जागतिक पर्यावरण दिन

जागतिक पर्यावरण दिन (WED) दरवर्षी जगभर ५ जून रोजी साजरा केला जातो आणि पर्यावरणाच्या रक्षणासाठी जागरूकता आणि कृतीला प्रोत्साहन देण्यासाठी संयुक्त राष्ट्रांचे प्रमुख साधन आहे. १९७३ मध्ये पहिल्यांदा आयोजित करण्यात आलेले, ते सागरी प्रदूषण, जास्त लोकसंख्या, ग्लोबल वॉर्मिंग, शाश्वत उपभोग आणि वन्यजीव गुन्हेगारी यांसारख्या पर्यावरणीय समस्यांवर जागरूकता निर्माण करण्यासाठी एक व्यासपीठ आहे. जागतिक पर्यावरण दिन हा सार्वजनिक पोहोचण्यासाठी एक जागतिक व्यासपीठ आहे, ज्यामध्ये दरवर्षी १४३ हून अधिक देशांचा सहभाग असतो. दरवर्षी, कार्यक्रमाने व्यवसाय, गैर-सरकारी संस्था, समुदाय, सरकार आणि ख्यातनाम व्यक्तींना पर्यावरणीय कारणांचे समर्थन करण्यासाठी एक थीम आणि मंच प्रदान केला आहे.

पर्यावरणाच्या संरक्षणासाठी आणि संवर्धनासाठी यादिवशी वेगवेगळे पर्यावरण विषयक जागरूकता आणि कृती कार्यक्रम आयोजित केले जातात. जागतिक पर्यावरण दिवस या दिवशी त्या गोष्टी बद्दल जागरूक केले जाते. ज्यांचा जगावर आणि पर्यावरणावर सकारात्मक आणि नकारात्मक परिणाम होतात. हा दिवस पर्यावरणाचे रक्षण आणि संवर्धन करण्याच्या आपल्या जबाबदारीचे आपल्याला जाणीव आणि दृष्टिकोन देतो.

प्रत्येक वर्षी जागतिक पर्यावरण दिन एक प्रमुख थीम घेऊन येतो, ज्यात प्रमुख कार्पोरेशन आणि समुदाय पर्यावरणाविषयी कारणांची तपासणी करतात. यावर्षी ५ जून २०२१ रोजी, जागतिक पर्यावरण दिन चीन आयोजित करणार आहे आणि त्यासाठीची थीम "वायू प्रदूषण" आहे. आजच्या दिवशी म्हणजेच ५ जून रोजी जगभर पर्यावरण दिवस अगदी थाटा माटाने साजरा केला जातो. त्यादिवशी पुढील जीवनातील परिस्तिथी किती बिकट होईल ते पाहता त्यासाठी जागतिक पर्यावरण दिवस साजरा केला जातो. प्रत्येक ठिकाणी उपक्रम करून भाषणे करून, झाडे लावा उपक्रम राबवून पुढील धोका टाळण्याचे आज कार्य केले जाते. यासर्वांतूनच या दिवसाची जागरूकता निर्माण होते.

लक्ष्यात ठेवा: आपल्या मातेसमान पृथ्वी आहे आणि तिच्या पर्यावरणाची काळजी तुम्ही घ्यावी.

जागतिक पर्यावरण दिनाची स्थापना १९७२ मध्ये संयुक्त राष्ट्रांनी स्टॉकहोम कॉन्फरन्स ऑन द ह्यूमन एन्व्हायर्नमेंट (५ जून १९७२) येथे केली, ज्याचा परिणाम मानवी संवाद आणि पर्यावरणाच्या एकात्मतेवर झालेल्या चर्चेतून झाला होता. दोन वर्षांनंतर, १९७४ मध्ये "फक्त एक पृथ्वी" या थीमसह पहिला जागतिक पर्यावरण दिन आयोजित करण्यात आला.

