इंद्रा नूयी

इंद्रा राजकिशन नूयी (तमिळ: இந்திரா கிருஷ்ணமூர்த்தி நூயி) (जन्म : २८ ऑक्टोबर, १९५५:चेन्नई, तमिळनाडू, भारत) ह्या पेप्सिको' कंपनीच्या २ मे २००६पासून चेरमन व मुख्य कार्यकारी अधिकारी आहेत. या अमेरिकन नागरिक असून जन्माने भारतीय आहेत. ६ ऑगस्ट २०१८ रोजी त्या पेप्सिकोच्या संचालकपदावरून निवृत्त झाल्या.

फोर्ब्स मासिकाच्या जगातील १०० शक्तिशाली महिलांच्या यादीत इंदिरा नूयी यांना २००८ साली तेराव्या क्रमांकावर स्थान मिळाले होते. फाॅॅर्चुन मॅॅगझिनने त्यांना २००६ सालच्या सर्वात शक्तिशाली महिला व्यावसायिक जाहीर केले.^[१]

चेन्नई येथील पारंपरिक अणि सनातनी कृृष्णमूर्ती कुटुंबात इंदिरा यांचा जन्म झाला. आई शांता यांचा त्यांच्या आयुष्यावर विशेष प्रभाव आहे. इंदिरा यांच्या माहेरच्या कृष्णमूर्ती कुटुंबात संगीताला विशेष महत्त्व दिले जाई.त्यांच्या काकू अरुणा साईराम या प्रख्यात गायिका असल्याने इंदिरांना संगीताविषयी आवड निर्माण झाली.कर्नाटकी संगीतातील वर्णम् व कीर्तनाई यांचा सराव इंदिरा घरी करत असत.

१९७२ मध्ये त्यांनी एमसीसी महाविद्यालयात प्रवेश घेतला. इंदिरा या काळात राॅक बॅंडच्या सदस्या होत्या आणि त्या गिटारही वाजवत.

संगीताच्या जोडीनेच त्या आपल्या बहिणीसह अलायन्स फ्रान्सकेस या संस्थेत फ्रेंच भाषा शिकायला गेल्या.कोणत्याही कार्यक्रमाचे आयोजन करणे, महाविद्यालयासाठी देणगी मिळविणे अशी विविध कामे त्यांनी यशस्वीपणे केली आहेत.क्रिकेट या खेळातही त्यांच्या संघातील त्यांचे योगदान विशेष आहे.^[२]

• बी.एस्‌‍सी. (मद्रास ख्रिश्‍चन कॉलेज)
• एमबीए (आयआयएम कलकत्ता)
• एम.ए. (येल स्कूल ऑफ मॅनेजमेंट)

आयआयएम मधून पदवी प्राप्त केल्यावर इंदिरा यांनी पहिली नोकरी टुटाल या ब्रिटिश टेक्सटाईल कंपनीत केली. त्यानंतर जाॅन्सन ॲन्ड जाॅन्सन या कंपनीत ब्रॅंड मॅनेजर म्हणून स्टेफ्री विभागाची जबाबदारी त्यांनी पार पाडली. १९७८मध्ये त्यांची येल विद्यापीठात पब्लिक मॅनेजमेंट ॲन्ड प्रायव्हेट मॅनेजमेंट या अभ्यासक्रमासाठी निवड झाली.येथे अभ्यासक्रमाव्यतिरिक्त इंदिरा विविध गोष्टी शिकल्या. त्यातून व्यवसायात लागणारी अंतःप्रेरणा, ज्वलंत इच्छाशक्ती आणि निर्णयक्षमता हे गुण त्यांनी आत्मसात केले. त्या काॅर्परेशनच्या विश्वस्त म्हणूनही काम पाहतात. १९८० मध्ये त्यांनी बोस्टन समूहात नोकरी स्वीकारली. येथे त्यांनी सहा वर्षे आंतरराट्रीय काॅर्पोरेट नीतिमत्ता या प्रकल्पावर कार्य केले. या नोकरीमुळेच एक बुद्धिमान व्यावसायिक म्हणून त्या ओळखल्या जाऊ लागल्या.

