कन्याकुमारी
| कन्याकुमारी கன்னியாகுமரி | |
| भारतामधील शहर | |
 | |
  कन्याकुमारी | |
| देश |  भारत |
| राज्य | तमिळनाडू |
| जिल्हा | कन्याकुमारी जिल्हा |
| समुद्रसपाटीपासुन उंची | १०० फूट (३० मी) |
| लोकसंख्या (२०११) | |
| - शहर | २९,७६१ |
| प्रमाणवेळ | भारतीय प्रमाणवेळ |
कन्याकुमारी/कन्नियाकुमरि (तमिळ: கன்னியாகுமரி, मल्याळम: കന്യാകുമാരി संस्कृत: कन्याकुमारी) हे एक तमिळनाडू राज्यातील कन्याकुमारी ह्या जिल्ह्यातील एक प्रमुख गांव आहे तसेच ते तमिळनाडू राज्यातील प्रसिद्ध धार्मिक व पर्यटन केंद्र देखील आहे. भारताच्या दक्षिण दिशेला असणाऱ्या भूमीचा टोकावर असणारे हे गांव पूर्वी केप कॉमोरीन ह्या नावाने देखील ओळखले जाते.तसेच स्थानिक भाषेत (तमिळ) ह्याचा उच्चार कन्नीकुमरी असा देखील केला जातो. कन्याकुमारी जिल्ह्याचे प्रमुख प्रशासनिक केंद्र नागरकोविल (२२ कि.मी.दूर) व केरळची राजधानी तिरुवनंतपुरम (८५ कि.मी.दूर) ही दोन शहरे कन्याकुमारी ह्या गावापासून जवळच आहेत.भारतातील एक प्रमुख पर्यटन केंद्र असलेले कन्याकुमारी येथील विवेकानंद स्मारक, तिरुवल्लुवर पुतळा इत्यादी वास्तूंसाठी प्रसिद्ध आहे.
कन्याकुमारी रेल्वे स्थानक कन्याकुमारीला भारतामधील सर्व प्रमुख शहरांसोबत जोडते.
दंतकथा
अशी आख्यायिका आहे की आदि शक्ती (श्री पार्वती) यांचे अवतार कण्ये देवी (बालंबिका), भगवान शिव यांच्याशी लग्नामुळे अडथळा आणतात आणि लग्नासाठी तयार केलेले तांदूळ आणि अन्नधान्य शिजवू शकले नाहीत. असे मानले जाते की कन्याकुमारी देवी सतत कुमारिका राहिल्यामुळे पर्यटकांना आशीर्वाद मिळतो. येथे दृष्टी अशी आहे की अविवाहित लोक त्वरीत लग्न करू शकतात आणि चांगले विवाहस्थळ मिळवू शकतात.
अशी आणखी एक आख्यायिका आहे की जेव्हा महावीर हनुमानाकडून अमरतेचा डोंगर हिमालयातून श्रीलंकेत आणला गेला, तेव्हा त्यातील एक तुकडा पडला आणि कन्याकुमारीची मरुठमाला तयार झाली. कन्याकुमारीमध्ये आढळणारी बरीच औषधी वनस्पती आहेत. कन्याकुमारी जिल्ह्यातही सिद्धम, आयुर्वेद आणि वर्मकळा यांचा पारंपारिक उपचार आहे.
इतिहास
कन्याकुमारी हे नाव बंगालच्या उपसागर, अरबी समुद्र आणि हिंद महासागरच्या काठी वसलेल्या कुमारी अम्मन मंदिरापासून आहे. कुमारी हा द्रविड देवतांपैकी एक आहे जो हिंदू धर्माच्या अस्तित्वापूर्वी अस्तित्वात होता.
शतकानुशतके कन्याकुमारी कला व कलेचे केंद्र आहे. कन्याकुमारी हे एक व्यापार केंद्र देखील होते. कन्याकुमारीवर चेरा, चोल, पांड्या आणि नायक राजे होते. नंतर कन्याकुमारी पद्मनाभपुरम-आधारित वेनाडचा भाग बनली. १७२९ ते १७५८ पर्यंत वेनादवर राज्य करणाऱ्या अनिझम थिरुनल मार्थंडा वर्मा यांनी वेनादची सीमा अलुवा पर्यंत वाढवून त्रावणकोर स्थापित केल्यावर कन्याकुमारी जिल्हा दक्षिण त्रावणकोर म्हणून ओळखला जात असे. १७४१ मध्ये कुलाचलच्या प्रसिद्ध युद्धात राजा मार्थंडा वर्माने डच ईस्ट इंडिया कंपनीचा पराभव केला. कन्याकुमारी हे १९४७ पर्यंत त्रावणकोरचा भाग राहिले. १९४७ मध्ये त्रावणकोर भारतीय संघात सामील झाले आणि राजशाही संपुष्टात आली. १९४७ मध्ये, तिरु-कोची राज्य बनले तेव्हा कन्याकुमारी तिरु-कोचीचा एक भाग बनली. १९५६ मध्ये भाषेच्या आधारे राज्यांची पुनर्रचना केली गेली आणि कन्याकुमारीला तामिळनाडू राज्याचा भाग बनविले.