जवळपास पाच दशकांपासून (जानेवारी 2016), जागतिक पर्यावरण दिन जागरूकता वाढवत आहे, कृतीला समर्थन देत आहे आणि पर्यावरणासाठी बदल घडवून आणत आहे. येथे WEDs च्या इतिहासातील प्रमुख कामगिरीची टाइमलाइन आहे:

२००५

२००५ च्या जागतिक पर्यावरण दिनाची थीम "ग्रीन सिटीज" होती आणि घोषणा होती "प्लॅन्ट फॉर द प्लॅनेट!".

२००६

WED 2006 चा विषय वाळवंट आणि वाळवंटीकरण होता आणि "वाळवंटात कोरडवाहू नको" असे घोषवाक्य होते.

या घोषणेमध्ये कोरडवाहू जमिनीचे संरक्षण करण्याचे महत्त्व सांगण्यात आले. जागतिक पर्यावरण दिन 2006 चे मुख्य आंतरराष्ट्रीय उत्सव अल्जेरियामध्ये आयोजित करण्यात आले होते.

२००७

2007 च्या जागतिक पर्यावरण दिनाचा विषय होता "बर्फ वितळणे - एक चर्चेचा विषय?" आंतरराष्ट्रीय ध्रुवीय वर्षात, WED 2007 ने हवामान बदलामुळे ध्रुवीय परिसंस्था आणि समुदायांवर, जगातील इतर बर्फ- आणि बर्फाच्छादित क्षेत्रांवर आणि परिणामी जागतिक परिणामांवर लक्ष केंद्रित केले.

डब्ल्यूईडी 2007 चे मुख्य आंतरराष्ट्रीय उत्सव नॉर्वेच्या ट्रॉम्सो शहरात आयोजित करण्यात आले होते, आर्क्टिक सर्कलच्या उत्तरेकडील शहर.

इजिप्तने 2007 जागतिक पर्यावरण दिनासाठी टपाल तिकीट जारी केले.

२००८

जागतिक पर्यावरण दिन 2008 चे यजमान न्यू झीलंड होते, मुख्य आंतरराष्ट्रीय उत्सव वेलिंग्टन येथे नियोजित होते. 2008 चे घोषवाक्य होते "CO2, सवय लाथ द्या! कमी कार्बन अर्थव्यवस्थेच्या दिशेने." न्यू झीलंड हा कार्बन-न्युट्रॅलिटी साध्य करण्याचे वचन देणाऱ्या पहिल्या देशांपैकी एक होता, आणि हरितगृह वायू कमी करण्याचे साधन म्हणून वन व्यवस्थापनावरही लक्ष केंद्रित करेल.

शिकागो बोटॅनिक गार्डनने 5 जून 2008 रोजी जागतिक पर्यावरण दिनासाठी उत्तर अमेरिकन यजमान म्हणून काम केले.

२००९

WED 2009 ची थीम होती 'युअर प्लॅनेट नीड्स यू - युनाईट टू कॉम्बॅट क्लायमेट चेंज', आणि मायकेल जॅक्सनचे 'अर्थ सॉन्ग' 'जागतिक पर्यावरण दिन गीत' म्हणून घोषित करण्यात आले. हे मेक्सिकोमध्ये आयोजित करण्यात आले होते.

२०१०

'अनेक प्रजाती. एक ग्रह. एक भविष्य', 2010 ची थीम होती.

2010 च्या आंतरराष्ट्रीय जैवविविधता वर्षाचा भाग म्हणून पृथ्वीवरील जीवनाची विविधता साजरी केली. ते रवांडामध्ये आयोजित करण्यात आले होते. जगभरात हजारो उपक्रमांचे आयोजन करण्यात आले होते, ज्यामध्ये बीच क्लीन-अप, मैफिली, प्रदर्शन, चित्रपट महोत्सव, सामुदायिक कार्यक्रम आणि बरेच काही होते. प्रत्येक खंडात (अंटार्क्टिका वगळता) एक "प्रादेशिक यजमान शहर" होते, यू.एन.ने सर्व उत्तरेसाठी यजमान म्हणून पिट्सबर्ग, पेनसिल्व्हेनिया निवडले.

