देवकी पंडित

देवकी पंडित
देवकी पंडित
आयुष्य
जन्म	६ मार्च, १९६५ (1965-03-06) (वय: ५९)
जन्म स्थान	महाराष्ट्र
व्यक्तिगत माहिती
धर्म	हिंदू
नागरिकत्व	भारतीय
देश	भारत
भाषा	मराठी
संगीत साधना
गुरू	पं.वसंतराव कुलकर्णी, किशोरी आमोणकर, पं.जितेंद्र अभिषेकी
गायन प्रकार	शास्त्रीय संगीत, पार्श्वगायन
घराणे	आगरा घराना
संगीत कारकीर्द
पेशा	गायिका

देवकी पंडित (जन्म:६ मार्च, १९६५) या शास्त्रीय गायिका आहेत.

देवकी पंडित यांच्या आई उषा पंडित ह्या गायिका असल्याने गाण्याचे प्रथम संस्कार घरातूनच झाले. त्यांची गाण्याची साधना लहानपणापासूनच सुरू झाली. सुरुवातीला देवकी पंडित यांनी पं.वसंतराव कुलकर्णी यांच्याकडे शास्त्रीय संगीताचे शिक्षण घेतले. किशोरी आमोणकर यांच्याकडूनही त्यांनी शास्त्रीय संगीताचे मार्गदर्शन घेतले. त्यानंतर त्यांनी जवळ जवळ १२ वर्षे पं.जितेंद्र अभिषेकी यांच्याकडे शिक्षण घेतलं. अभिषेकी बुवांकडे शिकत असताना गाण्याच्या विविध अंगांचं, प्रकारांचं आणि सादरीकरणाचं त्यांचं ज्ञान विस्तारत गेलं. पं. बबनराव हळदणकर यांच्याकडूनही त्यांनी मार्गदर्शन घेतलं आहे.^[१]

वयाच्या बाराव्या वर्षी त्यांची पहिली ध्वनिमुद्रिका (बालगीते - 'फुलराणी', गीतकार - शंकर वैद्य, प्रवीण दवणे) पॉलिडॉर कंपनीतर्फे प्रसिद्ध झाली. ह्या ध्वनिमुद्रिकेसाठी संगीतकार नंदू होनप यांनी संगीत दिलं होतं. देवकी पंडित यांनी दूरदर्शन वर पहिल्यांदा अरुण काकतकर यांची निर्मिती असलेल्या एका कार्यक्रमासाठी गायन केलं होतं. टेलिव्हिजनसाठी प्रथम त्यांचं गाणं रेकॉर्ड झालं ते सुधीर मोघे यांचं - ‘प्रीतीवाचून मरावे हेचि असेल प्राक्तन, प्रीतीवाचून जगेन’. त्यांनंतर त्यांनी संगीतकार पं.हृदयनाथ मंगेशकर, बाळ बर्वे, यशवंत देव, रवी दाते, अनिल-अरुण यांच्या बरोबर दूरदर्शन वर अनेक कार्यक्रमासाठी गायन केलं आहे.^[१]

१९८४ साली आलेल्या ‘माहेरची माणसं’ (संगीतकार - सुधीर फडके) या चित्रपटातून चित्रपट पार्श्वगायनाची सुरुवात केली. १९८५ साली ‘अर्धांगी’ (संगीतकार - अशोक पत्की) या चित्रपटासाठी त्यांनी पार्श्वगायन केलं, ह्याच चित्रपटातील ‘चुनरी नको ओढू’ या गीतासाठी त्यांना महाराष्ट्र शासनाचा सर्वोत्कृष्ट पार्श्वगायिकेचा पुरस्कार मिळाला. त्यानंतर त्यांनी नशीबवान, एक होता विदूषक, देवकी, भेट, नॉट ओन्ली मिसेस राऊत, सातच्या आत घरात, आम्ही असू लाडके, आईशप्पथ, सावली, तिन्हीसांजा, फॉरेनची पाटलीन, सुखांत, मी सिंधुताई सपकाळ, अनुमती अशा अनेक चित्रपटांसाठी पार्श्वगायन केले आहे.

'कभी हा कभी ना', 'साज', 'डर', 'बेताबी', 'गुड्डू', 'दायरा', 'पांडव', 'परंपरा' अशा अनेक हिंदी चित्रपटांसाठी त्यांनी पार्श्वगायन केले आहे. 'साज' ह्या चित्रपटासाठी उस्ताद झाकीर हुसैन यांचं संगीत असलेलं 'फिर भोर भयी जागा मधुबन' हे अत्यंत लोकप्रिय गाण त्यांनी गायलं आहे. त्याचप्रमाणे त्यांनी जयदेवजींकडे ‘श्रीकांत’ या दूरचित्र मालिकेसाठी आणि राहुल देव बर्मन यांच्याकडे गैरफिल्मी गीत गायले आहे. के. महावीर यांच्याकडे त्या काही महिने गझल शिकल्या. संगीतकार रवींद्र जैन यांच्यासाठी रामायण मालिकेचे शीर्षक गीत गायले – ‘मंगलभवन अमंगल हारी’.

