पद्मा सचदेव
भारतीय कवयित्री आणि कादंबरीकार  | |||
| माध्यमे अपभारण करा | |||
 विकिपीडिया | |||
| स्थानिक भाषेतील नाव | पद्मा सचदेव | ||
|---|---|---|---|
| जन्म तारीख | इ.स. १९४० जम्मू | ||
| मृत्यू तारीख | ऑगस्ट ४, इ.स. २०२१ मुंबई | ||
| नागरिकत्व |
| ||
| व्यवसाय | |||
| वैवाहिक जोडीदार | |||
| पुरस्कार |
| ||
| |||
 | |||
पद्मा सचदेव (१७ एप्रिल १९४० - ४ ऑगस्ट २०२१) एक भारतीय कवयित्री आणि कादंबरीकार होत्या. डोग्री भाषेतील त्या पहिल्या आधुनिक महिला कवयित्री होत्या.[१] त्यांनी हिंदीतही लिखाण केले. त्यांनी अनेक कविता संग्रह प्रकाशित केले, ज्यात मेरी कविता मेरे गीत यांचा समावेश आहे, ज्याला १९७१ मध्ये साहित्य अकादमी पुरस्कार मिळाला होता.[२][३] त्यांना २००१ मध्ये पद्मश्री[४] मध्य प्रदेश सरकारचा कबीर सन्मान (२००७-०८),[५] २०१५ मध्ये सरस्वती सन्मान,[६][७] व २०१९ मध्ये साहित्य अकादमी फेलोशिप प्रदान करण्यात आले होते.[८]
वैयक्तिक जीवन आणि मृत्यू
सचदेव यांचा जन्म १७ एप्रिल १९४० रोजी जम्मू येथील पुरमंडल येथे बारू ब्राह्मण कुटुंबात झाला.[९] संस्कृत विद्वान, प्रोफेसर जय देव बडू यांच्या तीन मुलांपैकी त्या सर्वात मोठ्या होत्या. १९४७ मध्ये भारताच्या फाळणीदरम्यान त्यांच्या वडिलांची हत्या झाली. त्यांनी प्रथम वेदपाल दीपशी लग्न केले आणि नंतर १९६६ मध्ये " सिंग बंधू " या संगीत जोडीतील गायक सुरिंदर सिंग यांच्याशी विवाह केला.[१०] त्या आणि सुरिंदर सिंग आधी नवी दिल्लीत राहत होते, पण नंतर मुंबईत स्थलांतरित झाले.[२] ४ ऑगस्ट २०२१ रोजी वयाच्या ८१ व्या वर्षी मुंबईत निधन झाले.[११][१२]
कारकिर्द
सचदेव यांनी ऑल इंडिया रेडिओ, जम्मू केंद्र येथे १९६१ पासून उद्घोषक म्हणून काम केले. येथे त्यांची भेट सिंग बंधू संगीताच्या जोडीतील हिंदुस्थानी गायक सुरिंदर सिंग यांच्याशी झाली, जे त्यावेळी तेथे अधिकारी होता.[१०] त्यानंतरच्या काही वर्षांत त्यांनी ऑल इंडिया रेडिओ, मुंबई येथेही काम केले.[२]
१९७१ मध्ये मेरी कविता मेरे गीत या काव्यसंग्रहासाठी सचदेव यांना साहित्य अकादमी पुरस्कार (डोग्री) मिळाला. काव्यसंग्रहाच्या प्रस्तावनेत लिहिताना, हिंदी कवी रामधारीसिंह दिनकर यांनी नमूद केले, "पद्मायांच्या कविता वाचल्यानंतर मला वाटले की मी माझे पेन फेकून द्यावे – कारण पद्मा जे लिहितात ती खरी कविता आहे." बूंद बावडी हे त्यांचे आत्मचरित्र एक अभिजात वाड्‍मय मानले जाते. त्यांचे पुस्तक इन बिन भारतीय कुटुंबांमध्ये घरगुती मदतनीसांनी बजावलेल्या कमी कौतुकास्पद भूमिकेला संबोधित करतात.[१३]
१९७३ मध्ये आलेल्या वेद राहींच्या <i>प्रेम परबत</i> या हिंदी चित्रपटातील "मेरा छोटासा घर बार" या गाण्याचे बोल सचदेव यांनी लिहिले होते ज्यात जयदेव यांचे संगीत होते. त्यानंतर, १९७८ च्या हिंदी चित्रपट आँखो देखी मधील दोन गाण्यांचे गीत लिहिले, ज्यात जे. पी. कौशिक यांचे संगीत होते. मोहम्मद रफी आणि सुलक्षणा पंडित यांनी गायलेले युगल गीत "सोना रे, तुझे कैसे मिलू" प्रसिद्ध झाले. १९७९ साली आलेल्या साहस या हिंदी चित्रपटासाठी त्यांनी योगेशसोबत गीतेही लिहिली होती, ज्याला अमीन संगीताचे संगीत होते.[१२]
पुस्तके
- मेरी कविता मेरे गीत (१९६९)[१४]
- तवी ते चनहान (तावी आणि चिनाब नद्या, १९७६)
- नेहरिया गलियान (डार्क लेन्स, १९८२)
- पोटा पोटा निंबाळ (फिंगरटिपफुल क्लाउडलेस स्काय, १९८७)
- उत्तर वाहिनी (१९९२)
- तैंथियन (१९९७) [१][२]
- दिवाणखाना (मुलाखती)
- चिठ चेटे (आठवणी)
- नौशीन किताबघर, १९९५.
