मेमेंटो मोरी

मेमेंटो मोरी ( लॅटिनसाठी 'लक्षात ठेवा की तुम्हाला मरावे लागेल' ^[१] ) मृत्यूच्या अपरिहार्यत्वाची आठवण करून देणारा कलात्मक किंवा प्रतीकात्मक स्मृतीचिन्ह आहे. ^[१] या संकल्पनेची मुळे शास्त्रीय पुरातनत्व आणि ख्रिश्चन धर्माच्या तत्त्वज्ञांमध्ये आहेत आणि मध्ययुगीन काळापासून अंत्यविधीय कला आणि वास्तुकलामध्ये दिसून आली.

सर्वात सामान्य हेतू म्हणजे कवटी, बहुतेकदा एक किंवा त्यापेक्षा अधिक हाडे असतात. बऱ्याचदा हे एकटेच ट्रॉपेला जागृत करण्यासाठी पुरेसे असते, पण इतर आकृतिबंध जसे की देहपेटी, घंटागाडी आणि कोमेजणारी फुले मानवी सांसारिक जीवनाची अनिश्चितता दर्शवतात. बहुतेकदा हे अशा कामात कार्य करतात ज्याचा मुख्य विषय काहीतरी वेगळा असतो, जसे की पोर्ट्रेट, पण व्हॅनिटास ही एक कलात्मक शैली आहे जिथे मृत्यूची विषय मुख्य विषय आहे. डॅन्स मॅकाब्रे आणि डेथ हे ग्रिम रीपर म्हणून एका काचपात्राने साकारलेले आहे, हे ट्रोपचे आणखी थेट उद्गार आहेत.

या वाक्यांशाचे शब्दशः भाषांतर "तुम्ही मरणे लक्षात ठेवावे" असे केले आहे परंतु "मृत्यू लक्षात ठेवा" किंवा "लक्षात ठेवा की आपण मरत आहोत" असे सहज भाषांतरित केले जाऊ शकते. ^[२]

तत्वज्ञ डेमोक्रिटसने एकांतात जाऊन आणि वारंवार थडग्यात जाऊन स्वतःला प्रशिक्षित केले. ^[३] प्लेटोचा फेडो, जिथे सॉक्रेटिसच्या मृत्यूची नोंद केली जाते, ती कल्पना मांडते की तत्त्वज्ञानाचा योग्य अभ्यास म्हणजे "मरणे आणि मृत होणे याशिवाय दुसरे काहीही नाही". ^[४]

शास्त्रीय पुरातन काळातील आत्मसंयमिक त्यांच्या या शिस्तीच्या वापरामध्ये विशेषतः प्रमुख होते आणि सेनेकाची पत्रे मृत्यूवर चिंतन करण्याच्या आदेशांनी भरलेली आहेत. ^[५] स्टोइक एपिकेटसने आपल्या विद्यार्थ्यांना सांगितले की जेव्हा त्यांच्या मुलाला, भाऊ किंवा मित्राचे चुंबन घेताना, त्यांनी स्वतःला आठवण करून दिली पाहिजे की ते नश्वर आहेत, त्यांच्या आनंदावर अंकुश ठेवतात, जसे की "जे लोक त्यांच्या विजयात पुरुषांच्या मागे उभे असतात आणि त्यांना आठवण करून देतात की ते नश्वर आहेत". ^[६] आत्मसंयमिक मार्कस ऑरेलियसने स्वतःला त्याच्या मनोचिंतन(मेडिटेशन्स) "सर्व नश्वर गोष्टी किती क्षणभंगुर आणि अर्थपूर्ण आहेत याचा विचार करण्यासाठी" उपदेश दिलेत. ^{[७] [८]}

रोमन विजयाच्या काही ठिकाणी, मिरवणुकीत विजयी सेनापतीच्या मागे किंवा जवळ एक साथीदार किंवा सार्वजनिक दासिक उभा राहतो आणि त्याला वेळोवेळी त्याच्या स्वतः च्या मृत्यूची आठवण करून देतो किंवा त्याला "मागे पाहण्यास" सूचित करतो. ^[९] या पूर्वसूचनेची आवृत्ती बऱ्याचदा इंग्रजीमध्ये "लक्षात ठेव, सीझर, तू मर्त्य आहेस" म्हणून सादर केली जाते, उदाहरणार्थ फॅरेनहाइट ४५१ मध्ये.

1. ^ ^{a b} Literally 'remember (that you have) to die', Oxford English Dictionary, Third Edition, June 2001.
2. ^ Oxford English Dictionary, Third Edition, s.v.
3. ^ Diogenes Laertius Lives of the Eminent Philosophers, Book IX, Chapter 7, Section 38
4. ^ Phaedo, 64a4.
5. ^ See his Moral Letters to Lucilius.
6. ^ Discourses of Epictetus, 3.24.
7. ^ Henry Albert Fischel, Rabbinic Literature and Greco-Roman Philosophy: A Study of Epicurea and Rhetorica in Early Midrashic Writings, E. J. Brill, 1973, p. 95.
8. ^ Marcus Aurelius, Meditations IV. 48.2.
9. ^ Beard, Mary: The Roman Triumph, The Belknap Press of Harvard University Press, Cambridge, Mass., and London, England, 2007. (hardcover), pp. 85–92.