गुडघा

ज्या ठिकाणी दोन हाडे एकत्र येऊन त्यांचा सांधा बनतो, तेथे वंगण किंवा शाॅक ॲब्साॅर्बरचे काम करणारा एक रबरासारखा पदार्थ ठेवलेला असतो. त्याला कार्टिलेज (मराठीत कूर्चा किंवा उपास्थि) म्हणतात. गुडघ्याच्या सांध्याच्या दैनंदिन वापरामुळे कार्टिलेज हळूहळू खर्च होते व वयपरत्वे ते पूर्णपणे झिजूनही जाते. शेवटी माणसाच्या मांडीचे हाड नडगीच्या हाडाशी घासू लागते. गुडघा दुखत राहतो, सुजतो व बेजार करून सोडतो. गुरुत्वाकर्षणाविरुद्ध गुडघा वापरला (उदा जिने चढणे, जमिनीवर बसून उठणे इ.) तर प्रचंड वेदना होऊ लागतात. पाय धनुष्याकृती होत जातात. यालाच सामान्य माणूस ‘संधिवात’ म्हणतो. जेव्हा सांधा पूर्ण खराब होतो तेव्हा तो शस्त्रक्रिया करून बदलला जातो. परंतु या शस्त्रक्रियेआधी काही उपचार करणे शक्य असते.

• माणसाचे संपूर्ण वजन त्याचा गुडघा उचलतो. त्यामुळे माणसाचे वजन जेवढे कमी तितका गुडघ्यावरचा भार कमी. म्हणून माणसाने तरुणपणापासूनच त्याचे वजन आटोक्यात ठेवणे अति उत्तम.
• गुडघा दुखू लागला तर लगेचच काळजी घेऊन वजन कमी करण्याच्या मागे लागणे आवश्यक असते. गुडघ्याच्या भोवती असलेले स्नायू बळकट होतील असे सोपे व्यायाम असतात, ते रोज १० मिनिटे केले तरी पुरते.
• डॉक्टरी सल्ल्याशिवाय वेदनाशामक गोळ्या घेणे योग्य नाही.
• प्रचंड वेदना नसतील तर स्वतःहून फक्त पॅरॅसिटेमॉल(उदा. क्रोसीन)ची गोळी घेणे किंवा वेदनानाशक सूजप्रतिबंधक मलम लावणे यांस हरकत नसते.
• सुरुवातीला पट्टे (नी-कॅप) वापरणे चालू शकते. परंतु तिचा अतिवापर केल्यास स्नायू शिथिल होतात.
• वृद्धापकाळात काठी वापरल्यास गुडघ्यावरचा भार कमी होतो.
• उत्तम प्रतीची पादत्राणे वापरल्यानेसुद्धा गुडघा सुस्थितीत राहतो.

^{[ संदर्भ हवा ]}