भारतातील राष्ट्रीय उद्यानांची यादी
भारत देशातील राष्ट्रीय उद्यानांची यादी | |||
माध्यमे अपभारण करा | |||
विकिपीडिया | |||
प्रकार | designation for an administrative territorial entity of a single country | ||
---|---|---|---|
उपवर्ग | administrative territorial entity of India, national park | ||
| |||
भारतातील राष्ट्रीय उद्याने ही इंटरनॅशनल युनिअन फॉर कंझर्वेशन ऑफ नेचरनुसार वर्ग II मधील संरक्षित क्षेत्र आहे. भारतातील पहिले राष्ट्रीय उद्यान १९३६ मध्ये स्थापन झाले, जे आता उत्तराखंडमध्ये जिम कॉर्बेट राष्ट्रीय उद्यान म्हणून ओळखले जाते. १९७० मध्ये भारतात फक्त पाच राष्ट्रीय उद्याने होती. १९७२ मध्ये भारताने वन्यजीव संरक्षण कायदा लागू केला आणि १९७३ मध्ये वाघांच्या संरक्षणासाठी व्याघ्रप्रकल्प सुरू केले. १९८० च्या दशकात वन्यजीवांचे संरक्षण मजबूत करणारे आणखी कायदे आणले गेले. सध्या भारतात १०६ राष्ट्रीय उद्याने आहेत जे एकूण ४४,४०२.९५ चौरस किमी (१७,१४४.०७ चौ. मैल) क्षेत्र व्यापतात.[१]
राज्यानुसार
राज्य /प्रदेश | राष्ट्रीय उद्याने | क्षेत्रफळ (चौ. किमी) |
---|---|---|
आंध्र प्रदेश | ३ | १,३६८.८६ |
अरुणाचल प्रदेश | २ | २,२९०.८२ |
आसाम | ७ | २,६६४.५८ |
बिहार | १ | ३३५.६५ |
छत्तीसगड | ३ | २,८९९.०८ |
गोवा | १ | १०७ |
गुजरात | ४ | |
हरियाणा | २ | |
हिमाचल प्रदेश | ५ |
मध्य प्रदेश राज्यामध्ये ११ अशी सर्वाधिक राष्ट्रीय उद्याने आहे. त्या खालोखाल आसाम मध्ये ७; तर केरळ, महाराष्ट्र, उत्तराखंड, पश्चीम बंगाल व अंदमान आणि निकोबार येथे प्रत्येकी ६ राष्ट्रीय उद्याने आहे. १९८१ मध्ये स्थापन झालेले लडाखयेथील हेमिस राष्ट्रीय उद्यान हे सर्वाधील मोठे असे ३,३५० चौरस किमी (१,२९० चौ. मैल) क्षेत्रफळाचे आहे.
यादी
ही भारतातल्या राष्ट्रीय उद्यानांची यादी आहे:
नाव | राज्य | स्थापना | क्षेत्र (चौरस कि.मी.) | चित्र |
---|---|---|---|---|
कॅंपबेल बे राष्ट्रीय उद्यान | अंदमान आणि निकोबार | १९९२ | ४२६.२३ चौरस किमी (१६४.५७ चौ. मैल) | |
महात्मा गांधी समुद्री राष्ट्रीय उद्यान (पूर्वीचे: वांदुर राष्ट्रीय उद्यान) | अंदमान आणि निकोबार | १९८३ | २८१.८० चौरस किमी (१०८.८० चौ. मैल) | |
मिडल बटन आयलंड राष्ट्रीय उद्यान | अंदमान आणि निकोबार | १९८७ | ०.६४ चौरस किमी (०.२५ चौ. मैल) | - |
माउंट हॅरीएट राष्ट्रीय उद्यान | अंदमान आणि निकोबार | १९८७ | ४६.६२ चौरस किमी (१८.०० चौ. मैल) | |