२०११

2011 च्या जागतिक पर्यावरण दिनाचे आयोजन भारताने केले होते. दिवसाचे यजमानपद भूषवण्याची भारताची ही पहिली वेळ होती. 2011 ची थीम 'फॉरेस्ट्स - नेचर अॅट युवर सर्व्हिस' होती. समुद्रकिनारा स्वच्छता, मैफिली, प्रदर्शने, चित्रपट महोत्सव, सामुदायिक कार्यक्रम, वृक्षारोपण आणि बरेच काही यासह जगभरात हजारो उपक्रम आयोजित केले गेले.

२०१२

2012 च्या जागतिक पर्यावरण दिनाची थीम हरित अर्थव्यवस्था होती.

लोकांना त्यांच्या क्रियाकलाप आणि जीवनशैलीचे परीक्षण करण्यासाठी आमंत्रित करणे आणि "ग्रीन इकॉनॉमी" ची संकल्पना त्यात कशी बसते हे पाहणे हा या थीमचा उद्देश आहे. वर्षाच्या समारंभाचा यजमान देश ब्राझील होता.

२०१३

2013 ची जागतिक पर्यावरण दिनाची थीम Think.Eat.Save ही होती.

या मोहिमेमध्ये अन्नाची प्रचंड वार्षिक नासाडी आणि तोटा संबोधित करण्यात आला, जे संरक्षित केल्यास मोठ्या प्रमाणात अन्न सोडले जाईल तसेच एकूण कार्बन फूटप्रिंट कमी होईल. या मोहिमेचा उद्देश अन्नाची नासाडी होणारी जीवनशैली असलेल्या देशांमध्ये जागरुकता आणणे हा आहे. जगभरातील अन्न उत्पादनामुळे होणारा एकूण पर्यावरणीय परिणाम कमी करण्यासाठी लोकांना ते खात असलेल्या अन्नाविषयी माहितीपूर्ण निवडी करण्यास सक्षम बनवण्याचाही त्याचा उद्देश होता. वर्षाच्या समारंभाचा यजमान देश मंगोलिया होता.

२०१४

2014 WED ची थीम लहान बेटांच्या विकसनशील राज्यांचे आंतरराष्ट्रीय वर्ष (SIDS) होती. ही थीम निवडून यूएन जनरल असेंब्लीचे उद्दिष्ट SIDS च्या विकासातील आव्हाने आणि यशांवर प्रकाश टाकणे होते. 2014 मध्ये, जागतिक पर्यावरण दिनाने जागतिक तापमानवाढ आणि त्याचा महासागर पातळीवरील प्रभावावर लक्ष केंद्रित केले. WED 2014 चे घोषवाक्य आहे "समुद्र पातळीपेक्षा आवाज वाढवा", कारण बार्बाडोसने जागतिक पर्यावरण दिनाच्या 42 व्या आवृत्तीचे जागतिक समारंभ आयोजित केले होते. UN पर्यावरण कार्यक्रमाने अभिनेता इयान सोमरहाल्डर यांना WED 2014 चा अधिकृत सदिच्छा दूत म्हणून नियुक्त केले आहे.

२०१५

जागतिक पर्यावरण दिनाच्या 2015 च्या आवृत्तीचे घोषवाक्य आहे "सात अब्ज स्वप्ने. एक ग्रह. काळजी घ्या". ही घोषणा सोशल मीडियावर मतदान प्रक्रियेद्वारे निवडली गेली. सौदी अरेबियामध्ये, WED 2015 च्या समर्थनार्थ 15 महिलांनी 2000 प्लास्टिक पिशव्यांचा पुनर्वापर केला. भारतात, नरेंद्र मोदी यांनी जागतिक पर्यावरण दिन साजरा करण्यासाठी आणि पर्यावरणासाठी जनजागृती करण्यासाठी कदंबचे रोपटे लावले. इटली हा WED च्या 43 व्या आवृत्तीचा यजमान देश आहे. मिलन एक्स्पोचा एक भाग म्हणून हा उत्सव झाला: फीडिंग द प्लॅनेट - एनर्जी फॉर लाइफ या थीमवर.

