आर्थिक असमानता
आर्थिक असमानतेचे विविध प्रकार आहेत, विशेषतः उत्पन्नाचे वितरण (लोकांना किती पैसे दिले जातात) आणि संपत्तीचे वितरण (लोकांच्या मालकीच्या संपत्तीचे प्रमाण) वापरून मोजले जाते. देश किंवा राज्यांमधील आर्थिक असमानता व्यतिरिक्त, लोकांच्या विविध गटांमध्ये आर्थिक असमानतेचे महत्त्वपूर्ण प्रकार आहेत.[2]
महत्त्वाच्या प्रकारची आर्थिक मोजमापे संपत्ती, उत्पन्न आणि उपभोग यावर लक्ष केंद्रित करतात. आर्थिक असमानता मोजण्यासाठी अनेक पद्धती आहेत, [३] गिनी गुणांक मोठ्या प्रमाणात वापरला जातो. मोजमापाचा आणखी एक प्रकार म्हणजे असमानता-समायोजित मानवी विकास निर्देशांक, हा एक सांख्यिकी संमिश्र निर्देशांक आहे जो असमानता विचारात घेतो.[4] समानतेच्या महत्त्वाच्या संकल्पनांमध्ये समानता, परिणामाची समानता आणि संधीची समानता यांचा समावेश होतो.
संशोधन असे सुचविते की जास्त असमानता आर्थिक वाढीस अडथळा आणते आणि जमीन आणि मानवी भांडवलाची असमानता उत्पन्नाच्या असमानतेपेक्षा वाढ कमी करते.[5] जागतिकीकरणामुळे जागतिक विषमता (राष्ट्रांमधील) कमी झाली आहे, तर राष्ट्रांमधील असमानता वाढली आहे.[6][7][8] संशोधनाने सामान्यत: आर्थिक असमानतेचा संबंध राजकीय अस्थिरतेशी जोडला आहे, ज्यात क्रांती,[9] लोकशाही विघटन[10] आणि नागरी संघर्ष यांचा समावेश आहे.[11]
जागतिक उत्पन्न असमानता अंदाजे 1970च्या दशकात शिगेला पोहोचली होती, जेव्हा जागतिक उत्पन्न "श्रीमंत" आणि "गरीब" देशांमध्ये थोडेसे ओव्हरलॅपसह वितरीत केले गेले. तेव्हापासून, विषमता झपाट्याने कमी होत आहे आणि ही प्रवृत्ती अधिक गतीमान होताना दिसत आहे. उत्पन्नाचे वितरण आता एकसमान आहे, बहुतेक लोक मध्यम उत्पन्न असलेल्या देशांमध्ये राहतात.[12]
- ^ "GINI index (World Bank estimate) | Data". data.worldbank.org. July 23, 2020 रोजी पाहिले.