बाष्पीभवन

उष्णतेमुळे पाण्याची वाफ होणे या प्रक्रियेला “बाष्पीभवन” असे म्हणतात.

घटक किंवा कंपाऊंडची बाष्पीकरण म्हणजे द्रव टप्प्यापासून वाफ एक चरण संक्रमण आहे. बाष्पीकरण दोन प्रकारचे असते: बाष्पीभवन आणि उकळणे. बाष्पीभवन एक पृष्ठभागावर होणारी क्रिया आहे आणि उकळणे ही क्रिया घटकात सर्वत्र होत असते.

बाष्पीकरण हे द्रव टप्प्यापासून वाफेपर्यंतचे एक चरण संक्रमण आहे जे उष्मांक तापमानाच्या जवळ दिलेल्या दबावाने तापमानात येते. बाष्पीभवन केवळ तेव्हाच होते जेव्हा एखाद्या पदार्थाच्या वाफेचे आंशिक दाब संतुलित संतुलनास वाफ दाबापेक्षा कमी असते.

बाष्पीभवन हे फक्त द्रवाच्या वरील भागावर होते. उकळने या प्रकियेपेक्षा बाष्पीभवन हे मूलभूत तत्त्व मुले वेगळे आहे , उकळण्याची प्रकिया द्रवाच्या सर्व भागात होते , तर बाष्पीभवन हे फक्त वरील भागावर होते.

बाष्पीभवन करण्यासाठी द्रवाच्या रेणूंसाठी ,ते पृष्ठभागाजवळ असले पाहिजेत, त्यांना योग्य दिशेने वाटचाल करावी लागेल,आणि द्रवाच्या आण्विक बलावर मात करण्यासाठी पुरेशी गतीशील उर्जा असली पाहिजे.जेव्हा रेणूंचा थोडासा भाग या निकषांवर अवलंबून असतो, तेव्हा बाष्पीभवन दर कमी असतो.

बाष्पीभवन हा जलचक्राचा एक आवश्यक भाग आहे.सूर्य (सौर ऊर्जा) समुद्र, तलाव, जमिनीतील ओलावा आणि पाण्याचे इतर स्त्रोतांमधून पाण्याचे बाष्पीभवन करतो.पाण्याचे बाष्पीभवन जेव्हा द्रवाची पृष्ठभाग उघडकीस येते तेव्हा रेणू बाहेर पडतात आणि पाण्याची वाफ तयार करतात;ही वाफ नंतर वर येऊन ढग तयार करू शकते.पुरेशी उर्जा असल्यास, द्रव वाफेत बदलते.

जर द्रव्य उत्कलन बिन्दुच्या वर गेले तरच त्याचे बाष्पीभवन होण्यास सुरुवात होते. ज्या तापमानास दिलेल्या पदार्थाचे द्रवावस्थेतून वायू अवस्थेत रूपांतरण होते, त्या तापमानास त्या पदार्थाचा "'क्वथनबिंदू"' असे म्हणतात, यालाच उत्कलनांक अथवा उत्कलनबिंदू म्हणूनही ओळखले जाते.आसपासच्या वातावरणाच्या दाबानुसार द्रवाच्या उत्कलन बिंदूमध्ये बदल होतो.जेव्हा द्रव वातावरणातील दाबांवर असते. तेव्हापेक्षा अंशतः निर्वात पोकळीमध्ये द्रवाचा उत्कलन बिंदू कमी असतो.वातावरणीय दाब असलेल्या द्र्वापेक्षा पेक्षा उच्च दाब असलेल्या द्रवाचा उत्कलन बिंदू जास्त असतो.उदाहरणार्थ, समुद्राच्या पातळीवर 100 डिग्री सेल्सियस तापमानात पाणी उकळते ,परंतु 1,795 मीटर उंचीवर 93.4 डिग्री सेल्सियसला पाणी उकळते.दिलेल्या दाबासाठी,  वेगवेगळे पातळ पदार्थ भिन्न तापमानात उकळतात.

जेवढे तापमान जास्त असेल, तेवढे बाष्पीभवणाचे प्रमाण जास्त असते. कमी तापमानस कमी बाष्पीभवन होते.

द्रव्याचे आकारमान जेवढे अधिक, तेवढा द्रव्याचा बाष्पीभवनचा दर वाढतो.