बख्त बुलंद शाह

बख्त बुलंद शहा राजगोंड घराण्याचे सर्वांत महान शासक होते. चांदा आणि मंडला हे शेजारील राज्ये त्यांनी आपल्या राज्यात समाविष्ट केले आणि नागपूर, बालाघाट, शिवनी आणि भंडारा या भागांमध्ये त्याने आपल्या राज्याचे विस्तार केले. खेरलाचे राजपूत राज्य सुद्धा त्यांनी आपल्या राज्यात समाविष्ट केले. सध्याचे छिंदवाडा आणि बैतूल जिल्हेही त्यांच्या नियंत्रणात होते. त्याने पाउनी, डोंगरताल, सिवनी आणि कटंगी जिंकण्यासाठी सुद्धा युद्ध केले.

नागपूर शहराचा संस्थापक म्हणून इतिहासात त्यांना ओळखले जाते. बख्त बुलंद शहा याने पूर्वी राजापूर बरसा किंवा बारास्ता म्हणून ओळखल्या जाणाऱ्या बारा लहान गावांना एकत्र करून नागपूर शहराची स्थापना केली.१७०२ मध्ये बरीच शहरे व खेड्यांची स्थापना झाली. सर्व लहान गावे नागपूर शहरात विलीन झाली. आपल्या राज्याला योग्य आकार दिल्यानंतर त्यांनी लोकांना स्थायिक होण्यास उद्युक्त केले आणि त्यामुळे व्यापारात सुलभता आली. त्यांचे राज्य महान सुधारांच्या युगाचे प्रतीक आहेत. शेती, व्यापार आणि या क्षेत्राच्या वाणिज्यात बऱ्यापैकी प्रगती झाली. नागपूर किल्ल्यात त्यांनी मस्जिदीची बांधणी केली ज्याने नागपुरात इस्लाम धर्म आणि संस्कृतीची सुरुवात केली.

बख्त बुलंद हा मुघल बादशहा औरंगजेब यांच्या सेवेत जाऊन, इस्लामचा स्वीकार करीत मोगल दरबारात देवगडचा राजा म्हणून अधिकृतपणे ओळखले गेले. मराठ्यांविरूद्ध मोगल युद्धाच्या वेळी बख्त बुलंद शहा नंतर मोगलांविरूद्ध उठाव केले आणि त्यांच्या प्रदेशाचा काही भाग हिसकावून घेतल्याचे कळले आहे. ^[१]

बख्त बुलंद शाह देवगड-नागपूर राज्याचा एक राजपुत्र होता. देवगडचे पुढचे राजा चांद सुलतान होते . त्याने डोंगराखालील देशात मुख्यतः वास्तव्य केले. त्याने नागपूर येथे आपली राजधानी निश्चित केली. १७३९ in मध्ये चांद सुलतानच्या मृत्यूवर बख्त बुलंदचा अवैध मुलगा वली शाह यांनी सिंहासनावर कब्जा केला आणि चांद सुलतानच्या विधवेने, स्वतःची मुले अकबर शह आणि बुरहान शाह साठी, वऱ्हाडमधील मराठा नेते रघुजी भोसले यांची मदत मागितली. वाली शाहला ठार मारण्यात आले आणि योग्य वारस सिंहासनावर ठेवले. १७४३ नंतर, मराठा राज्यकर्ते सत्तेवर आली, त्यांनी १७५१ पर्यंत देवगड, चंदा आणि छत्तीसगड प्रांत जिंकलेल्या राघोजी भोसलेपासून या भागात राज्याची सुरुवात केली. ^[२]

१८०३ मध्ये दुसऱ्या इंग्रज-मराठा युद्धाच्या वेळी राघोजी द्वितीय ब्रिटिशांविरूद्ध पेशव्यामध्ये सामील झाले, परंतु ब्रिटिशांना विजय प्राप्त झाले. १८१६ मध्ये दुसऱ्या राघोजींच्या मृत्यू नंतर, त्यांचा मुलगा पारसाजी यांची सत्ता भ्रष्ट करून त्यांची दुसऱ्या माधोजी द्वारे हत्या करण्यात आली. त्याच वर्षी त्यांनी इंग्रजांशी तह केला होता, तरीही१८१७ मध्ये इंग्रजांविरूद्ध तिसऱ्या इंग्रज-मराठा युद्धाच्या काळात मुधोजी पेशव्यात सामील झाले, पण सध्याच्या नागपूर शहरातील सीताबर्डी येथे त्यांचा पराभव झाला. या युद्धाने भोसलेंच्या पडझडीचा पाया रचला आणि नागपूर शहराचा इंग्रजांच्या ताब्यात जाण्याचा मार्ग मोकळा झाल्याने ही भयंकर लढाई महत्त्वपूर्ण ठरली. मुधोजींना सिंहासनावर तात्पुरती जीर्णोद्धार करून हद्दपार करण्यात आले आणि त्यानंतर इंग्रजांनी दुसऱ्या राघोजीचे नातू तिसरे राघोजी यांना गादीवर बसवले. तिसऱ्या राघोजींच्या शासनकाळात (जे १८४० पर्यंत चालले होते), हा प्रदेश ब्रिटिश रहिवासी होता. १८५३ मध्ये तिसरे राघोजी वारस न सोडता मेल्याने इंग्रजांनी नागपूर ताब्यात घेतले. ^[३]