अतिथी (१९६५ चित्रपट)

अतिथी हा रवींद्रनाथ टागोर यांच्या एका लघुकथेवर आधारित आणि तपन सिन्हा दिग्दर्शित १९६५ सालचा बंगाली चित्रपट आहे. तो एका किशोरवयीन मुलाबद्दल एक साधी गोष्ट सांगते. त्या मुलाला घरगुती जीवनाच्या मर्यादेपेक्षा भटक्याचे जीवन जास्त आवडत असते. १३व्या राष्ट्रीय चित्रपट पुरस्कारांमध्ये, दुसऱ्या सर्वोत्कृष्ट चित्रपटासाठी राष्ट्रीय पुरस्कार (सर्टिफिकेट ऑफ मेरिट) जिंकला. याने अनेक बीएफजेए पुरस्कारही जिंकले.^[१] इ.स. १९६६ मध्ये व्हेनिस इंटरनॅशनल फिल्म फेस्टिव्हलमध्ये भारताची स्पर्धात्मक एंट्री होती, जिथे त्याला गोल्डन लायनसाठी नामांकन मिळाले होते. या चित्रपटाचा हिंदीत गीत गाता चल या नावाने रिमेक करण्यात आला.^[२]

तारापदा हा एक किशोरवयीन मुलगा आहे. जो गावातील एका बंगाल्यात त्याच्या आई आणि मोठ्या भावासोबत राहतो. तो रागाच्या भरात अनेकदा दिवस दिवस घरातून पळून जात असतो. त्याला भटकंतीची आवड असते. ज्यामुळे तो भटक्या खेळाडू, संगीतकार आणि कलाबाजांच्या गटात सामील होतो. त्याच्या शेवटच्या फ्लाइटमध्ये तो मोती बाबूला भेटतो, एक श्रीमंत कुलीन जो आपल्या कुटुंबासह तीर्थयात्रेवरून बोटीने परतत आहे. तारापद त्यांच्यासोबत लिफ्ट घेते. बोटीवर, मोती बाबू आणि त्यांची पत्नी अन्नपूर्णा दोघेही मुलाला पसंत करतात. त्यांची एकुलती एक मुलगी चारू हिला हेवा वाटू लागतो. या गोष्टीची तारापदाला मजा येते. तो त्यांच्यासोबत त्यांच्या घरी जातो आणि लवकरच कुटुंबातील सदस्यासारखा बनतो. चारूही त्याला सोबती म्हणून स्वीकारते. मोती बाबू आणि अन्नपूर्णा यांना त्याच्या शिक्षणाची जबाबदारी घ्यायची आहे. दोन तरुणांनी लग्न केल्यास नाते दृढ होईल असे त्यांना वाटते. ते तारापदाच्या आईला लिहितात, जी आपल्या मुलाच्या स्थायिक होण्याच्या आशेने आनंदी आहे. परंतु तारापद एक मुक्त आत्माच राहतो. त्याला पिंजऱ्यात ठेवता येत नाही. तो पुन्हा एकदा अज्ञात स्थळी प्रवासाला निघतो.

• पार्थ मुखर्जी (पार्थसारथी मुखर्जी म्हणून) - तारपदा
• अजितेश बंदोपाध्याय
• समिता बिस्वास - तारपदाची आई
• गीता मुखर्जी
• बसाबी बॅनर्जी - चारुषी
• सलील दत्ता
• बंकिम घोष
• स्मिता सिन्हा

तारपदाच्या भूमिकेसाठी पार्थ मुखर्जीची निवड करण्यापूर्वी तपन सिन्हा यांनी "जवळपास अडीचशे मुलांची" मुलाखत घेतली. सिन्हा यांनी त्यांना या चित्रपटासाठी जवळपास दोन महिने व्यापक रिहर्सल करून दिली. चारूच्या भूमिकेसाठी, त्याने सुप्रसिद्ध कॉमिक अभिनेता भानू बंदोपाध्याय यांची मुलगी बसबीची निवड केली आणि दोन तरुणांना एकत्र तालीम करायला लावली.^[३] बसबी आठवते: "आम्ही 'अतिथी' केला तेव्हा आम्ही दोघेही खूप लहान होतो. पार्थ सर्व सूचनांचे पालन करत होतो. ते आणि मी, 'अतिथी'च्या संपूर्ण युनिटसह इंदिरा गांधींच्या दुसऱ्या सर्वोत्कृष्ट चित्रपटाचा राष्ट्रीय पुरस्कार घेण्यासाठी दिल्लीला गेलो होतो."^[४]

अतिथी, जेव्हा रिलीज झाली, तेव्हा एक व्यावसायिक तसेच गंभीर यश मिळाले. याने राष्ट्रीय पुरस्कार आणि अनेक बीएफजेए पुरस्कार जिंकले आणि व्हेनिस फिल्म फेस्टिव्हलमध्ये भारताची अधिकृत स्पर्धात्मक प्रवेश होती. एका सूत्रानुसार, पार्थ मुखर्जी व्हेनिस येथील सर्वोत्कृष्ट अभिनेत्याचा पुरस्कार अवघ्या काही मतांनी चुकला.^[५]

अतिथी व्हीसीडी आणि डीव्हीडी या दोन्ही स्वरूपात, एकाधिक वितरणांमध्ये उपलब्ध आहे.^[६]

• १३ व्या राष्ट्रीय चित्रपट पुरस्कार - द्वितीय सर्वोत्कृष्ट फीचर चित्रपटासाठी प्रमाणपत्र ऑफ मेरिट जिंकले
• बीएफजेए पुरस्कार १९६६:^[१]
  • सर्वोत्कृष्ट भारतीय चित्रपट
  • सर्वोत्कृष्ट पटकथा - तपन सिन्हा
  • सहाय्यक भूमिकेतील सर्वोत्कृष्ट अभिनेत्री - गीता मुखर्जी
• गोल्डन लायन, व्हेनिस आंतरराष्ट्रीय चित्रपट महोत्सव, १९६६ साठी नामांकन

इंटरनेट मुव्ही डेटाबेस वरील अतिथी (१९६५ चित्रपट) चे पान (इंग्लिश मजकूर)