दिगंबर बाळकृष्ण मोकाशी
दि.बा. मोकाशी ( उरण - रायगड जिल्हा, २७ नोव्हेंबर १९१५; - पुणे, २९ जून १९८१) हे एक मराठी कथा-कादंबरी लेखक होते.[१] नेहमीच्या जीवनानुभवावर आधारित ललित कथांप्रमाणेच मोकाशी यांनी गूढकथा, पिशाच्चकथा, रहस्यकथा यांसारख्या वेगळ्या वळणाच्या कथाही लिहिल्या.
शिक्षण आणि व्यवसाय
मॅट्रिकपर्यंतचे शिक्षण झाल्यानंतर मोकाशी यांनी अभियांत्रिकीची पदविका घेतली व पुण्यात रेडिओ दुरुस्तीचा व्यवसाय केला.
अल्प परिचय
' २७ नोव्हेंबर १९१५ जन्मठिकाण: उरण (महाराष्ट्र) मृत्यू: २९ जून १९८१ * पाच नवकथाकारांपैकी एक
- लेखनाची वैशिष्ट्ये : सोपी व मधुर भाषा, विविध विषयांची सहज हाताळणी,आशयधन लेखन
- आजच्या वेगवान जगात राहणाऱ्या पुढील पिढीलाही लेखन भावते, विचार कालाच्या पुढे
- कथालेखक म्हणून विशेष प्रावीण्य तरीही १९३८ ते १९८१ या ४२ वर्षात सुमारे ४०० लघुकथांसह कादंबरी, ललितलेखन असे सातत्याने विपुल लेखन.
- पुढील साहित्यकृतींना महाराष्ट्र शासनाने उत्कृष्ट कलाकृतीचा पुरस्कार देऊन गौरवले.
गुपित (१९५७), पालखी (१९५७), स्थळयात्रा (१९५८), आमोद सुनासी आले (१९६०), देव चालले (१९६२), जमीन आपली आई (१९६६)
लेखन
१. कादंबरी
- आनंद ओवरी (संत तुकारामाच्या जीवनावरील कादंबरी) : या कादंबरीचे अमेरिकन अभ्यासक जेफ ब्रेकेट यांनी केलेले इंग्रजी भाषांतर ’ट्विटर’वर आहे.
- देव चालले ( १९६१) : या कादंबरीचे Farewell to God' या नावाचे भाषांतर, प्रमोद काळे यांनी केले आहे.
- पुरुषास शंभर गुन्हे माफ (कादंबरी १९७१)
- वात्स्यायन (चरित्रात्मक कादंबरी १९७८)
- स्थळ-यात्रा (१९५८)
२. कथासंग्रह
- असा असावा नवा
- आता आमोद सुनासी आले (ललित). (हिंदी अनुवाद - राम जी जाग उठा - लीला बांदिवडेकर)
- आदिमाया
- आम्ही मराठी माणसं
- कथामोहिनी (कथासंग्रह १९५९)
- चापलूस (कथासंग्रह १९७४)
- जरा जाऊन येतो (कथासंग्रह)
- तू आणि मी (कथासंग्रह १९७७)
- दि.बा. मोकाशी यांची कथा (संपादक - अरविंद गोखले)
- निवडक मोकाशी (साहित्य अकादमी,दिल्ली )
- पाच हजार गायी (कथासंग्रह १९७५)
- माऊली (कथासंग्रह १९७६)
- लामणदिवा (कथासंग्रह १९४७) - मोकाशींचा हा पहिला कथासंग्रह आहे.
- वणवा (कथासंग्रह १९६५)
३. अन्य ललित साहित्य
- अठरा लक्ष पावले (प्रवासवर्णनात्मक समाजजीवनाचा शोध १९७१)
- अमृतानुभव (ललित लेख) : या पुस्तकाचे याच नावाचे गुजराती भाषांतर आहे, भाषांतरकर्ती उषा शेठ.
- पालखी (प्रवासवर्णनात्मक समाजजीवनाचा शोध १९६४) : इंग्रजी भाषांतर, Pālkhī : An Indian Pilgrimage (भाषांतरकार - Philip Engblom)
- संध्याकाळचे पुणे (ललित १९८०; मोकाशी यांनी लिहिलेले शेवटचे पुस्तक)
४. बालसाहित्य
- अंधार दरी
- किमया
- गुपित
- गोमा
- जगाच्या कोलांट्या
- जमीन आपली आई
- तुमचा रेडिओ
- बालचंद्र
- यंत्र आणि तंत्र (भाग १ व २)
- सोन्याची कथा
५.मराठीत अनुवाद
- घणघणतो घंटानाद (For Whom The Bell Tolls, या हेमिंग्वे याच्या पुस्तकाचे मराठी भाषांतर)
- प्लासीचा रणसंग्राम (अनुवादित ऐतिहासिक कादंवरी; मूळ लेखक : मेडोज टेलर)
५. इतर भाषांमध्ये अनुवादित झालेले साहित्य
- अमृतानुभव (ललित लेख) : गुजराथीत
- कामसूत्रकार वात्स्यायन : इंग्रजीत
- देव चालले : इंग्रजी, हंगेरियन व ओरिया भाषांत
- पालखी : इंग्रजीत
संदर्भ आणि नोंदी
- ^ संजय वझरेकर (२७ नोव्हेंबर २०१३). "नवनीत:आजचे महाराष्ट्रसारस्वत". लोकसत्ता. ५ डिसेंबर २०१३ रोजी पाहिले.
२. २०१४-१५ हे दि बा मोकाशी यांचे जन्मशताब्दी वर्ष होते. अधिक माहितीसाठी पहा https://www.facebook.com/dibamokashi, https://www.facebook.com/D-B-Mokashi-Di-Ba-Mokashee-DATA-on-Internet-1399857247001589/?ref=aymt_homepage_panel व पान ८४ व ८६ , अंतर्नाद दिवाळी विशेषांक २०१५
३. मोकाशींवरील लोकसत्तातील लेख