शांति जैन

शांति जैन
आयुष्य
जन्म	४ जुलै १९४६
जन्म स्थान	बक्सवाहा , छतरपूर , बुंदेलखंड, भारत
मृत्यू	१ मे २०२१
व्यक्तिगत माहिती
नागरिकत्व	भारतीय
मूळ_गाव	आरा , बिहार
देश	भारत
भाषा	भोजपुरी भाषा
संगीत साधना
गायन प्रकार	लोकसंगीत
गौरव
पुरस्कार	पद्मश्री पुरस्कार

शांति जैन (जुलै ४, इ.स. १९४६:बिहार, भारत - ) ही भारतीय लोकसंगीत गायिका आहे. बिहार राज्याच्या लोकसंगीतातील योगदानासाठी २००९ सालचा संगीत नाटक अकादमी पुरस्कार मिळाला आहे.^[२] तिला भारत सरकारकडून २०२० चा पद्मश्री पुरस्कार देण्यात आला आहे.^[३]

ओळख

शांती जैन यांचा जन्म बुंदेलखंड मधील छतरपूर जिल्ह्यातील बक्सवाहा येथे झाला. वडील हेमराज जैन हे आरा नोकरीच्या निमित्ताने बक्सवाह येथून आले आणि नंतर शांती जैन येथेच राहिले.

कारकीर्द

एचडी जैन कॉलेज आरा येथील संस्कृत विभागप्रमुख पदावरून निवृत्त झाले. १९९७ मध्ये त्यांनी बिहार 'बिहार गौरव गान' ची रचना केली. गेल्या २४ वर्षांत देश-विदेशात तीन हजारांहून अधिक सादरीकरणे झाली आहेत. ऑल इंडिया रेडिओवरील त्यांचे गायलेले मानस पठण १९७० च्या दशकात खूप लोकप्रिय झाले. त्यानंतर एक कवी, एक चांगला लोकगायक, एक प्रस्थापित गीतकार म्हणून त्यांची कीर्ती दिवसेंदिवस वाढत गेली.^[४]

त्यांची तीन डझनाहून अधिक पुस्तके प्रकाशित आहेत. १९८३ मध्ये 'चैती' या पहिल्या पुस्तकासाठी त्यांना राजभाषा सन्मान मिळाला. डॉ. शांती जैन यांचा जन्म बुंदेलखंडमध्ये झाला होता पण त्यांनी आपल्या लेखनाने बिहारच्या कलेला पाणी दिले. विशेषतः लोकपरंपरा त्यांनी खूप समृद्ध केली. गोल, वर्तुळ, टील, कजरी, ताडाचा तारा, पिया की हवेली, चमकणारे डोळे, सूर्याने भिजलेल्या रेषा, तरन्नूम, काळाचे गायन, रयतगीत, तुटली बोलीतील गाणी, चंदनबाला, बिहारची भक्ती लोकगीत, लोकगीत यांचा समावेश आहे. गाण्याचे संदर्भ आणि परिमाणे, वसंतसेना, कादंबरी, वासवदत्त, वेणीसमाचाराची^[५]

पुस्तके

शांती जैन यांनी लिहिलेली पुस्तके म्हणजे वेनिक महाकाव्याची शास्त्रीय समीक्षा. ^[६]

कादंबरी (कादंबरी)
वसवदत्त (कादंबरी)
वसंतसेना (कादंबरी)
अश्मा (प्रबंध काव्य)
चंदनबाला (प्रबंध काव्य)
छलकती आंखे (हिंदी गाणे)
पिया की हवेली (हिंदी गाणी)
पालम का मन (कविता संग्रह)
सनशाइन इन वॉटर लाईन्स (गाणी, गझल, कविता)
लास्ट 2 ईयर्स (डायरी)

पुरस्कार

के.के बिर्ला फाउंडेशनचा शंकर पुरस्कार , २००६ ^[७]
राष्ट्रीय देवी अहिल्या सन्मान , २००७ ^[८]
बिहार सरकारचा बिहार कला सम्मान पुरस्कार , २००८
संगीत नाटक अकादमी पुरस्कार , २००९^[४]
दिनकर सुलभ साहित्य सन्मान पुरस्कार , २०१७^[९]
भारत सरकारकडून पद्मश्री पुरस्कार , २०२०^[५]