कन्याकुमारीच्या उंच कडावरील सूर्योदय व सूर्यास्त दृश्य हे त्या ठिकाणचे मुख्य आकर्षण आहे.
भूगोल
शेकडो पाण्याचे असल्यामुळे त्याला पूर्वी त्रावणकोर रेपॉजिटरी म्हणून ओळखले जात असे. रबरी व सुगंधित भाग पर्वतीय भागात आढळतात आणि धान, केळी आणि नारळ किनारपट्टीवरील मैदानावर आढळतात. हा प्रदेश सामान्यतः डोंगराळ आणि किनारी मैदान सपाट आहे. किनारपट्टीपासून पश्चिम घाटापर्यंत हळू हळू लॅंडस्केपची उंची वाढते. यात 62 कि.मी. पश्चिम किनारपट्टी आणि 6 किमी पूर्व किनार आहे. ४८.९% जमीन शेती व ३२..५% घनदाट जंगल आहे.
जिल्ह्यातील अनेक किनारे खडकाळ आणि काही पांढरे वाळूचे आहेत. पूर्व किनारपट्टीवर कोरलची बरीच वैशिष्ट्ये (बहुतेक नामशेष असली तरी) आहेत. रंगाच्या शंकूचे बरेच प्रकार आहेत. काही किनारपट्टी भागात आढळणारी वाळू खनिजांनी समृद्ध आहे
लोकसंख्या
कन्याकुमारी जिल्ह्याच्या २०११ च्या जनगणनेनुसार कन्याकुमारी जिल्ह्याची लोकसंख्या १६८४ किमी२ आहे. ज्यापैकी पुरुष 926,345; महिलांची संख्या 944,029 आहे. लोकसंख्या वाढ (2001 - 2011) 11.60% पर्यंत वाढली. लोकसंख्या घनता 1,111 लोक प्रति चौरस किलोमीटर आहे. लिंग प्रमाण 1000 पुरुष आणि 1019 महिला असे आहे. सरासरी साक्षरता दर 91.75% आहे. पुरुष साक्षरता ९१.७५%; महिला साक्षरतेचे प्रमाण ९३.६५% आहे. सहा वर्षाखालील लोकांची एकूण संख्या 1,82,350 आहे.
राजकारण
या जिल्ह्यात कन्याकुमारी संसदीय मतदारसंघ, कन्न्याकुमारी, नागरकोईल, कुलाचम, पद्मनाबापुरम, विलावणकुडो आणि किल्लूर तमिळनाडू मतदारसंघ आहेत.
हवामान
गेल्या पन्नास वर्षात, ईशान्य मॉन्सून पावसाने ऑक्टोबर ते डिसेंबर या २४ पावसाळी दिवसात ५४९ मिमी आणि दक्षिण-पश्चिम मान्सूनने जून ते सप्टेंबर या २७ दिवसात ५३७ मिमी पाऊस नोंदविला. पाऊस पडत आहे. मार्च ते मे या कालावधीत पावसाळ्यात सर्वाधिक पाऊस पडण्याची नोंद झाली आहे. जिल्ह्यातील सरासरी वार्षिक पाऊस 1465 मिमी. ऑक्टोबरमध्ये जास्तीत जास्त २४७ मिमी आणि फेब्रुवारीमध्ये किमान २१ मिमी. जिल्ह्यात आर्द्रता ६० ते १०० टक्के आहे. उन्हाळ्यातही उष्णता फारशी नसते. कन्याकुमारी जिल्हा हा तामिळनाडूमधील एकमेव जिल्हा आहे ज्यामध्ये सर्वाधिक पाऊस झाला आहे.
नद्या
ताम्रप्रनी, वल्लीयारू आणि पर्यायारू या प्रदेशातील प्रमुख नद्या आहेत.
थामीराब्रनी
मुख्य लेख: तांबे नदी
ह्या व्यापकपणे कुडियारीकायरू म्हणून ओळखले जातात. त्यात दोन उप नद्या आहेत. गोठ्या नदीच्या दोन उपनद्या आहेत. ही खाडी आहे - 1, आणि खाडी - 2. पश्चिम घाटात वसलेली ही तांबे गिरणी कन्याकुमारीपासून ५६ कि.मी. पश्चिमेला नारळच्या झाडाच्या नारळ शहरात आहे.
