धामापूर

धामापूर हे महाराष्ट्रातील सिंधुदुर्ग जिल्ह्यातल्या मालवण तालुक्यातील १०१६.३२ हेक्टर क्षेत्राचे गाव आहे.

धामापूर हे सिंधुदुर्ग जिल्ह्यातल्या मालवण तालुक्यातील १०१६.३२ हेक्टर क्षेत्राचे गाव असून २०११ च्या जनगणनेनुसार ह्या गावात २८५ कुटुंबे व एकूण १०३८ लोकसंख्या आहे. ह्याच्या सर्वात जवळचे शहर मालवण १२ किलोमीटर अंतरावर आहे. यामध्ये ४९१ पुरुष आणि ५४७ स्त्रिया आहेत. यामध्ये अनुसूचित जातीचे लोक २३७ असून अनुसूचित जमातीचे १ लोक आहेत.ह्या गावाचा जनगणना स्थल निर्देशांक ५६६५९५ ^[१] आहे.

• एकूण साक्षर लोकसंख्या: ८१४
• साक्षर पुरुष लोकसंख्या: ४१७ (८४.९३%)
• साक्षर स्त्री लोकसंख्या: ३९७ (७२.५८%)

पावसाळ्यात येथे भरपूर प्रमाणात पाऊस पडतो आणि हवामान समशीतोष्ण राहते. हिवाळ्यात येथील हवामान थंड असते व अनेकदा सकाळी धुके पडते. उन्हाळ्यात हवामान उष्ण असते. पावसाळ्यात येथे भातशेती केली जाते.

गावात दोन शासकीय पूर्व-प्राथमिक शाळा, तीन शासकीय प्राथमिक शाळा व एक शासकीय कनिष्ठ माध्यमिक शाळा आहे. सर्वात जवळील माध्यमिक शाळा परबवाडा येथे ५ किलोमीटरहून कमी अंतरावर आहे. सर्वात जवळील उच्च माध्यमिक शाळा व पदवी महाविद्यालय कुडाळ येथे १० किलोमीटरहून जास्त अंतरावर आहे. सर्वात जवळील पॉलिटेक्निक व अभियांत्रिकी महाविद्यालय कुंभारमठ येथे १० किलोमीटरहून जास्त अंतरावर आहे. सर्वात जवळील वैद्यकीय महाविद्यालय व व्यवस्थापन शिक्षण संस्था सावंतवाडी येथे १० किलोमीटरहून जास्त अंतरावर आहे. सर्वात जवळील व्यावसायिक प्रशिक्षण शाळा व अपंगांसाठी खास शाळा ओरोस येथे १० किलोमीटरहून जास्त अंतरावर आहे.

सर्वात जवळील सामूहिक आरोग्य केंद्र १० किलोमीटरहून जास्त अंतरावर आहे. सर्वात जवळील प्राथमिक आरोग्य केंद्र १० किलोमीटरहून जास्त अंतरावर आहे. गावात १ प्राथमिक आरोग्य उपकेंद्र आहे. सर्वात जवळील प्रसूति व बालकल्याण केंद्र १० किलोमीटरहून जास्त अंतरावर आहे. सर्वात जवळचे क्षयरोग उपचार केंद्र १० किलोमीटरहून जास्त अंतरावर आहे. सर्वात जवळील ॲलोपॅथी रुग्णालय १० किलोमीटरहून जास्त अंतरावर आहे. सर्वात जवळील पर्यायी औषधोपचार रुग्णालय ५ ते १० किलोमीटर अंतरावर आहे. सर्वात जवळील दवाखाना १० किलोमीटरहून जास्त अंतरावर आहे. सर्वात जवळील पशुवैद्यकीय रुग्णालय १० किलोमीटरहून जास्त अंतरावर आहे. सर्वात जवळील फिरता दवाखाना १० किलोमीटरहून जास्त अंतरावर आहे. सर्वात जवळील कुटुंबकल्याण केंद्र १० किलोमीटरहून जास्त अंतरावर आहे.

गावात एक बाह्यरुग्ण वैद्यकीय सुविधा आहे. गावात एक पदवीधर वैद्यक व्यवसायी आहे.

गावात शुद्धीकरण केलेल्या नळाच्या पाण्याचा पुरवठा आहे. गावात न झाकलेल्या विहिरीच्या पाण्याचा पुरवठा आहे. गावात हॅन्डपंपच्या, ट्यूबवेलच्या/बोअरवेलच्या पाण्याचा, नदी / कालव्याच्या पाण्याचा आणि तलाव /तळे/सरोवर यातील पाण्याचा पुरवठा आहे.