नौशाद, जयदेव, सुधीर फडके, श्रीनिवास खळे, यशवंत देव, पं. शिवकुमार शर्मा, पं. हरिप्रसाद चौरासिया, उस्ताद झाकीर हुसेन, आनंद मोडक, पं. हृदयनाथ मंगेशकर, सुधीर मोघे, अशोक पत्की, दीपक पाटेकर अशा अनेक संगीतकारांसाठी विविध चित्रपटगीते, गीतमाला (अल्बम्स), दूरचित्रवाणीवरील मालिकांची शीर्षकगीते, तसेच अनेक कार्यक्रमांतून त्यांनी गायन केले आहे. केदार पंडित, मिलिंद जोशी, सुधीर नायक, अशित देसाई, राहुल रानडे, कौशल इनामदार, सलील कुलकर्णी, निलेश मोहरीर या संगीतकारांकडेही त्या गायल्या आहेत. त्यांनी आराधना महाकाली, रामरक्षा स्तोत्रम्, गणाधीश, नमन गणेशा इ. गीतमालांसाठी संगीत दिग्दर्शनही केले आहे.^[२]

अल्फा मराठी या वाहिनी वरील ‘आभाळमाया’ या लोकप्रिय मालिकेच्या शीर्षक गीताच्या सुरावटीमधून त्या घराघरात पोहचल्या. दूरचित्रवाणीवरील अनेक मालिकांच्या शीर्षकगीतांमधून देवकी ताई यांचे सुर रसिकांच्या कानावर येत राहिले आणि मनात रुंजी घालत राहिले. रामायण, आभाळमाया, वादळवाट, अधुरी एक कहाणी, अवघाचि संसार, सांजभूल, जगावेगळी, बंधन, तुझ्याविना ,काटा रुते कुणाला, सांजसावल्या, किमयागार, जिवलगा, तू माझा सांगाती अशा अनेक लोकप्रिय मालिकांची शीर्षकगीते त्यांनी गायली. इतक्या मोठ्या संख्येने दूरचित्रवाणीवरील मालिका गीते गाणाऱ्या देवकी पंडित या एकमेव गायिका आहेत.^[१]

सवाई गंधर्व संगीत महोत्सव, मैहर संगीत महोत्सव, देवगंधर्व संगीत महोत्सव, स्पिरिट ऑफ युनिटी कॉन्सटर्स ऑफ युनिव्हर्सल इंटिग्रेशन अशा शास्त्रीय संगीताच्या दर्जेदार कार्यक्रमांमधून आपली कला सादर केली आहे. गेली अनेक वर्षे देश-विदेशात त्या आपली कला सादर करत आहेत.^[२]

झी मराठी या वाहिनी वरील ‘सारेगमप’ या सांगीतिक स्पर्धेचं परीक्षकपद त्यांनी भूषविलं आणि खऱ्या अर्थानं गाण कसं ऐकावं, कसं गावं हे सामान्य प्रेक्षक वर्गाला नव्यानेच कळू लागलं. परीक्षक या नात्याने त्यांनी महत्त्वपूर्ण सुचनांद्वारे स्पर्धकांनाच नव्हे तर आस्वादकांनाही मार्गदर्शन करणाऱ्या त्या एक शिस्तप्रिय परीक्षक म्हणून लोकप्रिय झाल्या.^[२]

शास्त्रीय संगीताची बैठक पक्की असलेल्या देवकी ताईंच्या आवाजातील गोडवा आणि लवचिकता या गुणांमुळेच त्या नाट्यसंगीत, सुगम संगीत, चित्रपट संगीत, ठुमरी, गझल असे गानप्रकार लीलया पेलताना दिसतात. ^[३]

देवकी पंडित यांनी अनेक दूरचित्रवाणी मालिकांची शीर्षकगीते गायिली आहेत.

• नाटक - आसू आणि हासू, संगीत - अशोक पत्की
• नाटक - आहे मधुर तरीही, संगीत - अशोक पत्की
• विशेष कार्यक्रम - कवडसे, संगीत - अशोक पत्की (अभिनेत्री स्मिता पाटील यांच्यावर आधारित विशेष कार्यक्रमासाठी, वाहिनी - सह्याद्री)
• मालिका - या सुखांनो या, संगीत - अशोक पत्की (पार्श्वगायन - सुख म्हणावे कशाला, वाहिनी - झी मराठी)
• स्वप्नांना पंख नवे (वाहिनी गीत - स्टार प्रवाह, संगीत - अवधूत गुप्ते)

• १९८६ - महाराष्ट्र राज्य पुरस्कार, सर्वोत्कृष्ट पार्श्वगायिका, चित्रपट - अर्धांगी
• २००१ - अल्फा गौरव पुरस्कार, सर्वोत्कृष्ट पार्श्वगायिका, चित्रपट - राजू
• २००२ - अल्फा गौरव पुरस्कार, सर्वोत्कृष्ट पार्श्वगायिका, चित्रपट - देवकी
• २००२ - मेवाती घराणा पुरस्कार
• २००४ - अल्फा गौरव पुरस्कार, सर्वोत्कृष्ट पार्श्वगायिका, चित्रपट - नॉट ओन्ली मिसेस राऊत
• २००६ - आदित्य बिर्ला कला किरण पुरस्कार
• २००७ - महाराष्ट्र राज्य पुरस्कार, सर्वोत्कृष्ट पार्श्वगायिका, चित्रपट - सावली
• २०११ - महाराष्ट्र राज्य पुरस्कार, सर्वोत्कृष्ट पार्श्वगायिका, चित्रपट - अर्जुन
• २०११ - झी गौरव पुरस्कार, सर्वोत्कृष्ट पार्श्वगायिका, चित्रपट - अर्जुन
• २०१४ - आयबीएन लोकमत 'प्रेरणा' पुरस्कार
• २०२२ - संगीत नाटक अकादमी पुरस्कार
• अब्दुल कलाम यांच्या हस्ते 'यंग माइस्ट्रो पुरस्कार' (Indian Music Academy)
• केसरबाई केरकर शिष्यवृत्ती

https://www.aathavanitli-gani.com/Swar/Devaki_Pandit - 'आठवणीतली गाणी' या संकेतस्थळावर देवकी पंडित यांनी गायलेली गाणी