१९८३ साली इंदिरा अणि राजकिशन नूयी यांचा विवाह झाला.त्यांचे पती व्यवसायाने इंजिनीअर असून मास्टर्स इन बिझनेस मॅनेजमेंट या विषयात त्यांनी शिकागो विद्यापीठातून पदवी घेतली आहे. इंदिरा नूयी यांना दोन मुली आहेत.

आपल्या मुलीच्या जन्मानंतर इंदिरा यांनी १९८६मध्ये मोटोरोला कंपनीत काॅर्पोरेट स्ट्रॅटेजी आणि प्लॅनिंग या विभागाच्या प्रेसिडेंट आणि डायरेक्टर म्हणून कार्यभार स्वीकारला. त्यांच्या कारकिर्दीतच या कंपनीने जगासमोर पहिला पेजर आणला. त्यातून मोबाईल क्षेत्रात क्रांती झाली.

१९९०मध्ये त्यांनी एएसए ब्राऊन या स्विस स्वीडिश कंपनीत काम केले. येथील त्यांचे योगदान पाहून जॅक वेल्च यांचे लक्ष त्यांच्याकडे वेधले गेले अणि १९९४मध्ये पेप्सिको कंपनीच्या तसेच जनरल इलेट्रिक या दोन्ही कंपन्यांकडून त्यांना सीईओ पदासाठीचे प्रस्ताव आले. इंदिरा नूयी यांनी पेप्सिको या शीतपेयांची कंपनी स्वीकारली.^[२]

इंदिरा नूयी यांनी वयाच्या ४४ व्या वर्षी पेप्सिकोच्या वरिष्ठ उपाध्यक्षा म्हणून कार्यभार सांभाळायला सुरुवात केली. कार्यकारी अधिकारी एन्रिको रोजर यांच्यासह त्यांनी काम केले. त्यांचा विभाग काॅर्पोरेट स्ट्रॅटेजी ॲन्ड डेव्हलपमेंट हा होता.त्यावेळी गगनाला भिडलेला कंपनीचा रेस्टाॅरंट व्यवसाय अचानक ढासळू का लागला? यावर त्यांनी काम केले.इंदिरा आणि ऐन्रिको यांनी पेप्सिकोच्या पूर्ण कार्यप्रणालीचा अभ्यास केला व तर्कशुद्ध निर्णय घेतले. या सर्व विभागाची पुनर्रचना करण्यात इंदिरा यांनी जबाबदारीची भूमिका बजावली.१९९७ च्या पेप्सिकोच्या फास्ट फूड चेन यंत्रणेतील बदल,१९९८ च्या ट्राॅपिकाना कंपनीची खरेदी आणि २००१ मधील क्वॅकर ओटची खरेदी हे त्यांचे काही महत्त्वाचे निर्णय ठरले.^[३]

इंदिरा नूयी ह्या मोटोरोलामधील संचालक मंडळ सदस्य, आंतरराट्रीय बचाव मंडळ सदस्य, लिंकन सेंटर फाॅर परफाॅमिंग आर्ट न्यूयाॅर्कच्या सदस्य, प्लॅनेट फायनान्स, ग्रीनिच ब्रेस्ट कॅन्सर अलायन्स व आयसेनहाॅवर या आशियाई शिष्यवृत्ती संस्थांच्या सदस्य तसेच फेडरल रिझर्व बँकेच्या संचालक मंडळावर आहेत.

इंदिरा नूयी या परदेशी नागरिक झाल्या असल्या तरी त्यांचे भारतीय बंध टिकून आहेत. भारतातील शेतकी क्षेत्रासाठीही त्यांनी विशेष कार्य केले आहे. दैनंदिन जीवनातही भारतीय परंपरांचे पालन त्या करतात असे दिसते.