गावात गटारव्यवस्था उघडी आहे. सांडपाणी थेट जलस्रोतांमध्ये सोडले जाते. या क्षेत्राचा संपूर्ण स्वच्छता अभियानात समावेश आहे. गावात सार्वजनिक स्वच्छता गृह उपलब्ध नाही.

गावात पोस्ट ऑफिस उपलब्ध नाही.सर्वात जवळील पोस्ट ऑफिस ५ ते १० किलोमीटर अंतरावर आहे. गावात उपपोस्ट ऑफिस उपलब्ध आहे. गावाचा पिन कोड ४१६६०५ आहे. गावात दूरध्वनी उपलब्ध आहे. गावात सार्वजनिक दूरध्वनी केंद्र उपलब्ध आहे. गावात मोबाईल फोन सुविधा उपलब्ध आहे. गावात इंटरनेट सुविधा उपलब्ध नाही.सर्वात जवळील इंटरनेट सुविधा १० किलोमीटरहून जास्त अंतरावर आहे. गावात खाजगी कूरियर उपलब्ध नाही.सर्वात जवळील खाजगी कूरियर १० किलोमीटरहून जास्त अंतरावर आहे. गावात शासकीय बस सेवा उपलब्ध आहे. गावात खाजगी बस सेवा उपलब्ध नाही.सर्वात जवळील खाजगी बस सेवा १० किलोमीटरहून जास्त अंतरावर आहे. गावात रेल्वे स्थानक उपलब्ध नाही.सर्वात जवळील रेल्वे स्थानक १० किलोमीटरहून जास्त अंतरावर आहे. गावात ऑटोरिक्षा व टमटम उपलब्ध नाही.सर्वात जवळील ऑटोरिक्षा व टमटम ५ ते १० किलोमीटर अंतरावर आहे. गावात टॅक्सी उपलब्ध नाही.सर्वात जवळील टॅक्सी ५ ते १० किलोमीटर अंतरावर आहे. गावात व्हॅन उपलब्ध नाही.सर्वात जवळील व्हॅन ५ ते १० किलोमीटर अंतरावर आहे. गावात ट्रॅक्टर उपलब्ध नाही.सर्वात जवळील ट्रॅक्टर १० किलोमीटरहून जास्त अंतरावर आहे. राष्ट्रीय महामार्ग गावाला जोडलेला नाही.सर्वात जवळील राष्ट्रीय महामार्ग १० किलोमीटरहून जास्त अंतरावर आहे. राज्य महामार्ग गावाला जोडलेला नाही.सर्वात जवळील राज्य महामार्ग १० किलोमीटरहून जास्त अंतरावर आहे. जिल्यातील मुख्य रस्ता गावाला जोडलेला आहे. जिल्ह्यातील दुय्यम रस्ता गावाला जोडलेला आहे. येथून मालवण व कुडाळपासून राज्य परिवहन महामंडळाच्या बस जातात. मालवणपासून बसने साधारण पाऊण तास लागतो. रिक्षा किंवा इतर भाडोत्री वाहने मिळू शकतात. शिवाय कुडाळ या रेल्वे स्थानकापासून २५ मिनिटे रिक्षाने लागतात.

गावात एटीएम उपलब्ध नाही.सर्वात जवळील एटीएम १० किलोमीटरहून जास्त अंतरावर आहे. गावात व्यापारी बँक आहे. गावात सहकारी बँक उपलब्ध नाही.सर्वात जवळील सहकारी बँक १० किलोमीटरहून जास्त अंतरावर आहे. गावात शेतकी कर्ज संस्था आहे. गावात स्वयंसहाय्य गट उपलब्ध आहे. गावात रेशन दुकान उपलब्ध आहे. गावात मंडया/कायमचा बाजार उपलब्ध नाही.सर्वात जवळील मंडया/कायमचा बाजार १० किलोमीटरहून जास्त अंतरावर आहे. गावात आठवड्याचा बाजार उपलब्ध नाही.सर्वात जवळील आठवड्याचा बाजार १० किलोमीटरहून जास्त अंतरावर आहे. गावात कृषी उत्पन्न बाजार समिती नाही.सर्वात जवळील कृषी उत्पन्न बाजार समिती १० किलोमीटरहून जास्त अंतरावर आहे.