उत्तर बटन आयलंड राष्ट्रीय उद्यान | अंदमान आणि निकोबार | १९८७ | ०.४४ चौरस किमी (०.१७ चौ. मैल) | |
रानी झांसी समुद्री राष्ट्रीय उद्यान | अंदमान आणि निकोबार | १९९६ | २५६.१४ चौरस किमी (९८.९० चौ. मैल) | |
सॅडल पीक राष्ट्रीय उद्यान | अंदमान आणि निकोबार | १९८७ | ३२.५४ चौरस किमी (१२.५६ चौ. मैल) | |
दक्षिण बटन आयलंड राष्ट्रीय उद्यान | अंदमान आणि निकोबार | १९८७ | ०.०३ चौरस किमी (०.०१२ चौ. मैल) | |
श्री वेंकटेश्वर राष्ट्रीय उद्यान | आंध्र प्रदेश | १९८९ | ३५३.६२ चौरस किमी (१३६.५३ चौ. मैल) | |
राजीव गांधी राष्ट्रीय उद्यान (रामेश्वरम) | आंध्र प्रदेश | २००५ | २.३९ चौरस किमी (०.९२ चौ. मैल) | - |
पापीकोंडा राष्ट्रीय उद्यान | आंध्र प्रदेश | २००८ | १,०१२.८५ चौरस किमी (३९१.०६ चौ. मैल) | |
मॉलिंग राष्ट्रीय उद्यान | अरुणाचल प्रदेश | १९८६ | ४८३ चौरस किमी (१८६ चौ. मैल) | - |
नामडफा राष्ट्रीय उद्यान | अरुणाचल प्रदेश | १९८३ | १,८०७.८२ चौरस किमी (६९८.०० चौ. मैल) | |
कासु ब्रम्हानंद रेड्डी राष्ट्रीय उद्यान | तेलंगणा | १९९४ | १.४२ चौरस किमी (०.५५ चौ. मैल) | |
महावीर हरीण वनस्थळी राष्ट्रीय उद्यान | तेलंगणा | १९९४ | १४.५९ चौरस किमी (५.६३ चौ. मैल) | |
मृगवनी राष्ट्रीय उद्यान | तेलंगणा | १९९४ | ३.६० चौरस किमी (१.३९ चौ. मैल) | |
आंशी राष्ट्रीय उद्यान | कर्नाटक | १९८७ | ४१७.३४ चौरस किमी (१६१.१४ चौ. मैल) | |
बालपकराम राष्ट्रीय उद्यान | मेघालय | १९८६ | २२० चौरस किमी (८५ चौ. मैल) | |
बांधवगढ राष्ट्रीय उद्यान | मध्य प्रदेश | १९८२ | ४४८.८५ | |
बांदीपूर राष्ट्रीय उद्यान | कर्नाटक | १९७४ | ८७४.२ | |
बन्नेरगट्टा राष्ट्रीय उद्यान | कर्नाटक | १९७४ | १०४.२७ | |
वांसदा राष्ट्रीय उद्यान | गुजरात | १९७९ | २४ | |
बेतला राष्ट्रीय उद्यान | झारखंड | १९८६ | २३१.६७ | |
भितरकनिका राष्ट्रीय उद्यान | ओडिशा | १९८८ | १४५ | |
ब्लॅकबक राष्ट्रीय उद्यान, वेळावदर | गुजरात | १९७६ | ३४.०८ | |
बुक्सा व्याघ्र प्रकल्प | पश्चिम बंगाल | १९९२ | ११७.१ | |
चांदोली राष्ट्रीय उद्यान | महाराष्ट्र | इ.स. २००४ | ३०९ | |
कॉर्बेट राष्ट्रीय उद्यान | उत्तराखंड | इ.स. १९३६ | ५२०.८२ | |
दाचीगाम राष्ट्रीय उद्यान | जम्मू आणि काश्मीर | इ.स. १९८१ | १४१ | |
मरु(वाळवंट) राष्ट्रीय उद्यान | राजस्थान | इ.स. १९८० | ३१६२ | |
दिब्रु-सैखोवा राष्ट्रीय उद्यान | आसाम | १९९९ | ३४० | |
काझीरंगा राष्ट्रीय उद्यान | आसाम | १९७४ | ४७१.७१ | |
मानस राष्ट्रीय उद्यान | आसाम | १९९० | ५०० | |
