देवगड तालुुका

हा लेख देवगड तालुुका याबद्दल आहे. या शब्दाच्या इतर उपयोगांसाठी पाहा, देवगड (निःसंदिग्धीकरण).

देवगड हा भारतातील महाराष्ट्र राज्याच्या सिंधुदुर्ग जिल्ह्यातील एक तालुका आहे. तालुक्यात ९८ गावे आहेत. तालुक्याचे मुख्यालय देवगड हे गाव अरबी समुद्रातील महाराष्ट्र राज्याच्या कोकण किनारपट्टीवर मुंबईच्या दक्षिणेस वसले आहे. देवगडला समुद्रकिनारा, एक छोटे बंदर आहे. समुद्र किनाऱ्यावरच्या देवगड किल्ल्यावर सन १९१५ साली बांधलेले एक दीपगृह आहे.

देवगड तालुक्यातील दुसरा किल्ला विजयदुर्ग (घेरिया) हा शिलाहार राजघराण्यातील राजा भोज द्वितीय याने बांधला, त्यानंतर आदिलशाह, शिवाजी महाराज व शेवटी कान्होजी आंग्रे यांनी त्यावर राज्य केले. ब्रिटिश राज्यकर्ते, डच, पोर्तुगीज हे या किल्ल्याला त्याच्या अभेद्यपणासाठी "पूर्वेकडचे जिब्राल्टर" म्हणत.

देवगड गावाच्या सर्वात जवळचे रेल्वे स्थानक हे मुंबई - गोवा महामार्गावरील कोकण रेल्वेवरील कणकवली आहे. कणकवली येथून देवगड-विजयदुर्गला जाण्यासाठी ऑटो-रिक्षा किंवा राज्य परिवहन बसेस मिळू शकतात. विजयदुर्गाच्या समुद्राखाली एक तटबंदी भिंत आहे. तिच्यावर शत्रूची जहाजे किल्ल्यावर हल्ला करण्याचा प्रयत्नात आपटत आणि बुडत.. ^[२]

तालुक्यातील गावे

संदर्भ .https://villageinfo.in/

देवगडचा आंबा

देवगड तालुका स्थानिक पातळीवर पिकविल्या जाणाऱ्या हापूस आंब्याच्या निर्यातीसाठी जागतिक स्तरावर ओळखला जातो. ^[३] देवगड तालुक्यातील शुद्ध हापूस आंब्याच्या लागवडीमुळे संपूर्ण तालुक्याचा विकास झाला आहे. येथे पिकलेला आंबा हा त्याचा सुगंध, गुळगुळीत पातळ त्वचा आणि दाट केशरी गर यांसाठी प्रसिद्ध आहे. रत्‍नागिरी जिल्ह्यात अन्यत्र पिकविल्या जाणाऱ्या हापूस आंब्यापेक्षा हा प्रकार वेगळा आहे. देवगड हापूस आंब्याची अशी लोकप्रियता आहे की, विक्रेते बहुतेकदा असेच दिसणारे आंबे देवगड हापूसच्या नावाखाली पाठवून ग्राहकांची फसवणूक करतात.

देवगड येथील हापूस आंबा हा ४५,००० एकर क्षेत्रावर पिकविला जातो आणि वर्षभरात याचे चांगल्या वातावरणात उत्पादनामध्ये सुमारे ५०,००० टन उत्पादन होते. देवगड तालुका आंबा उत्पादक सहकारी संस्था लिमिटेड नावाच्या आंबा उत्पादक शेतकऱ्यांची भारतील सर्वात जुनी आणि सर्वात मोठी सहकारी संस्था आहे. यात ७०० सदस्य असून, २०१३ साली या संस्थेस २५ वर्ष पूर्ण झाली.

अन्य माहिती

देवगडजवळच्या समुद्रामध्ये तसेच तालुक्‍यातील खाड्यांमध्ये मोठ्या प्रमाणात मासेमारी होते. या प्रदेशाचा मुख्य आहार म्हणजे तांदूळ आणि मासे.

देवगड तालुक्यातील गिर्ये येथे महाराष्ट्राचा पहिला सरकारी पवनचक्की प्रकल्प आहे.

देवगड शहरापासून १६ किमी अंतरावर ११व्या शतकातील कुणकेश्वर गावात हिंदू देवता शिवाचे एक प्राचीन मंदिर आहे. महाशिवरात्रीनिमित्त महाराष्ट्रभरातून लोक येथे एकत्र येतात. पवनचक्कीपासून ३ किमी अंतरावर एक १६व्या शतकातील श्री देव रामेश्वर मंदिर महादेवाला समर्पित आहे . मुणगे गावात देवी भगवती देवीचे मंदिर आहे. हिंदळे गावात विश्वेश्वराया आणि स्वामी कार्तिकस्वामी या देवतांची मंदिरे आहेत. तसेच गढीताम्हाणे गावात श्री रहाटेश्वरांचे मंदिर आहे. जामसांडे म्हणून ओळखले जाणारे एक छोटेसे गाव देवगडजवळ आहे. जामसांडे येथे दिर्बा देवीचे मंदिर आहे. हे अंदाजे देवगड बसस्थानकापासून ४ कि.मी. अंतरावर आहे. ज्या पर्यटकांना गोव्याचे किनारे टाळायचे आहेत त्यांच्यासाठी देवगड हळूहळू पर्यटन आकर्षण केंद्र बनत आहे. शांतपूर्ण आणि नीरव पार्श्वभूमीवर हे थिकाण कौटुंबिक सहलीसाठी योग्य आहे.

