कलानिधी नारायणन

कलानिधी नारायणन
आयुष्य
जन्म	७ डिसेंबर १९२८
जन्म स्थान	भारत
मृत्यू	२१ फेब्रुवारी २०१६ [१]
व्यक्तिगत माहिती
नागरिकत्व	भारतीय
देश	भारत
गौरव
पुरस्कार	पद्मभूषण पुरस्कार संगीत नाटक अकादमी

कलानिधी नारायणन (७ डिसेंबर,१९२८ - २१ फेब्रुवारी,२०१६) या एक अनुभवी भरतनाट्यम नृत्यांगना आणि भरतनाट्यमच्या भारतीय शास्त्रीय नृत्य शिक्षिका होत्या. भारत सरकारने १९८५ सालचा प्रतिष्ठित पद्मभूषण पुरस्कार आणि नृत्य क्षेत्रातील योगदानाबद्दल १९९० सालचा संगीत नाटक अकादमी पुरस्कार देऊन सम्मानित केले आहे.

कलानिधी गणपती यांचा जन्म ७ डिसेंबर १९२८ रोजी सुमित्रा आणि गणपती यांच्या पोटी ब्राह्मण कुटुंब मध्ये झालं , तिच्या आईने ३० आणि ४० च्या दशकातील नवजागरण युग पाहिले होते. आपल्या मुलीने नृत्य शिकावे यासाठी तिला खूप इच्छा होती आणि तिला तिच्या वडिलांनी पाठिंबा दिला. ती सात वर्षांची असताना तिच्या आईने कलानिधी यांना मद्रासमधील कपालेश्वर मंदिरातील शेवटच्या देवदासी असलेल्या मैलापूर गोवरी अम्मल यांच्या कडे घेऊन गेली. तिला कांचीपुरमचे कन्नप्पा मुदलियार, चिन्नय्या नायडू आणि मैलापूर गोवरी अम्मल यांसारख्या विविध गुरूंकडून प्रशिक्षण मिळाले. तिची नृत्याची आवड तिला पदम आणि जावळीच्या शोधात घेऊन गेली आणि तिची कामाक्षी अम्मलशी भेट झाली. तिच्या शिकवण्याने अभिनयाला नवे आयाम दिले. तिने वयाच्या १२ व्या वर्षी चेन्नई येथील सिनेट हाऊसमध्ये मद्रास संगीत अकादमीसाठी रंगमंचावर पदार्पण केले. किशोरवयात असतानाच तिने दोन उल्लेखनीय गायन केले, एक धनमनिकम आणि दुसरे कांडप्पा पिल्लई यांचा मुलगा नट्टूवनार के. गणेशन यांच्यासोबत.^[२]

१९४० च्या दशकात तिची एक छोटी नृत्य कारकीर्द होती, वयाच्या सोळाव्या वर्षी जेव्हा तिची आईचे निधन झाले आणि तिचे लग्न रूढिवादी कुटुंबात झाले तेव्हा तिने बाहेर पडण्यापूर्वी. १९७३ मध्ये, नृत्य तज्ञ आणि ललित कलांचे संरक्षक वाय.जी. दोराईस्वामी यांच्याशी एक अपघाती भेट झाली . कलानिधी यांच्या चाळीशीच्या उत्तरार्धात शास्त्रीय नृत्याच्या आकाशात परत येण्यासाठी दोराईस्वामी यांनी महत्त्वपूर्ण भूमिका साकारली आणि त्यांच्या सांगण्यावरून तिने अलारमेल वल्ली या तरुण नवीन नर्तकाला अभिनय शिकवण्याची जबाबदारी स्वीकारली, ज्याला सक्षम प्रशिक्षकाची गरज होती. तेव्हा ती नृत्य क्षेत्रात परत आली, तिला तिच्या मुलांनी प्रोत्साहन दिले, जे आता मोठे झाले होते. वयाच्या ४६ व्या वर्षी ३० वर्षांच्या अंतरानंतर तिच्या कारकिर्दीचा दुसरा टप्पा सुरू झाला.^[३] तिने स्वतःला नृत्यात पुन्हा शिक्षण देण्यास सुरुवात केली, सुदैवाने तिच्या लहानपणापासूनची तिची कला टिकून राहिली, तिने नृत्य सादरीकरण आणि अरंगेत्रममध्ये सहभागी होण्यास सुरुवात केली. डॉ. पद्मा सुब्रमण्यम यांच्या भरतनाट्यमवरील नृत्य सिद्धांतावरील अभ्यासक्रमातही प्रवेश घेतला. हळूहळू तिच्याकडे अधिक विद्यार्थी येऊ लागले आणि येत्या काही दशकांत ती "अभिनयासाठी सर्वाधिक मागणी असलेली शिक्षिका" बनली. तिच्या सुरुवातीच्या विद्यार्थ्यांमध्ये अलारमेल वल्ली, मालविक्का सारुक्काई, प्रोतिमा बेदी आणि प्रतिभा प्रल्हाद यांचा समावेश होता, या सर्वांनी नृत्य क्षेत्रात स्वतःचे स्थान निर्माण केले. तिने जगभरात नृत्य शाळा स्थापन केल्या^[४]

७ डिसेंबर २००३ रोजी, विविध नृत्य शिक्षकांनी आणि तिच्या शिष्यांनी, तिचा ७५ वा वाढदिवस चेन्नईच्या लुझ कम्युनिटी हॉलमध्ये साजरा केला, तो अभिनयावरील दोन दिवसीय सेमिनारद्वारे चिन्हांकित करण्यात आला, ज्यामध्ये भरतनाट्यमचे प्रमुख गुरू सहभागी झाले होते. याप्रसंगी पदम्सवरील ४ सीडीच्या संचाचे प्रकाशनही करण्यात आले.^[५]

नृत्य क्षेत्रातील तिच्या योगदानाबद्दल अनेक पुरस्कार आणि सन्मान मिळाले आहेत. १९८५ मध्ये भारतातील तिसरा सर्वोच्च नागरी सन्मान पद्मभूषण पुरस्कार^[६], १९९० मध्ये भरतनाट्यमसाठी संगीत नाटक अकादमी पुरस्कार^[७],१९९८ मध्ये कालिदास सन्मान हा पुरस्कार ^[८] आणि तिला २०११ मध्ये नृत्यासाठी संगीत नाटक अकादमीचा टागोर रत्नही देण्यात आला होता.^[९]