नियोजन मंत्रालय (भारत)

नियोजन मंत्रालय हे भारतातील एक मंत्रालय आहे. जबाबदार मंत्री भारताचे माननीय पंतप्रधान आहेत . मंत्रालयाची संस्थात्मक क्षमता केंद्रीय एजन्सीद्वारे वापरली जाते: नीती आयोग (नॅशनल इन्स्टिट्यूशन फॉर ट्रान्सफॉर्मिंग इंडिया).

१ जानेवारी २०१५ रोजी, नियोजन आयोगाच्या जागी नव्याने स्थापन झालेल्या नीती आयोगाची स्थापना करण्याचा मंत्रिमंडळाचा ठराव मंजूर करण्यात आला. केंद्र सरकारने १ जानेवारी २०१५ रोजी NITI आयोग स्थापन करण्याची घोषणा केली. ८ फेब्रुवारी २०१५ रोजी नरेंद्र मोदी यांच्या अध्यक्षतेखाली नीती आयोगाची पहिली बैठक झाली.

नीती आयोगाचा आदेश म्हणजे तळापासून वरचा दृष्टीकोन वापरून आर्थिक धोरण-निर्धारण प्रक्रियेत भारतातील राज्य सरकारांचा सहभाग वाढवून सहकारी संघराज्यवादाला चालना देऊन भारताचा कायापालट करण्यासाठी केंद्र आणि राज्यांना पाठिंबा देणे. नीती आयोगाच्या गव्हर्निंग कौन्सिलमध्ये, ज्याचे अध्यक्ष पंतप्रधान असतात, त्यात सर्व राज्यांचे मुख्यमंत्री आणि केंद्रशासित प्रदेशांचे लेफ्टनंट गव्हर्नर असतात. याशिवाय, आघाडीच्या विद्यापीठे आणि संशोधन संस्थांमधून तात्पुरते सदस्य निवडले जातात. या सदस्यांमध्ये एक मुख्य कार्यकारी अधिकारी, चार माजी अधिकारी सदस्य आणि दोन अर्धवेळ सदस्यांचा समावेश आहे. एजन्सीचे उपाध्यक्ष कॅबिनेट मंत्री समतुल्य दर्जाचे असतात.

नीती आयोग प्रामुख्याने सर्वोच्च निर्णय घेणाऱ्या संस्थांना धोरण इनपुट प्रदान करते. त्याच्या देखरेख आणि मूल्यमापन विभागाद्वारे, ते पंतप्रधान आणि भारताच्या अर्थसंकल्पाचा वार्षिक आढावा देण्यासाठी सर्व राष्ट्रीय आणि राज्य योजनांचे निरीक्षण करते. ते वित्त मंत्रालयाकडून मंजूर होण्यापूर्वी सर्व प्रमुख योजनांवर आपली प्रतिक्रिया देखील देते.

भारतासाठी काम करा या उपक्रमाद्वारे जगभरातील आयव्ही-लीग तज्ञांच्या नियुक्तीसाठी ही संस्था ओळखली जाते. बॉडीची लॅटरल एंट्री ही सरकारी संस्थांमध्ये देशातील सर्वात मोठी आहे, ज्यामध्ये पार्श्विक हायर हा मुख्य कार्यबलाच्या अर्ध्याहून अधिक आहे. शरीराच्या अत्यंत यशस्वी यंग प्रोफेशनल कार्यक्रमाचे सर्व केंद्रीय मंत्रालये आणि सैन्याने अनुकरण केले आहे.