दामोदर गणेश बापट

दामोदर गणेश बापट ^[१] यांचा जन्म १९३५ किंवा १९३६ एक भारतीय सामाजिक कार्यकर्ता होता. छत्तीसगड, छत्तीसगड, जांजगीर येथील भारतीय कुष्ठ निवृत्ती संघात (बीकेएनएस) कुष्ठरोगी रुग्णांच्या सेवेसाठी ते परिचित होते.^[२]

त्यांच्या सामाजिक कार्याची ओळख म्हणून भारत सरकारने २०१८ मध्ये त्यांना पद्मश्री पुरस्काराने सन्मानित केले जे भारताचा चौथा सर्वोच्च नागरी पुरस्कार आहे. छत्तीसगड राज्याने त्यांना छत्तीसगढ राज्य अलंकारानेही सन्मानित केले.

दामोदर गणेश बापट हे सदाशिव कात्रे यांनी १९६२ साली चंपा (बिहार) गावाहून ८ किलोमीटरवर असलेल्या सोठी या गावी स्थापन केलेल्या भारतीय कुष्टनिवारक संघात सामील झाले, आणि शेवटपर्यंत कुष्ठरोग्यांसाठी जे करणे शक्य आहे ते करीत राहिले.^[३]

यांचा जन्म १९३५ किंवा १९३६ मध्ये महाराष्ट्रातील महाराष्ट्रातील अमरावती जिल्ह्यातील पथरोट गावात झाला. नागपूर येथून त्यांनी कला आणि स्नातक पदवी ही पदवी पूर्ण केली. अभ्यास पूर्ण झाल्यानंतर त्यांनी अनेक ठिकाणी नोकरी केली. नोकरीमुळे तो खूष नव्हता आणि त्याला सामाजिक कार्यात रस होता.^[४]

१९७०^[५] मध्ये ते जशपूर येथे गेले आणि भारतातील ग्रामीण भागात कार्यरत असलेल्या वनवासी कल्याण आश्रमात त्यांनी स्वयंसेवा करण्यास सुरुवात केली. जन्म घेताना त्यांनी तिथे आदिवासी मुलांसाठी शिक्षक म्हणून काम केले. शिक्षण देताना ते कुष्ठरोगी रूग्णांना भेटले आणि आयुष्यभर त्यांची सेवा करण्यासाठी तिथेच राहिले. त्यांनी भारतीय कुष्ठ निवृत्ती संघ (बीकेएनएस) या नावाच्या सदाशिव कात्रे यांच्याशी संपर्क साधला.

बापट यांनी कात्रे यांच्यासह कुष्ठरोग्यांच्या रुग्णांवर तसेच त्यांच्या सामाजिक व आर्थिक पुनर्वसनासाठी एकत्र काम केले. १९६२ मध्ये बापट यांची भारतीय कुष्ठ निवृत्ती संघाच्या सेक्रेटरीपदी नियुक्ती झाली. १९७२ पासून ते २०१९ पर्यंत मृत्यूपर्यंत त्यांनी कुष्ठरोग्यांच्या रुग्णांची सेवा केली. दैनिक जागरण यांनी २०१२ मध्ये बातमी दिली की त्याने कुष्ठरोग्यांच्या अंदाजे २०,००,०००  रुग्णांचे जीवन सुधारले आहे.^[६]

जुलै २०१९ मध्ये बापटला ब्रेन हेमोरेज झाला होता त्यानंतर बिलासपूरच्या रुग्णालयात दाखल करण्यात आले होते. छत्तीसगडच्या इस्पितळात वयाच्या ८४ व्या वर्षी १७ऑगस्ट २०१९ रोजी त्यांचे निधन झाले. त्यांनी आपले शरीर छत्तीसगड इन्स्टिट्यूट ऑफ मेडिकल सायन्सेस, बिलासपूर येथे संशोधनाच्या उद्देशाने दान केले.

• इंदूरच्या अहिल्योत्सव समितीतर्फे 'देवी अहिल्याबाई राष्ट्रीय पुरस्कार (१२ सप्टेंबर २००६)
• छत्तीसगड राज्य सरकारचा छत्तीसगड राज्य-अलंकार
• पद्मश्री (२०१८)
• बाडाबझार कुमार सभा पुस्तकालय (कलकत्याचा) विवेकानंद सेवा पुरस्कार
• भाऊराव देवरस फाऊंडेशनचा 'भाऊराव देवरस स्मृति पुरस्कार'

1. ^ "Padma Shri Awardee Damodar Ganesh Bapat Dies At 84". NDTV.com. 2020-04-11 रोजी पाहिले.
2. ^ "इन्होने जीवनभर की कुष्ठरोगियों की सेवा, मृत्यु के बाद शरीर भी कर गए इस दुनिया को दान, जानिये कौन थे पद्मश्री बापट जी". Patrika News (hindi भाषेत). 2020-04-11 रोजी पाहिले.CS1 maint: unrecognized language (link)
3. ^ mohnish.srivastava. "पद्मश्री दामोदर गणेश बापट का निधन, कुष्ठ रोगियों के लिए समर्पित था पूरा जीवन". Dainik Bhaskar (हिंदी भाषेत). 2020-04-11 रोजी पाहिले.
4. ^ "Being born in Bharat is biggest award for leprosy crusader Padma Shri Damodar Ganesh Bapat". The New Indian Express. 2020-04-11 रोजी मूळ पान पासून संग्रहित. 2020-04-11 रोजी पाहिले.
5. ^ "नहीं रहे कुष्ठ रोगियों की जिंदगी सवांरने वाले पद्माश्री दामोहर गणेश बापट, पढ़ें उनके जीवन की कहानी". Dainik Jagran (हिंदी भाषेत). 2020-04-11 रोजी पाहिले.
6. ^ "Damodar Bapat: A life less ordinary". Hindustan Times (इंग्रजी भाषेत). 2020-04-11 रोजी पाहिले.