकल पोस्टिंगसाठी जात असत. वॉर्डांसाठी (सध्याचे कॅम्पस) तात्पुरते बॅरेक बांधण्यात आले आणि या बॅरेकमध्ये काही वॉर्ड सुरू करण्यात आले. सध्याची नवीन रुग्णालयाची इमारत तयार होती आणि २ ऑक्टोबर १९५२ रोजी तिचे उद्घाटन करण्यात आले होते, तर महाविद्यालयाची इमारत डिसेंबर १९५२ मध्ये तयार झाली होती आणि भारताचे पहिले राष्ट्रपती माननीय डॉ. राजेंद्र प्रसाद यांच्या हस्ते २७ मार्च १९५३ रोजी उद्घाटन करण्यात आले होते आणि काही दिवसांतच सर्व विभाग सध्याच्या कॉलेजच्या इमारतीत सुरू झाले.
संपूर्ण महाविद्यालय १९६ एकर जागेत पसरले आहे. ही इमारत तळमजल्यावर सह एकूण तीन मजली आहे आणि ८४,००० चौरस क्षेत्रफळावर बांधलेली आहे. रुग्णालयातील खाटांची संख्या ८०० होती. या संस्थेला भारतातील सर्वोत्कृष्ट संस्थेपैकी एक बनवण्यासाठी सरकारने त्या काळात केवळ शिक्षण आणि संशोधनासाठी भव्य योजना आखली होती. शरीरशास्त्र, पॅथॉलॉजी आणि प्रतिबंधात्मक आणि सामाजिक औषधांची संग्रहालये सर्वोत्तम संग्रहालयांपैकी एक होती.
सध्याची स्थिती
हे वैद्यकीय महाविद्यालय भारतातील पहिले केंद्र आहे जिथे व्यावसायिक थेरपी आणि फिजिओ थेरपी शाळा सुरू करण्यात आली. या वैद्यकीय महाविद्यालयात संपूर्ण महाराष्ट्रातील पहिले कोबाल्ट युनिट होते. तसेच पहिली सी.टी. स्कॅनर. यात अल्ट्रासाऊंड २-डी इको, घ्ण्ण्ळ, कॉम्प्युटराइज्ड ट्रेड मिल टेस्ट, ऑटो अ‍ॅनालायझर्स इत्यादी आधुनिक सुविधा आहेत. आज, अंडर ग्रॅज्युएशन व्यतिरिक्त, पोस्ट ग्रॅज्युएशन जवळजवळ सर्व शाखांमध्ये उपलब्ध आहे.