धर्म स्वातंत्र्य

धर्माचे स्वातंत्र्य हे एक तत्त्व आहे जे एखाद्या व्यक्तीच्या किंवा समुदायाच्या, सार्वजनिक किंवा खाजगीरित्या, धर्म किंवा त्याच्या शिक्षण, सराव, उपासना आणि पाळण्यात विश्वास दर्शविण्याच्या स्वातंत्र्यास समर्थन देते. यात एखाद्याला स्वतःचा धर्म किंवा श्रद्धा बदलण्याचे स्वातंत्र्य देखील समाविष्ट आहे.

धर्माचे स्वातंत्र्य हा बहुतेक लोक आणि बहुतेक सर्व राष्ट्रांद्वारे मूलभूत व मानवी हक्क मानला जातो. राज्य धर्म असलेल्या देशात, धर्मातील स्वातंत्र्याचा सामान्यत: असा विचार केला जातो की सरकार राज्य धर्माव्यतिरिक्त इतर पंथांच्या धार्मिक प्रथांना परवानगी देतो आणि इतर धर्मातील विश्वासणाऱ्यांचा छळ करीत नाही. ऐतिहासिकदृष्ट्या, धर्माचे स्वातंत्र्य वेगवेगळ्या धार्मिक प्रणालींच्या सहिष्णुतेचा संदर्भ म्हणून वापरले जाते; तर उपासना स्वातंत्र्यास वैयक्तिक कृतीचे स्वातंत्र्य असे परिभाषित केले गेले आहे.

२७ ऑक्टोबर हा आंतरराष्ट्रीय धार्मिक स्वातंत्र्य दिन आहे.

प्राचीन भारतीय बौद्ध मौर्य साम्राज्यात धार्मिक उपासनेचे स्वातंत्र्य इ.स.पू. ३ऱ्या शतकात सम्राट अशोक यांनी स्थापित केले होते जे शिलालेखात दिसते. २,५०० वर्षांपूर्वी आपल्या भूमीवरील छळापासून पळ काढणारे प्राचीन यहुदी लोक भारतात स्थायिक झाले आणि त्यांनी कधीही ज्यूविरोधचा सामना केला नाही.^[१]

कोणत्याही धर्माचा सराव, उपदेश आणि प्रसार करण्याचे स्वातंत्र्य हा आधुनिक भारतात घटनात्मक हक्क आहे. समकालीन भारतातील धर्म स्वातंत्र्य हा देशाच्या घटनेच्या कलम २५ अंतर्गत हमी मिळालेला मूलभूत हक्क आहे. त्यानुसार, भारतातील प्रत्येक नागरिकास स्वतःच्या धर्मावर श्रद्धा ठेवण्याचा, आचरण करण्याचा आणि प्रसार करण्याचा हक्क आहे.

बहुतेक प्रमुख धार्मिक उत्सवांना राष्ट्रीय सुट्टीच्या यादीमध्ये समाविष्ट केले जातात.^[२] भारतात ८०% लोक हिंदू असूनही, भारत हा धर्मनिरपेक्ष देश आहे. बऱ्याच विद्वान आणि विचारवंतांचा असा विश्वास आहे की भारताचा प्रमुख धर्म, हिंदू धर्म हा बऱ्याच काळापासून एक सहनशील धर्म आहे. १४ वे दलाई लामा म्हणतात कि, "केवळ हिंदू, जैन, बौद्ध, शीख धर्म, जे मूळ भारतीय धर्म आहे, परंतु ख्रिश्चन आणि इस्लामची पण येथे भरभराट झाली आहे. भारतीय परंपरेत धार्मिक सहिष्णुता मूळात आहे."^[३]

दुसऱ्या महायुद्धानंतर ज्यू प्रवासी लोकांसाठी इस्त्राईल राज्य स्थापन केले गेले. इस्रायलच्या स्वातंत्र्याच्या घोषणेत धार्मिक स्वातंत्र्यावर मूलभूत तत्त्व म्हणून जोर देण्यात आला आहे. जेरुसलेममध्ये वाजणाऱ्या सार्वजनिक मुस्लिम प्रार्थना आणि ख्रिश्चन प्रार्थना घंटा यासह इतर धर्म आणि धार्मिक प्रवृत्तीकडे इस्रायल खूप खुला आहे.