आजानुबाहू

आजानुबाहू शब्द अनेक अर्थाने वापरला जातो.

ज्याचे बाहू (हात, भुजा) त्याच्या गुडघ्यापर्यंत (अ-जानु) पोहोचतात त्याला आजानुबाहू म्हणतात. भारताच्या इतिहासात राम (पहा - ध्यायेत् आजानुबाहू धृतशरधनुषम् ..बुधकौशिकऋषिलिखित रामरक्षा.) ^[१][२]

जैन तीर्थंकरांच्या मूर्तीही आजानुबाहू दाखवतात.^[१] शिर्डीचे साई बाबा, रामकृष्ण परमहंस, स्वामी समर्थ आणि गजानन महाराज हेही आजानुबाहू होते असे सांगितले जाते.

बौद्ध धर्मामध्ये कधीकधी त्याला 'पातुरबाहता' ^[३] किंवा स्थितानवनताजानुप्रलम्बबाहुः असे म्हणले जाते.^[४] अजानुबाहू असणे हे महापुरुषांच्या बत्तीस गुणांपैकी एक आहे आणि हे सर्व गुण गौतम बुद्धांमध्ये होते.

जाटव किंवा जाटव राजा-आजानुबाहू जातवाशी हा १६व्या शतकातील छिंदवाडा आणि नागपूरच्या गोंड राजघराण्याचा संस्थापक होता. त्याची बोटे त्याच्या गुडघ्यापर्यंत पोहोचत, म्हणून त्याला 'आजानुबाहू जातवाशी' म्हणत.^[५]