हिंदू शैक्षणिक केंद्रांचा विनाश

आक्रमकांनी हिंदू शैक्षणिक केंद्रांचा विनाश मोठ्या प्रमाणात केला. ११९७ मध्ये, बख्तियार खिलजीने विद्यापीठाचा नाश केला, त्यातील सर्व भिक्षूंची कत्तल केली आणि तिची अफाट समृद्ध लायब्ररी - 9 दशलक्ष हस्तलिखिते - काही आठवडे जळली. मुस्लिमांनी भारतावर आक्रमण करण्यापूर्वी बगदादमधील अनेक मुस्लिम विद्यार्थी तक्षशिला विद्यापीठात विशेषतः वैद्यकशास्त्र शिकण्यासाठी आले होते असे लिहिलेले दिसून येते. ही सर्व नामांकित विद्यापीठे मुस्लिम आक्रमकांनी आणि राज्यकर्त्यांनी नष्ट केली; भारतातील मुस्लिमांच्या ताब्यानंतर त्यांचे अस्तित्व संपुष्टात आले. हिंदूंचा छळ करण्याचा हा एक प्रकार आहे.

मुस्लिम भारतात येण्यापूर्वी भारतामध्ये शिक्षण, साहित्य, विज्ञान आणि वैद्यकशास्त्रात उच्च दर्जा होता आणि त्यांनी नालंदा (४२७-११९७), तक्षशिला, कांची, विक्रमशीला, जगद्दल आणि ओदंथपुरा येथे प्रसिद्ध शिक्षण केंद्रे स्थापन केलेली होती. आजच्या बिहारमधील तत्कालीन बौद्ध शिक्षण केंद्रात वसलेले, नालंदा विद्यापीठ हे विद्यार्थ्यांसाठी वसतिगृहांसह जगातील पहिले निवासी विद्यापीठ होते. येथे दहा हजार पेक्षा जास्त विद्यार्थी आणि दोन हजार शिक्षकांना सामावून घेतलेले होते. त्यात नऊ मजली ग्रंथालय होते, जिथे ग्रंथांच्या सूक्ष्म प्रती तयार केल्या आणि जतन केल्या गेल्या. कोरिया, जपान, चीन, तिबेट, इंडोनेशिया, पर्शिया आणि तुर्की येथील विद्यार्थी आणि विद्वानांना आकर्षित करणारे नालंदा विद्यापीठ हे त्या काळातील सर्वात जागतिक विद्यापीठ होते.