वल्लियारू
दुलवला आणि तिची उपनदी वेलीमलाई पर्वतावर तयार होते, आणि बीपी कालव्यातून व त्यावरील नद्या अरबी समुद्रामध्ये मिसळल्या जातात.
पलाईयारू
हि नदी नेरुकोइलच्या वायव्येस 18 कि.मी.च्या चिरुलाकोडू खाडीपासून सुरू होते. ते थोवाल, अनंथन नगर आणि एनपी येथे आहे. कालव्याच्या प्रवाहातून पाणी घेणारा हा प्रवाह आहे. वाळू समुद्रात मिसळली जाते.
धरण-जलाशय
डॅम ऑफ स्पीच
मुख्य लेख: तालकीपारा धरण
कोठयात्री ओलांडून धरण बांधले गेले आहे. हे धरण त्रावणकोरचे तत्कालीन राजा युरोपियन अभियंता श्री मिंचिन यांनी १८९७ - १९०६ च्या काळात बांधले होते. धरणाची उंची मुळात 42 फूट होती. १९६४ मध्ये आणखी ६ फूट जोडण्याचा निर्णय घेण्यात आला आणि 1964 मध्ये धरणाची उंची 48 फूटांवर आली.
वनस्पती आणि प्राणी
विविध प्रकारचे समुद्री वनस्पती आणि बऱ्याच उष्णकटिबंधीय वनस्पती नदीच्या भागात दिसू शकतात. हिरव्या जंगलांमध्ये लाल आणि गुलाबी पाने आणि फुले असलेले झाड चमकताना दिसतात.
या प्रजातींमध्ये आढळलेल्या प्राण्यांमध्ये काटेरी डुक्कर, वन्य डुक्कर, सरडे, बहु-प्रजाती क्रेन, कोल्हा, मत्स्यालय, माउंटन सर्प आणि सापाच्या अनेक प्रजातींचा समावेश आहे. पाहिले जाऊ शकते आपण जवळपास महामार्गावर बिबट्या पाहू शकता. सीमान्त भागात हत्ती, जंगली म्हैस आणि अस्वल यांचे घर आहे. थियूर एरियामध्ये बऱ्याच प्रकारचे हुक आहेत जे ठराविक कालावधीत पाहिले जाऊ शकतात.
वैद्यकीय इतिहास
हिल स्टेशनमध्ये अनेक दुर्मिळ औषधी वनस्पती आणि खनिजे आहेत. अशोकाच्या काळात वास्तव्य करणारे बौद्ध भिक्षू यांना वैद्यकीय व आध्यात्मिक वारसा असल्याचे सांगितले जाते. पौराणिक संदर्भात राम यांच्या कपिला युद्धाच्या वेळी हनुमानाने माउंट गंधा माधनाचा नाश होण्याकडे लक्ष दिले आहे. या हिल स्टेशनमध्ये बरीच दुर्मिळ औषधी वनस्पती आहेत.
असे मानले जाते की अगाथीयार हा पहिला व्याकरणकार आणि सेन्थिलचा पहिला चित्रकार या भूमीच्या सीमांवर होता. या भागात अगाथीश्वरम टाउनशिप देखील आहे. हे नाव एका छोट्या ऋषीचे आहे असे मानले जाते. असेही एक मंदिर आहे, असे समजले जाते की, अस्थेश्वरेश्वरांनी अस्थिस्वरमला समर्पित केले आहे. अगाथियार केवळ औषधातच नव्हे तर व्याकरणावर देखील प्रभावी आहे. वर्मनी आणि वर्माकालाई या प्रसिद्ध पाम टाइल कृत्यांनी त्यांची रचना केली होती. कन्याकुमारी प्रदेशात आजही गुरू-शिष्य प्रणालीत हे विधी शिकवले जातात. हे औषध क्षेत्रातील तज्ञ देखील वापरतात.
संस्कृती
तामिळ ही या भागात राहणाऱ्या लोकांची प्राथमिक भाषा आहे. तेथे मल्याळम बोलणारे अल्पसंख्याकही आहेत. या जिल्ह्यात बोलली जाणारी प्रादेशिक तमिळ भाषा मल्याळमसारखी आहे. १९८० च्या दशकात मोठी धार्मिक उलथापालथ झाली. मंदाकडच्या भगवती अम्मन मंदिरात होणा Mass्या सामूहिक उत्सवांच्या वेळी हिंदू व ख्रिश्चनांमध्ये होणारा मंदाकडू दंगल हा वेगवेगळ्या मार्गांनी पसरलेल्या अफवांचे कारण आहे. मंदाकडु दंगलीच्या वेळी राजककमंगलामा, एथ योगाझी, पिल्लई थोपू आणि नागरकोइल येथे गोळीबार झाला. दंगलीच्या हल्ल्यात बऱ्याच नागरिकांचा बळी गेला आहे.