गावात एकात्मिक बाल विकास योजना (पोषण आहार केंद्र) उपलब्ध आहे. गावात अंगणवाडी (पोषण आहार केंद्र) उपलब्ध आहे. गावात इतर पोषण आहार केंद्र उपलब्ध आहे. गावात आशा स्वयंसेविका उपलब्ध आहे. गावात समाज भवन (टीव्ही सह/शिवाय) उपलब्ध नाही.सर्वात जवळील समाज भवन (टीव्ही सह/शिवाय) १० किलोमीटरहून जास्त अंतरावर आहे. गावात क्रीडांगण उपलब्ध नाही.सर्वात जवळील क्रीडांगण १० किलोमीटरहून जास्त अंतरावर आहे. गावात खेळ/करमणूक केंद्र उपलब्ध नाही.सर्वात जवळील खेळ/करमणूक केंद्र १० किलोमीटरहून जास्त अंतरावर आहे. गावात चित्रपटगृह / व्हिडिओ केंद्र उपलब्ध नाही.सर्वात जवळील चित्रपटगृह / व्हिडिओ केंद्र १० किलोमीटरहून जास्त अंतरावर आहे. गावात सार्वजनिक ग्रंथालय उपलब्ध नाही.सर्वात जवळील सार्वजनिक ग्रंथालय १० किलोमीटरहून जास्त अंतरावर आहे. गावात सार्वजनिक वाचनालय उपलब्ध नाही.सर्वात जवळील सार्वजनिक वाचनालय १० किलोमीटरहून जास्त अंतरावर आहे. गावात वृत्तपत्र पुरवठा आहे. गावात विधानसभा मतदान केंद्र उपलब्ध आहे. गावात जन्म व मृत्यु नोंदणी केंद्र उपलब्ध आहे.

सुंदर निसर्गरम्य व शांत वातावरण, अतिशय विस्तीर्ण असा तलाव ही धामापूरची ठळक वैशिष्ठ्ये आहेत. तळ्यामध्ये नौकाविहाराची सुविधादेखील आहे. तलावाला लागूनच भगवती देवीचे मंदिर आहे. हा मनुष्यनिर्मित तलाव १५३० साली राजा नागेशराव देसाई यांनी निर्माण केला. राहण्यासाठी एम.टी.डी.सी.च्या लॉजची व्यवस्था आहे. ७-८ किमीवर चौके, मालवण येथे प्रसिद्ध असे भराडी देवीचे मंदिर आहे.
धामापूर हे पर्यटन केंद्र म्हणून विकसित करण्यासाठी विविध आराखडे करण्यात आले. मोठ्या प्रमाणावर निधीही खर्च केला गेला.^[२] पुढील देखभाल व व्यवस्थापनाचे नियोजन न केल्याने या सुविधा दुरावस्थेत आहेत.^[३] वनक्षेत्रावरील झाडांची नियमबाह्य तोड करून हे केंद्र कोणतीही परवानगी न घेता उभारले गेल्याने वादात सापडले आहे.उच्च न्यायालयाने हे केंद्र जमीनदोस्त करण्याचे आदेशही दिले आहेत.^[४]

या निसर्गरम्य परिसरात अवैध वाळू उपसा व वृक्षतोड केली जात आहे. येथील जागृत नागरिकांनी याबाबत आवाज उठवला आहे.^[५] पर्यटन केंद्राच्या नावावर झालेल्या प्रचंड वृक्षतोडीविरुद्ध जनहित याचिका दाखल करण्यात आली आहे. पर्यावरणाची हानी करणाऱ्या अवैध चिरे खाणीही परिसरात सुरू आहेत.^[६]

प्रतिदिवस १२ तासांचा वीजपुरवठा उन्हाळ्यात (एप्रिल-सप्टेंबर) घरगुती वापरासाठी, शेतीसाठी व व्यापारी वापरासाठी उपलब्ध आहे. प्रतिदिवस १८ तासांचा वीजपुरवठा हिवाळ्यात (ऑक्टोबर-मार्च) घरगुती वापरासाठी, शेतीसाठी व व्यापारी वापरासाठी उपलब्ध आहे.

धामापूर ह्या गावात जमिनीचा वापर खालीलप्रमाणे होतो (हेक्टरमध्ये क्षेत्रफळ):

• वन: ५७.४७
• बिगरशेती वापरात असलेली जमीन: ४४.४९
• ओसाड व लागवडीला अयोग्य जमीन: ४१९.८३
• फुटकळ झाडीखालची जमीन: ६९.४४
• सद्यस्थितीतील पडीक जमीन: १९.७७
• पिकांखालची जमीन: ४०५.३२
• एकूण बागायती जमीन: ४०५.३२

सिंचनाचे स्रोत खालीलप्रमाणे आहेत (हेक्टरमध्ये क्षेत्रफळ):

• तलाव

धामापूर या गावी पुढील वस्तूंचे उत्पादन होते ( महत्त्वाच्या उतरत्या अनुक्रमाने): भात,आंबा,नारळ

1. http://www.konkanonline.com/images/stories/sindhudurg/malvan/dhamapur%20lake.jpg Archived 2016-12-28 at the Wayback Machine.
2. http://www.maharashtra-tourism.com/konkan/dhamapur.htm Archived 2010-11-15 at the Wayback Machine.