भारताची पश्चिम किनारपट्टी ही अत्यंत संवेदनशील आहे, म्हणूनच अलीकडेच भारत सरकारने देवगड दीपगृहाजवळ रडार आणि इलेक्ट्रो-ऑप्टिक सेन्सर बसवले आहे. २५ नॉटिकल मैलांपर्यंतच्या रिअल-टाईम पाळत ठेवण्याच्या कल्पनेसाठी निवडलेल्या ४६ पैकी देवगड हे एक स्थान आहे.

२०११ च्या जनगणनेच्या आकडेवारीनुसार खेड्यांची व त्यांच्या लोकसंख्येची यादी खाली दिली आहे:

#	गाव	तालुका	जनसंख्या
१	आडबंदर	देवगड	२९२
२	आरे	देवगड	१३३५
३	बागमळा	देवगड	३०३
४	बागतळवडे	देवगड	१३६
५	बंदेगाव	देवगड	२२२
६	बापर्डे	देवगड	१३०४
७	Burabavade	देवगड
8	Chafed	देवगड	629
9	चांदोशी	देवगड	697
10	चिंचवड	देवगड	280
11	दाभोळे	देवगड	2,356
12	दहीबांव	देवगड	1,517
13	देवगड	देवगड	2,417
14	Dhalavali	देवगड	1,230
15	Dhoptewadi	देवगड	796
16	इळये	देवगड	1,697
17	गढीताम्हणे	देवगड	648
18	Gavane	देवगड	693
19	गिरये	देवगड	2,457
20	Goval	देवगड	1,039
21	हडपिड	देवगड	522
22	हिंदळे	देवगड	1,714
23	Hurshi	देवगड	1,206
24	जामसंडे	देवगड	14,487
25	Juveshwar	देवगड	1,057
26	Kalambai	देवगड	1,066
27	Kalvi	देवगड	604
28	कसबा वाघोटन	देवगड	313
29	कातवण	देवगड	794
30	कातवणेश्वर	देवगड	829
31	खुडी	देवगड	1,527
32	किंजवडे	देवगड	2,491
33	Korle	देवगड	681
34	कोटकामते	देवगड	1,808
35	Kunkawan	देवगड	896
36	कुणकेश्वर	देवगड	1,829
37	Kuvale	देवगड	1,255
38	लिंगडाळ	देवगड	491
39	Mahalunge	देवगड	1,054
40	Malegaon	देवगड	1,025
41	Malpewadi	देवगड	632
42	मणचे	देवगड	2,261
43	मिठबांव	देवगड	2,241
44	मिठमुंबरी	देवगड	920
45	Mohulgaon	देवगड	715
46	मोंड	देवगड	1,564
47	Mondpar	देवगड	907
48	मोर्वे	देवगड	408
49	मौजे वाघोटन	देवगड	1,380
50	मुणगे	देवगड	1,883
51	Mutat	देवगड	1,933
52	Nad	देवगड	990
53	Nadan	देवगड	2,105
54	नारिंग्रे	देवगड	1,516
55	Nimatwadi	देवगड	629
56	Ombal	देवगड	527
57	पडेल	देवगड	3,673
58	Padthar	देवगड	1,074
59	Padvane	देवगड	660
60	Palekarwadi	देवगड	1,210
61	Patgaon	देवगड	942
62	Pavnai	देवगड	732
63	Pendhari	देवगड	1,053
64	फणसे	देवगड	738
65	फणसगाव	देवगड	1,328
66	Pombhurle	देवगड	1,910
67	पोयरे	देवगड	943
68	Pural	देवगड	1,203
69	Rahateshwar	देवगड	628
70	रामेश्वर	देवगड	2,099
71	Rembavali	देवगड	259
72	Salashi	देवगड	1,164
73	Sandve	देवगड	473
74	सौंदाळे	देवगड	1,939
75	Sherighera Kamte	देवगड	4
76	Shevare	देवगड	368
77	शिरवली	देवगड	478
78	शिरगाव	देवगड	2,555
79	Somlewadi	देवगड	602
80	तळवडे	देवगड	1,163
81	तळेबाजार	देवगड	689
82	तांबळडेग	देवगड	731
83	टेंबवली	देवगड	829
84	Thakurwadi	देवगड	1,033
85	तिर्लोट	देवगड	2,307
86	Torsole	देवगड	1,172
87	Undil	देवगड	623
88	वळिवंडे	देवगड	962
89	विजयदुर्ग	देवगड	1,735
90	विरवाडी	देवगड	391
91	Vitthaladevi	देवगड	668
92	Wadaker Poi	देवगड	178
93	वाडे	देवगड	1,728
94	वाडेतर	देवगड	293
95	Waghivare	देवगड	381
96	वानिवडे	देवगड	811
97	वरेरी	देवगड	1,869
98	Welgave	देवगड	400

संदर्भ

[1] Allen J. Mango mania in Portland, Oregon, New York Times, May 10, 2006

[2] India Village Directory

[3] ttp://cultural.maharashtra.gov.in/english/gazetteer/RATNAGIRI/places_Devgad.html

[१]

[२]

[३]