सार्वजनिक क्षेत्रातील प्रशासन
पोलीस
कुमारीवाट्टा पोलीस हे पोलीस अधीक्षकांच्या थेट देखरेखीखाली आहेत. त्याच्या अंतर्गत दोन अतिरिक्त पोलीस मॉनिटर आहेत. कुमारीवाट्टा पोलीस प्रशासन चार उपविभागात कार्यरत आहे.
अग्निशमन
कुमारीमाता येथे सात अग्निशमन केंद्रे आहेत.
अर्थव्यवस्था
तामिळनाडूमधील रबर उत्पादनापैकी 95% उत्पादन कन्याकुमारी जिल्ह्यात होते. जिल्ह्याच्या अर्थव्यवस्थेत पवनचक्क्यांचा महत्त्वाचा वाटा असतो. तोंडी भाषेत हे सेट केले गेले आहेत.
चित्रदालन : कन्याकुमारी आणि आजुबाजुचा परिसर
- कन्याकुमारी आणि आजुबाजुचा परिसर
The 133 ft तिरुवल्लुवर कवीचा पुतळा, कन्याकुमारी,रात्रीचे विहंगम दृश्य.
विवेकानंद स्मारक,कन्याकुमारी, सूर्योदयाचे दृश्य.
वाट्टकोट्टैच्या किल्ल्यावरून दिसणारे पश्चिम घाटांचे दृश्य.
तुकाले जवळील पद्मनाभपूरम महाल.
मुट्टोम मासेमारीचे खेडे
Mathur Aqueduct, near Thiruvattar, is the longest Aqueduct in South Asia
कीरिपारै येथील वनातून येणारा प्रवाह.
Pechiparai Dam, with the Western Ghats in the background
Hilly ravine-like terrain near the Muttom coast
Maruthuvazhmalai (or medicinal) Hill, near Kanyakumari. Legend has it that God Hanuman dropped the hill while flying to Lanka to save sita.
कन्याकुमारीजवळील खेड्यातील दृश्य
वाट्टकोट्टै किल्ल्यावरून दिसणारे समुद्राचे दृश्य.
Pilgrims taking holy dip at Kanyakumari, where the Bay of Bengal, Arabian Sea and Indian Ocean, meet
Lotus Pond on the Nagercoil-Trivandrum highway, near Chunkankadai
Black sands at a beach near वाट्टकोट्टै किल्ला.
कीरिपारै जवळील वाट्टपरै
मुट्टोम येथील लाईटहाऊस ,जो १०० वर्षे जुना आहे.
गांधी मंडपम, रात्रीचे विहंगम दृश्य,कन्याकुमारी.
कोवलम,कन्याकुमारी जवळील एक मासेमारीचे खेडेगांव.
Thirparappu waterfalls
मुट्टोमचा किनारा.
तिरपारप्पु धबधबा.
तेंगपट्टिनम येथील नदीचे रूंद मुख.(ज्यात भरतीचे पाणी वाहत जाते)
टेकड्यांचे दृश्य. उदयगिरी किल्ला
उदयगिरी किल्लाइथे असणारी कॅप्टन डि लॅनॉय ह्यांचे थडगे.
त्सुनामी स्मारक
पेचीपरैजवळील रबराची लागवड
नागराजाचे देऊळ, नागरकोईल
St. Francis Xavier's Church, Kottar, Nagercoil - where St.Francis Xavier, the great missionary said mass in the 16th century
मार्तंडम जवळील प्राचीन जैन देवालय ,चित्रल टेकड्यांच्या पायथ्याशी.
सुचिंद्रम नागरकोईल जवळील देऊळ.
तिरपारप्पु धबधब्याजवळील तिरपारप्पु देऊळ.
आदि केशव देऊळ तिरूवट्टर. आतिल देऊळ हे साधारणपणे २००० वर्ष जुने असल्याचे सांगण्यात येते.
चित्रल येथील टेकडीवरील देऊळात जैन कला आणि स्थापत्याचा नमुना पहावयास मिळतो.काही शतकांपूर्वी ह्या जिल्ह्यावर (जैन धर्म)चा प्रभाव होता व त्यांचे शासक होते असे सांगण्यात येते.
बाह्य दुवे
- विवेकानंद केंद्र कन्याकुमारीचे संकेतस्थळ Archived 2013-11-06 at the Wayback Machine.
- कन्याकुमारी पर्यटन संपूर्ण माहिती Archived 2020-10-09 at the Wayback Machine.- प्रवास मित्र