- मैं कहती हूं अंखिन देखी (प्रवास कथा). भारतीय ज्ञानपीठ, १९९५.
- भटको नाही धनंजय . भारतीय ज्ञानपीठ, १९९९. .
- आमराई राजकमल प्रकाशन, २००० .आयएसबीएन 8171787649
- जम्मू जो कभी सहारा था (कादंबरी). भारतीय ज्ञानपीठ, २००३. आयएसबीएन 8126308869
- फिरा क्या हुआ? , ज्ञानेश्वर आणि पार्थ सेनागुप्तासह. नॅशनल बुक ट्रस्ट, २००७. आयएसबीएन 8123750420
पुरस्कार
१९७१ मध्ये पद्मा सचदेव यांना साहित्य अकादमी पुरस्कार मिळाला. २००१ मध्ये भारत सरकारने त्यांना पद्मश्री पुरस्काराने सन्मानीत केले. २००७-०८ मध्ये त्यांना मध्यप्रदेश सरकारचा "कबीर सन्मान" देण्यात आल जो कवितांमधील त्यांच्या कार्यासाठी दिला जातो. चित्त-चेटे या डोग्री भाषेतील आत्मचरित्रासाठी त्यांना २०१५ मध्ये "सरस्वती सन्मान" मिळाला. त्याच वर्षी पश्चिम बंगालच् भारतीय भाषा परिषदद्वारा त्यांना "कृतीतव स्मग्र सन्मान" देण्यात आला. २०१७ मध्ये जम्मू काश्मीरच्या डीबी पंत मेमोरियल ट्रस्टने सचदेव यांना "दिनूभाई पंत लाइफ टाईम अचिव्हमेंट अवॉर्ड" प्रदान केला.[१५][१६]
संदर्भ
- ^ a b K. M. George; Sahitya Akademi (1992). Modern Indian Literature, an Anthology: Plays and prose. Sahitya Akademi. ISBN 8172013248.
- ^ a b c d Divya Mathur (2003). "Padma Sachdev:Introduction". Aashaa: Short Stories by Indian Women Writers: Translated from Hindi and Other Indian Languages. Star Publications. ISBN 8176500755.
- ^ "Sahitya Akademi Award". Official website. 21 February 2014 रोजी मूळ पान पासून संग्रहित. 26 February 2013 रोजी पाहिले.
- ^ "Padma Awards Directory (1954–2009)" (PDF). Ministry of Home Affairs. 10 May 2013 रोजी मूळ पान (PDF) पासून संग्रहित.
- ^ "Rashtriya Mahatma Gandhi Award to be given to Seva Bharti". 10 August 2008. 27 September 2013 रोजी मूळ पान पासून संग्रहित. 26 February 2013 रोजी पाहिले.
- ^ "Jammu-born poet Padma Sachdev gets Saraswati Samman". Business Standard India. Press Trust of India. 12 April 2016. 4 August 2021 रोजी पाहिले.
- ^ "Dogri poet Padma Sachdev awarded Saraswati Samman". India Today (इंग्रजी भाषेत). April 12, 2016. 2021-12-01 रोजी पाहिले.
- ^ "Padma Sachdev conferred Akademi's highest honour". DailyExcelsior (इंग्रजी भाषेत). 12 June 2019. 4 August 2021 रोजी पाहिले.
- ^ "Padamshree Padma Sachdev". DailyExcelsior (इंग्रजी भाषेत). 17 April 2021. 4 August 2021 रोजी पाहिले.
- ^ a b "Song of the Singhs". The Hindu. 6 May 2004. 5 July 2004 रोजी मूळ पान पासून संग्रहित. 26 February 2013 रोजी पाहिले.
- ^ "Eminent Dogri Poet Padma Sachdev dies at 81, Jitendra Singh mourns". United News of India. 4 August 2021. 4 August 2021 रोजी पाहिले.
- ^ a b "Dogri Poet Padma Sachdev Is No More". Kashmir Life. 4 August 2021. 4 August 2021 रोजी पाहिले.
- ^ Ghosh, Avijit; Khajuria, Sanjay (August 5, 2021). "Noted Dogri writer Padma Sachdev, who passed away, worked closely with Lata Mangeshkar". The Times of India (इंग्रजी भाषेत). 2021-08-07 रोजी पाहिले.
- ^ Ghosh, Avijit; Khajuria, Sanjay (August 5, 2021). "Noted Dogri writer Padma Sachdev, who passed away, worked closely with Lata Mangeshkar". The Times of India (इंग्रजी भाषेत). 2021-08-07 रोजी पाहिले.
- ^ "Padma Sachdev conferred with Dinu Bhai Pant Life Time Award". DailyExcelsior (इंग्रजी भाषेत). 3 October 2017. 4 August 2021 रोजी पाहिले.
- ^ "Dogri poetess Padma Sachdev awarded Krutitava Smagra Samman". www.thehansindia.com (इंग्रजी भाषेत). 7 March 2016. 4 August 2021 रोजी पाहिले.