नामेरी राष्ट्रीय उद्यान | आसाम | १९९८ | २०० | |
ओरांग राष्ट्रीय उद्यान | आसाम | १९९९ | ७८.८० | |
दुधवा राष्ट्रीय उद्यान | उत्तर प्रदेश | इ.स. १९७७ | ४९०.२९ | |
एराविकुलम राष्ट्रीय उद्यान | केरळ | इ.स. १९७८ | ९७ | |
फॉसिल राष्ट्रीय उद्यान | मध्य प्रदेश | इ.स. १९८३ | ०.२७ | |
गलाथिया राष्ट्रीय उद्यान | अंदमान आणि निकोबार | इ.स. १९९२ | ११० | |
गंगोत्री राष्ट्रीय उद्यान | उत्तराखंड | इ.स. १९८९ | १५५२.७३ | |
गोविंद पशु विहार | उत्तराखंड | इ.स. १९९० | ४७२.०८ | |
गीर राष्ट्रीय उद्यान | गुजरात | इ.स. १९७५ | २५८.७१ | |
गोरुमारा राष्ट्रीय उद्यान | पश्चिम बंगाल | इ.स. १९९४ | ७९.४५ | |
हिमालयीन राष्ट्रीय उद्यान | हिमाचल प्रदेश | इ.स. १९८४ | ७५४.४ | |
गुगामल राष्ट्रीय उद्यान | महाराष्ट्र | इ.स. १९८७ | ३६१.२८ | |
गिंडी राष्ट्रीय उद्यान | तमिळनाडू | इ.स. १९७६ | २.८२ | |
कच्छच्या आखातातील समुद्री राष्ट्रीय उद्यान | गुजरात | इ.स. १९८० | १६२.८९ | |
मन्नारच्या आखातातील समुद्री राष्ट्रीय उद्यान | तमिळनाडू | इ.स. १९८० | ६.२३ | |
हेमिस राष्ट्रीय उद्यान | जम्मू आणि काश्मीर | इ.स. १९८१ | ४१०० | |
हजारीबाग राष्ट्रीय उद्यान | झारखंड | उपलब्ध नाही | १८३.८९ | |
इंदिरा गांधी राष्ट्रीय उद्यान (पूर्वीचे: अन्नामलाई राष्ट्रीय उद्यान) | तमिळनाडू | इ.स. १९८९ | ११७.१० | |
इंद्रावती राष्ट्रीय उद्यान | छत्तीसगढ | इ.स. १९८१ | १२५८.३७ | |
कांगेर राष्ट्रीय उद्यान (कांगेर व्हॅली) | छत्तीसगढ | इ.स. १९८२ | २०० | |
ईन्टंकी राष्ट्रीय उद्यान | नागालॅंड | इ.स. १९९३ | २०२.०२ | |
कालेसर राष्ट्रीय उद्यान | हरयाणा | इ.स. २००३ | १००.८८ | |
कान्हा राष्ट्रीय उद्यान | मध्य प्रदेश | इ.स. १९५५ | ९४० | |
कैबुल लामजो राष्ट्रीय उद्यान | मणीपूर | इ.स. १९७७ | ४० | |
केवलदेव घाना राष्ट्रीय उद्यान | राजस्थान | इ.स. १९८१ | २८.७३ | |
खांगचेंडझोंगा राष्ट्रीय उद्यान | सिक्किम | इ.स. १९७७ | १७८४ | |
किश्तवाड राष्ट्रीय उद्यान | जम्मू आणि काश्मीर | इ.स. १९८१ | ४०० | |
कुद्रेमुख राष्ट्रीय उद्यान | कर्नाटक | इ.स. १९८७ | ६००.३२ | |
माधव राष्ट्रीय उद्यान | मध्य प्रदेश | इ.स. १९५९ | ३७५.२२ | |
मतिकेतन शोला राष्ट्रीय उद्यान | केरळ | इ.स. २००३ | १२.८२ | |
मोल्लेम राष्ट्रीय उद्यान | गोवा | इ.स. १९७८ | १०७ | |
माउंट अबू अभयारण्य | राजस्थान | इ.स. १९६० | २८८ | |
मुदुमलाई राष्ट्रीय उद्यान | तमिळनाडू | १९९० | १०३.२४ | |
