स्पर्श (चित्रपट)
१९८०चा सई परांजपे दिग्दर्शित चित्रपट | |||
| माध्यमे अपभारण करा | |||
 विकिपीडिया | |||
| प्रकार | चलचित्र | ||
|---|---|---|---|
| गट-प्रकार |
| ||
| मूळ देश | |||
| संगीतकार |
| ||
| पटकथा | |||
| निर्माता | |||
| दिग्दर्शक | |||
| प्रमुख कलाकार | |||
| प्रकाशन तारीख |
| ||
| कालावधी |
| ||
| |||
 | |||
स्पर्श हा १९८० सालचा सई परांजपे दिग्दर्शित भारतीय हिंदी चित्रपट आहे. यामध्ये नसीरुद्दीन शाह आणि शबाना आझमी यांनी अंधांसाठी असलेल्या शाळेतील एक दृष्टिहीन मुख्याध्यापक आणि डोळस शिक्षीकेची प्रेमकहाणी साकारली आहे.
मुख्य कलाकारांच्या सूक्ष्म अभिनयाबरोबरच दृष्टिहीन असणाऱ्यांच्या नातेसंबंधांच्या मुद्यावर हा चित्रपट सर्वाधिक संस्मरणीय ठरला आहे. हा अंध आणि डोळस अश्या दोन जगामधील भावनिक आणि समजातील विभाजन प्रकट करतो. या चित्रपटाला हिंदीतील सर्वोत्कृष्ट चित्रपटाचा राष्ट्रीय चित्रपट पुरस्कार मिळाला. तथापि, चित्रपटाच्या प्रदर्शनास जवळपास अजून ४ वर्षे उशीर झाला.[१][२]
कथानक
हा चित्रपट आंधळ्यांविषयी, विशेषतः अंध मुलांचे जीवन आणि त्यांच्या शाळेच्या मुख्याध्यापकांच्या जीवनाबद्दल आणि भावनांविषयी आहे. स्पार्श म्हणजे संवेदना ज्या जाणवल्याने अंध लोकांना दृष्टी नसतानाही त्यावर विसंबून राहता येते. अनिरुद्ध परमार (नसीरुद्दीन शाह) नवजीवन अंधविद्यालयाचे प्राचार्य म्हणून सुमारे २०० अंध मुलांना शिक्षण देणारी ही शाळा उघडतात. अनिरुद्ध बहुतेक काळासाठी एकाकी जीवन जगत असतो. एके दिवशी, डॉक्टरकडे जाताना, तो एक सुंदर गाणे ऐकतो आणि डॉक्टरांऐवजी गायकाच्या दाराजवळ मंत्रमुग्ध होतो.
हा आवाज कविता प्रसाद (शबाना आझमी) या युवतीचा आहे जी लग्नाच्या तीन वर्षांनंतर नुकतीच विधवा झाली आहे. कविताचे सुद्धा एका निर्जन अस्तित्व आहे. तिचा बालपणीची मित्रीण मंजू (सुधा चोप्रा) तिच्या जवळची एकमेव व्यक्ती आहे. मंजूने एक छोटी पार्टी देते जिथे कविता आणि अनिरुद्ध पुन्हा भेटतात. तो तिला तिच्या आवाजावरून ओळखतो. संभाषण दरम्यान, तो नमूद करतो की तो शाळेत वाचण्यासाठी, गाण्यासाठी, हस्तकला शिकविण्यासाठी आणि मुलांसमवेत वेळ घालवण्यासाठी स्वयंसेवक शोधत आहे. कविता नाखूष तर आहे, परंतु तिला मंजू आणि तिचा नवरा सुरेश हे यावर जोरदार विचार करायला उद्युक्त करतात. कविता स्वयंसेवा करण्याचा निर्णय घेते.
कविता शाळेत जास्त वेळ घालवत असतानाच तीची अनिरुद्धशी मैत्री होते. कालांतराने मैत्री आणखी मजबूत होते आणि ते एकमेकात गुंतले जातात. परंतु त्यांचे व्यक्तिमत्त्वे आणि भावना भिन्न आहेत. अनिरुद्ध मजबूत व्यक्तिरेखेचे आहे; त्यांचा ठाम विश्वास आहे की अंधांना दया किंवा प्रेम नव्हे तर फक्त मदतीची गरज आहे. एकदा, जेव्हा त्याच्या कार्यालयात कविता त्याला कॉफी देण्यास मदत करते तेव्हा त्याच्या पाहुण्याने त्यांचे आतिथ्य करण्याच्या गोष्टीवर तो संतापला. नुकतीच शोकग्रस्त कविता ही त्याग सेवा म्हणुन शाळेकडे व अनिरुद्धकडे लक्ष देते. तिच्या आणि अनिरुद्धयांच्यात सुरुवातीची शीतलता भांडणाला मार्ग दाखवते आणि शेवटी, शाळेत घडलेल्या अनेक मालिकांमधून, त्या आधी ज्या विषयांवर चर्चा करू शकत नव्हते त्या भावना व्यक्त करतात. परिस्थिती अशी खराब होते की त्याच्यापैकी एकाने तरी शाळा सोडली पाहिजे. एकमेकांबद्दलच्या भावनांच्या तीव्र स्पर्शाने त्यांना एक शेवट मिळतो.
निर्माण व पुरस्कार
या चित्रपटाचे बहुतांश चित्रीकरण नवी दिल्लीतील ब्लाइंड रिलीफ असोसिएशनमध्ये करण्यात आला आहे. अनिरुद्धची व्यक्तिरेखा श्री. मित्तल यांच्यावर आधारित आहे, जे ब्लाइंड रिलीफ असोसिएशनचे मुख्याध्यापक होता.[३]
१९७९ मध्ये या चित्रपटाला २७व्या राष्ट्रीय चित्रपट पुरस्कार सोहळ्यात तीन पुरस्कार: सर्वोत्कृष्ट हिंदी चित्रपटाचा, तसेच नसीरुद्दीन शाहने सर्वोत्कृष्ट अभिनेत्याचा पुरस्कार जिंकला व साई परांजपेने सर्वोत्कृष्ट पटकथेचा पुरस्कार जिंकला.
संदर्भ
- ^ "संग्रहित प्रत". 2016-01-17 रोजी मूळ पान पासून संग्रहित. 2020-01-11 रोजी पाहिले.
- ^ "संग्रहित प्रत". 2012-02-17 रोजी मूळ पान पासून संग्रहित. 2020-01-11 रोजी पाहिले.
- ^ Kahlon, Sukhpreet. "Sai Paranjpye's Sparsh (1980): Rethinking education for the differently abled". Cinestaan.com. 2018-09-07 रोजी मूळ पान पासून संग्रहित. 5 Sep 2018 रोजी पाहिले.