अदिति

अदिती (संस्कृत: अदितिः, शब्द. 'असीमित' किंवा 'निरागसता'IAST: Āditi) ही हिंदू धर्मातील एक महत्त्वाची वैदिक देवी आहे. ती पसरलेल्या अनंत आणि विशाल विश्वाचे अवतार आहे. ती मातृत्व, चेतना, बेशुद्धी, भूतकाळ, भविष्य आणि प्रजनन यांची देवी आहे. ती आदित्य म्हणून ओळखल्या जाणाऱ्या खगोलीय देवतांची आई आहे आणि तिला अनेक देवतांची माता म्हणून संबोधले जाते. असंख्य प्राण्यांची खगोलीय माता म्हणून, सर्व गोष्टींचे संश्लेषण, ती जागा (आकाश) आणि गूढ भाषण (वाक) शी संबंधित आहे. तिला ब्रह्मदेवाचे स्त्रीरूप म्हणून पाहिले जाऊ शकते आणि वेदांतातील मूळ पदार्थाशी (मूलप्रकृती) संबंधित आहे. ऋग्वेदात तिचा उल्लेख २५० हून अधिक वेळा आला आहे, श्लोक तिच्या स्तुतीने भरलेले आहेत.^[१]आदित्यांची माता, दक्षप्रजापतीची कन्या व कश्यपप्रजापतीची पत्नी. आठ पुत्रांपैकी आठव्या सूर्याला तिने टाकल्याने तो नभस्थ झाला. ही तपस्येमुळे विष्णुमाता व सर्वदेवमाता झाली, असे पुराणे सांगतात. नरकासुराने नेलेली हिची कुंडले कृष्णाने नरकासुरमर्दन करून परत आणून दिली.^[२]

अदिती ही दक्ष आणि असिकनी (पंचजनी) यांची मुलगी आहे. पुराण, जसे की शिव पुराण आणि भागवत पुराण, असे सुचविते की दक्षाने आपल्या सर्व मुलींचे लग्न वेगवेगळ्या लोकांशी केले, ज्यात अदिती आणि इतर १२ जणांनी कश्यप ऋषी यांच्याशी लग्न केले. कश्यप जेव्हा अदिती आणि दितीसोबत आपल्या आश्रमात राहत होता, तेव्हा तो अदितीच्या सेवेवर खूष झाला आणि तिला वरदान मागायला सांगितले. अदितीने एका आदर्श पुत्रासाठी प्रार्थना केली. त्यानुसार इंद्राचा जन्म झाला. नंतर आदितीने वरुण, पर्जन्य, मित्र, आंशा, पुषन, धात्री, आर्यमान, सूर्य, भग, सावित्र, वामन आणि विष्णू या बारा आदित्यांना जन्म दिला. तिच्या लहान बहिणींचाही विवाह कश्यप ऋषीसोबत झाला होता.^[३] आदितीला बारा मुलगे होते, त्यापैकी मित्र, वरुण, धाता, आर्यमा (अर्यमन), अंशुमान,भग , विवस्वान, आदित्य, पर्जन्य, इंद्र,त्वष्टा,पूषा, विष्णु आहेत.^[४]

कश्यप मरीचि ऋषी यांचा पुत्र आहे, कश्यप ऋषींना अदिती आणि दिती या दोन बायका होत्या. देवांचा जन्म आदितीच्या गर्भाशयातून झाला आणि दैत्यांचा जन्म दितीच्या गर्भाशयातून झाला. श्रीकृष्णाची आई देवकी 'अदितीचा अवतार' असल्याचे म्हणले जाते.^[४][५]

1. ^ "Aditi". Wikipedia (इंग्रजी भाषेत). 2024-02-13.
2. ^ "अदिति". मराठी विश्वकोश प्रथमावृत्ती. 2019-12-29 रोजी पाहिले.
3. ^ "Aditi". Wikipedia (इंग्रजी भाषेत). 2024-02-13.
4. ^ ^{a b} "अदिति". विकिपीडिया (हिंदी भाषेत). 2019-12-29.
5. ^ "अदिति - भारतकोश, ज्ञान का हिंदी महासागर". bharatdiscovery.org. 2019-12-29 रोजी पाहिले.