२०१६

2016 WED चे आयोजन "Go wild for life" या थीम अंतर्गत करण्यात आले होते. WED च्या या आवृत्तीचे उद्दिष्ट वन्यजीवांमधील अवैध व्यापार कमी करणे आणि प्रतिबंधित करणे आहे. पॅरिसमधील COP21 दरम्यान 2016 WED चा यजमान देश म्हणून अंगोलाची निवड करण्यात आली.

भोपाळ, भारत येथे जागतिक पर्यावरण दिनानिमित्त उपक्रम

२०१७

2017 ची थीम होती 'लोकांना निसर्गाशी जोडणे – शहरात आणि जमिनीवर, ध्रुवांपासून विषुववृत्तापर्यंत'. यजमान राष्ट्र कॅनडा होता.

२०१८

2018 ची थीम "बीट प्लास्टिक पोल्युशन" होती. यजमान राष्ट्र भारत होता. ही थीम निवडून, प्लास्टिक प्रदूषणाचा मोठा भार कमी करण्यासाठी लोक त्यांचे दैनंदिन जीवन बदलण्याचा प्रयत्न करतील अशी आशा आहे. लोक एकल-वापर किंवा डिस्पोजेबलवर जास्त अवलंबून राहण्यापासून मुक्त असले पाहिजे कारण त्यांचे गंभीर पर्यावरणीय परिणाम आहेत. आपण आपली नैसर्गिक ठिकाणे, आपले वन्यजीव आणि आपले स्वतःचे आरोग्य प्लास्टिकपासून मुक्त केले पाहिजे.[35] भारत सरकारने 2022 पर्यंत भारतातील सर्व प्लास्टिकचा एकच वापर दूर करण्याचे वचन दिले आहे.

२०१९

2019 ची थीम "बीट एअर पोल्युशन" होती. यजमान राष्ट्र चीन होता. वायू प्रदूषणामुळे दरवर्षी सुमारे 7 दशलक्ष लोकांचा मृत्यू होतो म्हणून ही थीम निवडली गेली.

रियुनियन आयलंडमध्ये, व्हिएतनाममधील मिस अर्थ 2018 न्गुयन फुओन खन यांनी जागतिक पर्यावरण दिनादरम्यान "ग्लोबल वॉर्मिंगशी कसे लढावे" या थीमसह तिचे भाषण केले.

२०२०

2020 ची थीम "निसर्गासाठी वेळ" होती आणि जर्मनीच्या भागीदारीत कोलंबियामध्ये आयोजित करण्यात आली होती.

कोलंबिया हा जगातील सर्वात मोठ्या विविध देशांपैकी एक आहे आणि ग्रहाच्या जैवविविधतेपैकी 10% जवळ आहे. हा ऍमेझॉन रेनफॉरेस्टचा भाग असल्याने, कोलंबिया पक्षी आणि ऑर्किड प्रजातींच्या विविधतेमध्ये प्रथम आणि वनस्पती, फुलपाखरे, गोड्या पाण्यातील मासे आणि उभयचरांमध्ये दुसऱ्या क्रमांकावर आहे.

२०२१

जागतिक पर्यावरण दिन 5 जून रोजी येतो. 2021 ची थीम "इकोसिस्टम रिस्टोरेशन" आहे, आणि त्याचे आयोजन पाकिस्तानने केले होते. या प्रसंगी यूएन डीकेड ऑफ इकोसिस्टम रिस्टोरेशन देखील सुरू करण्यात आले.

२०२२

2022 साठी जागतिक पर्यावरण दिनाची थीम "फक्त एक पृथ्वी" आहे आणि कार्यक्रमाचे आयोजन स्वीडन करत आहे.

• जागतिक दिवस आंतरराष्ट्रीय दिवस