पंचतीर्थ

पंचतीर्थ ही भारत सरकार व महाराष्ट्र सरकार द्वारा घोषित केलेली बाबासाहेब आंबेडकर यांच्या जीवनाशी निगडित पाच स्थळे आहेत. भारत सरकार व महाराष्ट्र सरकार ही पंचतीर्थे विकसित करित आहे. महाराष्ट्र सरकारने व भारत सरकारने निर्देशित केलेल्या पंचतीर्थांमध्ये तीन समान स्थळे दोन्हीत समाविष्ट आहेत तर दोन-दोन भिन्न स्थळे आहेत.^[१]

महाराष्ट्र सरकारद्वारे निर्देशित पंचतीर्थ

• भीम जन्मभूमी — डॉ. आंबेडकर नगर (महू)
• डॉ. आंबेडकर राष्ट्रीय स्मारक — दिल्ली
• डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर स्मारक — आंबडवे
• डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर स्मारक/ समतेचा पुतळा — मुंबई
• डॉ. भीमराव रामजी आंबेडकर स्मारक — लंडन

भारत सरकारद्वारे निर्देशित पंचतीर्थ

• भीम जन्मभूमी (जन्मस्थळ) — डॉ. आंबेडकर नगर/महू, मध्यप्रदेश
• डॉ. आंबेडकर राष्ट्रीय स्मारक (परिनिर्वाण भूमी) — दिल्ली
• दीक्षाभूमी (धर्मांतर स्थळ) — नागपूर, महाराष्ट्र
• चैत्यभूमी (समाधी स्थळ) - मुंबई, महाराष्ट्र
• डॉ. भीमराव रामजी आंबेडकर स्मारक (शिक्षण भूमी) — लंडन

डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांच्या जीवनाशी संबंधित इतर स्थळे

• संकल्प भूमी, वडोदरा, गुजरात
• क्रांतिभूमी - चवदार तळे, महाड
• मुक्तिभूमी - येवला, नाशिक जिल्हा
• दीक्षाभूमी - नागपूर
• दीक्षाभूमी, चंद्रपूर