मुकुरथी राष्ट्रीय उद्यान | तमिळनाडू | इ.स. १९९० | ७८.४६ | |
पलानी हिल्स राष्ट्रीय उद्यान | तमिळनाडू | प्रस्तावित | ७३६.८७ | |
मुरलेन राष्ट्रीय उद्यान | मिझोरम | इ.स. १९९१ | २०० | |
फावंगपुई ब्ल्यु माउंटन राष्ट्रीय उद्यान | मिझोरम | इ.स. १९९७ | ५० | |
नागरहोळे राष्ट्रीय उद्यान | कर्नाटक | इ.स. १९८८ | ६४३.३९ | |
नंदादेवी बायोस्फियर रिझर्व | उत्तराखंड | इ.स. १९८८ | ५,८६०.७ | |
राजाजी राष्ट्रीय उद्यान | उत्तराखंड | इ.स. १९८३ | ८२०.४२ | |
नवेगाव राष्ट्रीय उद्यान | महाराष्ट्र | इ.स. १९७५ | १३३.८८ | |
पेंच राष्ट्रीय उद्यान | महाराष्ट्र | इ.स. १९७५ | २५७.२६ | |
न्योरा घाटी राष्ट्रीय उद्यान | पश्चिम बंगाल | इ.स. १९८६ | ८८ | |
नोकरेक राष्ट्रीय उद्यान | मेघालय | इ.स. १९८६ | ४७.४८ | |
पन्ना राष्ट्रीय उद्यान | मध्य प्रदेश | इ.स. १९७३ | ५४२.६७ | |
पेंच राष्ट्रीय उद्यान, मध्य प्रदेश | मध्य प्रदेश | इ.स. १९७५ | २९२.८५ | |
संजय राष्ट्रीय उद्यान उर्फ गुरू घासीदास राष्ट्रीय उद्यान | मध्य प्रदेश छत्तीसगढ | इ.स. १९८१ | १९३८.०१ | |
पेरियार राष्ट्रीय उद्यान | केरळ | इ.स. १९८२ | ३५० | |
पिन व्हॅली राष्ट्रीय उद्यान | हिमाचल प्रदेश | इ.स. १९८७ | ६७५ | |
राजीव गांधी राष्ट्रीय उद्यान | राजस्थान | इ.स. २००३ | २०० | |
रणथंबोर राष्ट्रीय उद्यान | राजस्थान | इ.स. १९८० | ३९२ | |
सलीम अली राष्ट्रीय उद्यान | जम्मू आणि काश्मीर | इ.स. १९९२ | ९.०७ | |
संजय गांधी राष्ट्रीय उद्यान(पूर्वीचे बोरीवली राष्ट्रीय उद्यान) | महाराष्ट्र | १९८३ | ८६.९६ | |
सारिस्का राष्ट्रीय उद्यान | राजस्थान | १९८२ | 273.80 | |
सातपुडा राष्ट्रीय उद्यान | मध्य प्रदेश | १९८१ | ५८५.१७ | |
सायलंट व्हॅली राष्ट्रीय उद्यान | केरळ | १९८४ | ८९.५२ | |
सिरोही राष्ट्रीय उद्यान | मणीपूर | १९८२ | ०.४१ | |
सिमलीपाल राष्ट्रीय उद्यान | ओडिशा | १९८० | ८४५.७ | |
सिंगालिला राष्ट्रीय उद्यान | पश्चिम बंगाल | १९९२ | ७८.६० | |
सुलतानपूर राष्ट्रीय उद्यान | हरयाणा | १९८९ | १.४३ | |
सुंदरबन राष्ट्रीय उद्यान | पश्चिम बंगाल | १९८४ | १३३०.१० | |
ताडोबा राष्ट्रीय उद्यान | महाराष्ट्र | १९५५ | ११६.५५ | |
व्हॅली ऑफ फ्लॉवर्स राष्ट्रीय उद्यान | उत्तराखंड | १९८२ | ८७.५० | |
वाल्मिकी राष्ट्रीय उद्यान | बिहार | १९८९ | ३३५.६५ | |
वन विहार राष्ट्रीय उद्यान | मध्य प्रदेश | १९७९ | ४.४५ |
- ^ "National Parks". 2 January 2024 रोजी पाहिले.