संदर्भ

^ "लेखिका शांति जैन का निधन, राष्ट्रपति रामनाथ कोविंद के हाथों पद्मश्री लेने की ख्वाहिश रह गई अधूरी". दैनिक जागरण (Hindi भाषेत). 2 May 2021. 3 February 2023 रोजी मूळ पानापासून संग्रहित. 3 February 2023 रोजी पाहिले.CS1 maint: unrecognized language (link)
^ "Sangeet Natak Akademi honour for Jasraj, Shreeram Lagoo". द हिंदू (English भाषेत). 7 February 2010. 3 February 2023 रोजी मूळ पानापासून संग्रहित. 3 February 2023 रोजी पाहिले.CS1 maint: unrecognized language (link)
^ "Full list of 2020 Padma awardees". द हिंदू (English भाषेत). 26 January 2020. 3 February 2023 रोजी मूळ पानापासून संग्रहित. 3 February 2023 रोजी पाहिले.CS1 maint: unrecognized language (link)
^ ^a ^b "Shrimati Shanti Jain" (PDF). Sangeetnatak.gov.in (English भाषेत). 3 February 2023. 3 February 2023 रोजी मूळ पानापासून संग्रहित (PDF). 3 February 2023 रोजी पाहिले.CS1 maint: unrecognized language (link)
^ ^a ^b "Dr. Shanti Jain was a multi-faceted personality in the fields of folk Literature" (PDF). padmaawards.gov.in (English भाषेत). 3 February 2023. 3 February 2023 रोजी मूळ पानापासून संग्रहित (PDF). 3 February 2023 रोजी पाहिले.CS1 maint: unrecognized language (link)
^ "आजीवन साहित्य व संगीत के प्रति समर्पित रहीं डॉ. शांति जैन". दैनिक जागरण (Hindi भाषेत). 2 May 2021. 6 February 2023 रोजी मूळ पानापासून संग्रहित. 6 February 2023 रोजी पाहिले.CS1 maint: unrecognized language (link)
^ "Bhaskaracharya gets Birla award". हिंदुस्तान टाइम्स (English भाषेत). 19 December 2019. 3 February 2023 रोजी मूळ पानापासून संग्रहित. 3 February 2023 रोजी पाहिले.CS1 maint: unrecognized language (link)
^ "राष्ट्रीय देवी अहिल्या सम्मान". bharatdiscovery.org (Hindi भाषेत). 6 February 2023. 6 February 2023 रोजी मूळ पानापासून संग्रहित. 6 February 2023 रोजी पाहिले.CS1 maint: unrecognized language (link)
^ "दिनकर सुलभ पुरस्कार से सम्मानित होंगी डॉ. शांति जैन". दैनिक जागरण (Hindi भाषेत). 7 May 2017. 3 February 2023 रोजी मूळ पानापासून संग्रहित. 3 February 2023 रोजी पाहिले.CS1 maint: unrecognized language (link)

[1] "लेखिका शांति जैन का निधन, राष्ट्रपति रामनाथ कोविंद के हाथों पद्मश्री लेने की ख्वाहिश रह गई अधूरी". दैनिक जागरण (Hindi भाषेत). 2 May 2021. 3 February 2023 रोजी मूळ पानापासून संग्रहित. 3 February 2023 रोजी पाहिले.CS1 maint: unrecognized language (link)

[2] "Sangeet Natak Akademi honour for Jasraj, Shreeram Lagoo". द हिंदू (English भाषेत). 7 February 2010. 3 February 2023 रोजी मूळ पानापासून संग्रहित. 3 February 2023 रोजी पाहिले.CS1 maint: unrecognized language (link)

[3] "Full list of 2020 Padma awardees". द हिंदू (English भाषेत). 26 January 2020. 3 February 2023 रोजी मूळ पानापासून संग्रहित. 3 February 2023 रोजी पाहिले.CS1 maint: unrecognized language (link)

[Sangeet_2009-4] "Shrimati Shanti Jain" (PDF). Sangeetnatak.gov.in (English भाषेत). 3 February 2023. 3 February 2023 रोजी मूळ पानापासून संग्रहित (PDF). 3 February 2023 रोजी पाहिले.CS1 maint: unrecognized language (link)

[Padma_2020-5] "Dr. Shanti Jain was a multi-faceted personality in the fields of folk Literature" (PDF). padmaawards.gov.in (English भाषेत). 3 February 2023. 3 February 2023 रोजी मूळ पानापासून संग्रहित (PDF). 3 February 2023 रोजी पाहिले.CS1 maint: unrecognized language (link)

[6] "आजीवन साहित्य व संगीत के प्रति समर्पित रहीं डॉ. शांति जैन". दैनिक जागरण (Hindi भाषेत). 2 May 2021. 6 February 2023 रोजी मूळ पानापासून संग्रहित. 6 February 2023 रोजी पाहिले.CS1 maint: unrecognized language (link)

[7] "Bhaskaracharya gets Birla award". हिंदुस्तान टाइम्स (English भाषेत). 19 December 2019. 3 February 2023 रोजी मूळ पानापासून संग्रहित. 3 February 2023 रोजी पाहिले.CS1 maint: unrecognized language (link)

[8] "राष्ट्रीय देवी अहिल्या सम्मान". bharatdiscovery.org (Hindi भाषेत). 6 February 2023. 6 February 2023 रोजी मूळ पानापासून संग्रहित. 6 February 2023 रोजी पाहिले.CS1 maint: unrecognized language (link)

[9] "दिनकर सुलभ पुरस्कार से सम्मानित होंगी डॉ. शांति जैन". दैनिक जागरण (Hindi भाषेत). 7 May 2017. 3 February 2023 रोजी मूळ पानापासून संग्रहित. 3 February 2023 रोजी पाहिले.CS1 maint: unrecognized language (link)

[१]

[२]

[३]

[४]

[५]

[६]

[७]

[८]

[९]