झोरा नृत्य

झोरा नृत्य हे उत्तराखंड मधील कुमाऊं प्रदेशातील प्रसिद्ध लोकनृत्यांपैकी एक आहे. ^[१] हा मुळात एक नृत्य प्रकार आहे जो उच्च आणि खालचा दोन्ही जातीच्या लोकांद्वारे सादर केला जातो. या नृत्याची गिनेस बुक ऑफ वर्ल्ड रेकॉर्ड्‌स मध्ये सुद्धा नोंद आहे.^[२]

हे एक सामुदायिक नृत्य आहे जिथे जातिव्यवस्थेशी संबंधित सर्व अडथळे वाऱ्यावर फेकले जातात. हा नृत्य प्रकार गाण्यांच्या साथीने सादर केला जातो. झोरा हा एक नृत्य प्रकार आहे जो संध्याकाळी आणि सकाळी केला जातो. कुमाऊंमध्ये दोन प्रकारचे झोरा आहेत, एक मुक्तक झोरा आणि दुसरा प्रबंधात्मक झोरा. झोराचे मूळ स्वरूप म्हणजे व्यवस्थापन ज्यामध्ये देवी- देवता आणि ऐतिहासिक वीर-पुरुषांची चरित्र-गीते असतात. ^[३] धार्मिक सणांना नौरती, सप्त, नानूल इ. असेही म्हणतात. जत्रा, सण, विविध सणांच्या निमित्ताने मुक्तक झोराचे आयोजन केले जाते. हे दोन्ही धार्मिक आणि सजावटीचे आहेत, परंतु मुख्यतः प्रेम आणि सजावट वर्णन केले आहे. त्यात स्त्री-पुरुष दोघांचाही समान सहभाग असतो. काही वेळा महिला आणि पुरूषांचे वेगळे कळप असतात. काही ठिकाणी मोकळ्या मैदानात हुडका वाजवला जातो, काही ठिकाणी ढोल वाजवला जातो.^[४]

वेशभूषा हा परंपरेचा एक महत्त्वाचा भाग आहे आणि स्त्रिया त्यांच्या मोहक अवतारात येतात. बांगड्या, हार आणि कानातले यांसारख्या काही साध्या दागिन्यांनीही ते स्वतःला सजवतात.

यामध्ये लोक एकाच स्टेप्स आणि हालचाली करताना वर्तुळात किंवा दोन अर्धवर्तुळात नाचतात. वर्तुळ किंवा अर्धवर्तुळाच्या मध्यभागी, मुख्य गायक हुडकिया गाणे सुरू करतो. त्याच्या स्टेप्स जुळवत गाण्याच्या ओळीची पुनरावृत्ती करत वर्तुळात नाचणारे लोक. झोरात कधी कंबर वाकवून, कधी संपूर्ण शरीर हलवत, कधी डोके डावीकडे व उजवीकडे वळवत, कधी उजवीकडे तर कधी डावीकडे वाकून ते पायरीने नाचतात. चांचडीपेक्षा झोरा मध्यें धार्मिक भावना कमी आहे, इथे खूप प्रेम आणि शोभा आहे.