क्षत्रिय

क्षत्रिय हा प्राचीन हिंदू समाजव्यवस्थेनुसार चातुर्वर्ण्यातील एक वर्ण आहे. या वर्णातील व्यक्ती योद्धा (लढाऊ व्यक्ती) असतात. आजही क्षत्रिय समाजाचे लोक भारतभर विखुरलेले आहे. राजपूतांनी क्षत्रियांचा गौरवशाली इतिहास रचला. महाराष्ट्राचा विचार केल्यास मराठा समाज क्षत्रिय आहे क्षत्रिय मराठ्यांमध्ये 96 क्षत्रिय कुळ आहेत त्यालाच 96 कुळी मराठा असे म्हणले जाते, ९७ कुळी गोर बंजारा व १०८ कुळी क्षत्रिय धनगर हे देखील महाराष्ट्रात क्षत्रिय आहेत. महान मराठा सम्राट छत्रपती शिवाजी महाराज हे सुर्यवंशातील क्षत्रिय मराठा होते.

तर भारतातील इतर क्षत्रियांमध्ये, जाट, धनगर, रामोशी ,अहिर, गुर्जर, पाटीदार, गोर , राजपूत बंजारा हे वैदिक क्षत्रिय म्हणून ओळखले जातात. क्षत्रियामध्ये विशेषत्वाने राठोड (जोधपूर प्रांत) , पवार (माळवा प्रांत) आणि चव्हाण (चक्रीगड) घराण्यांचा उल्लेख केला जातो. क्षत्रियांचा सुवर्ण इतिहास खऱ्याअर्थाने राजपुतानाच्या इतिहासात आढळून येतो. इतिहासकार आचार्य गौरीशंकर ओझा आणि बळीराम हिरामण पाटील यांनी आपल्या ग्रंथात क्षत्रियाच्या वंशावळी , कुळाविषयी मांडणी केल्याचे दिसून येते.

प्राचीन हिंदू समाजव्यवस्थेतील चार वर्ण
ब्राह्मण • क्षत्रिय • वैश्य • शूद्र

हिंदू धर्म
श्रुति	ऋग्वेद • यजुर्वेद • सामवेद • अथर्ववेद • उपनिषद •
स्मृति	इतिहास (रामायण • महाभारत • भगवद्गीता) • आगम (तंत्र • यंत्र) • पुराण • सूत्र • वेदान्त
संकल्पना	अवतार • आत्मा • ब्राह्मण • कोसस • धर्म • कर्म • मोक्ष • माया • इष्ट-देव • मूर्ति • पुनर्जन्म • संसार • तत्त्व • त्रिमूर्ती • कतुर्थ • गुरु
तत्त्वज्ञान	मान्यता • प्राचीन हिंदू धर्म • सांख्य • न्याय • वैशेषिक • योग • मीमांसा • वेदान्त • तंत्र • भक्ती
परंपरा	ज्योतिष • आयुर्वेद • आरती • भजन • दर्शन • दीक्षा • मंत्र • पूजा • सत्संग • स्तोत्र • विवाह • यज्ञ
गुरु	शंकर • रामानुज • मध्व • रामकृष्ण • शारदा देवी • विवेकानंद • नारायण गुरु • अरबिन्दो • रमण महर्षी • चैतन्य महाप्रभू • शिवानंद • चिन्‍मयानंद • स्वामीनारायण • तुकाराम • प्रभुपाद • लोकनाथ ब्रह्मचारी • जलाराम
विभाजन	वैष्णव • शैव • शक्ति • स्मृति • हिंदू पुनरुत्थान
दैवते	हिंदू दैवते • हिंदू मिथकशास्त्र
युग	सत्य • त्रेता • द्वापार • कलि
चातुर्वर्ण्य	ब्राह्मण • क्षत्रिय • वैश्य • शूद्र