चक्र (योग)

चक्र ही एक योगविषयक संकल्पना आहे. ही चक्रे आपल्या शरिरातील निरनिराळी कार्ये नियंत्रित करतात असे मानले जाते.

तंत्रशास्त्रात सात चक्रे मानली जातात. परंतु गूढवादाच्या अभ्यासकांनी बारा चक्रे असल्याचे नमूद केले आहे. ^[१]

एकूण बारा मुख्य चक्रे आपल्या (सूक्ष्म) शरीरात असतात असे मानले गेले आहे.

मानवी शरीरात पाठीच्या कण्यात सुषुम्नानाडीच्या मार्गावर ही चक्रे असतात. ही चक्रे म्हणजे ज्ञानतंतूंची कमले असतात. कुंडलिनी शक्ति त्यांचा भेद करून ब्रह्मरंध्रातून सहस्त्रदलांत विलीन होते व त्यावेळीं योगीं ब्रह्मस्वरूप होतो. कुंडलिनी ह्या चक्रांजवळ आली म्हणजे तीं उमलतात स्पष्ट होतात, असे म्हणतात. ह्या चक्रांचे कुंडलिनी भेदन करते तेव्हां योग्याला अनेक सिद्धि आणि अतींद्रियज्ञान ही प्राप्त होतात. ^[२]

सूर्यनमस्काराची सुरुवात करताना प्रणामासनात खालील मंत्र म्हणले जातात. त्या त्या मंत्राचा शरीरातील चक्राशी संबंध आहे.

1. ^ ^{a b c d} Sujata Nahar (2001). Mother's Chronicles - part 06. MYSORE: INSTITUT DE RECHERCHES EVOLUTIVES, Paris and MIRA ADITI, Mysore. ISBN 2-902776-69-1.
2. ^ ^{a b c d} स्वामी स्वरूपानंद (१९६०). श्रीमत अभंग ज्ञानेश्वरी (पूर्वार्ध). पावस: स्वामी स्वरूपानंद सेवा मंडळ, पावस.
3. ^ "Complete Package of Pranayama for Beginner's". Swami Ramdev.