Jump to content

सोरायसिस

ह्या लेखाचा/विभागाचा इंग्रजी किंवा अमराठी भाषेतून मराठी भाषेत भाषांतर करावयाचे बाकी आहे. अनुवाद करण्यास आपलाही सहयोग हवा आहे. ऑनलाईन शब्दकोश आणि इतर सहाय्या करिता भाषांतर प्रकल्पास भेट द्या.


सोरायसिस हा एक दीर्घकाळ टिकणारा, असंसर्गजन्य स्वयंप्रतिकार रोग आहे. या आजारात शरीरावरील त्वचेवर असामान्य खवले किंवा चट्टे निर्माण होतात.[१][२] त्वचेवरील या ठिकाणी लाल, गुलाबी किंवा जांभळ्या रंगाचे, रुक्ष, खाज सुटणारे खवले निर्माण होतात.[३] सोरायसिसची तीव्रता लहान स्थानिक चट्ट्या पासून ते संपूर्ण शरीरावर पसरलेल्या खवल्यांपर्यंत दिसून येते.[४] त्वचेला दुखापत झाल्यास त्या ठिकाणी सोरायटिक त्वचेतील बदल निर्माण होऊ शकतात, ज्याला कोबनर कोबेनर इंद्रियगोचर (कोबेनर प्रक्रिया) असे म्हणतात.[५]

सोरायसिस ग्रस्त रुग्णाची पाठ

सोरायसिसचे पाच मुख्य प्रकार पुढीलप्रमाणे आहेत: प्लेक, गट्टेट, इनव्हर्स, पस्ट्युलर आणि एरिथ्रोडर्मिक.[२] प्लेक सोरायसिस ला सोरायसिस वल्गारिस असे देखील म्हणतात आणि सुमारे ९०% तक्रारी याच आजाराच्या आढळून येतात.[१] यात सामान्यत: त्वचेवर पांढरे स्केल असलेले लाल ठिपके निर्माण होतात.[१] शरीराचे सर्वात जास्त प्रभावित भाग म्हणजे हाताच्या मागील भाग, नडगी, नाभी क्षेत्र आणि टाळू.[१] गुट्टेट सोरायसिसमध्ये जल बिंदूच्या आकाराचे घाव होतात. [२] पस्ट्युलर सोरायसिस मध्ये लहान, अ-संसर्गजन्य, पू भरलेले फोड येतात.[६] इन्व्हर्स सोरायसिस मध्ये त्वचेच्या पटीत लाल ठिपके तयार होतात.[२] एरिथ्रोडर्मिक सोरायसिस तेव्हा होतो जेव्हा पुरळ खूप व्यापक होते आणि इतर कोणत्याही प्रकारातून विकसित होऊ शकते.[१] सोरायसिस असलेल्या बहुतेक लोकांमध्ये बोटांच्या नखांवर आणि पायाच्या नखांवर काही वेळा परिणाम होतो.[१] यामध्ये नखांमध्ये खड्डे/भेगा किंवा नखांच्या रंगातील बदल दिसून येतो.[१]

सोरायसिस हा सामान्यतः पर्यावरणीय घटकांमुळे उद्भवणारा अनुवांशिक रोग मानला जातो.[४] जर सयामी जुळ्यात एका जुळ्याला सोरायसिस असेल, तर दुसऱ्या जुळ्याला बाधित होण्याची शक्यता तिप्पट असते.[१] यावरून असे दिसते की आनुवंशिक घटक सोरायसिस होण्यास मदत करतात.[१] हिवाळ्यात तसेच बीटा ब्लॉकर किंवा NSAIDs सारख्या विशिष्ट औषधांच्या मुळे अनेकदा लक्षणात वाढ होते.[१] संसर्ग आणि मानसिक ताण देखील यात भूमिका बजावू शकतात.[४][२] अंतर्निहित यंत्रणेमध्ये त्वचेच्या पेशींवर प्रतिक्रिया देणारी रोगप्रतिकारक प्रणाली समाविष्ट असते.[१] या आजाराचे निदान सामान्यत: चिन्हे आणि लक्षणांवर आधारित असते.[१]

सोरायसिसवर कोणताही ज्ञात उपचार नाही, परंतु विविध उपचारांमुळे लक्षणे नियंत्रित करण्यात मदत होऊ शकते.[१] या उपचारांमध्ये स्टिरॉइड क्रीम, व्हिटॅमिन डी ३ क्रीम, अल्ट्राव्हायोलेट लाइट, इम्युनोसप्रेसिव्ह औषधे, जसे की मेथोट्रेक्झेट, आणि विशिष्ट इम्युनोलॉजिक मार्गांना लक्ष्य करणाऱ्या जैविक उपचारांचा समावेश आहे.[२] केवळ क्रीम्सच्या वापरामुळे त्वचेत सुमारे 75% सुधार होतो.[१] हा रोग लोकसंख्येच्या 2-4% लोकांना प्रभावित करतो.[७] पुरुष आणि स्त्रिया समान वारंवारतेने प्रभावित होतात.[२] हा रोग कोणत्याही वयात सुरू होऊ शकतो, परंतु सामान्यतः प्रौढावस्थेत सुरू होतो.[२] सोरायसिस हा सोरायटिक संधिवात, लिम्फोमास, हृदय व रक्तवाहिन्यासंबंधी रोग, क्रोहन रोग आणि नैराश्याच्या वाढत्या जोखमीशी संबंधित आहे.[१] सोरायटिक संधिवात सोरायसिस असलेल्या 30% व्यक्तींना प्रभावित करते.[६]

"सोरायसिस" हा शब्द ग्रीक ψωρίασις पासून आला आहे, ज्याचा अर्थ "खाज सुटण्याची स्थिती" किंवा "खाज सुटणे"[८]

प्रकार आणि लक्षणे

प्लेक सोरायसिस (सोरायसिस वल्गारिस)

सोरायसिस वल्गारिस (ज्याला क्रॉनिक स्टेशनरी सोरायसिस किंवा प्लेक सोरायसिस असेही म्हणतात) हा सोरायसिस मधील सर्वात सामान्य प्रकार असून सोरायसिस ग्रस्तांमध्ये याचे प्रमाण ८५-९०% इतके आहे.[९] प्लेक सोरायसिस सामान्यत: पांढरट चंदेरी, खवलेयुक्त सूजलेल्या त्वचेच्या रूपात दिसून येतो. या खवाल्यांना प्लेक्स म्हणतात आणि हे सामान्यतः कोपर, गुडघे, टाळू तसेच पाठीवर आढळतात.[९][१०]


  • प्लेक सोरायसिस
    प्लेक सोरायसिस
  • तळहातावरील सोरायसिस
    तळहातावरील सोरायसिस
  • प्लेक सोरायसिस
    प्लेक सोरायसिस

पस्ट्युलर सोरायसिस

सामान्यीकृत पस्ट्युलर सोरायसिस

पस्ट्युलर सोरायसिस हा अ-संसर्गजन्य पू (इं:पस्ट्युल्स) ने भरलेल्या उठावदार गाठीच्या स्वरूपात दिसून येतो. येथील त्वचा लाल आणि कोमल असते.[११][१२] पस्ट्युलर सोरायसिस एकतर विशिष्ट स्थानावर किंवा संपूर्ण शरीरात अधिक व्यापक असू शकतो. स्थानिकीकृत पस्ट्युलर सोरायसिसच्या दोन प्रकारांमध्ये मोडतो - सोरायसिस पस्टुलोसा पाल्मोप्लांटारिस आणि अॅक्रोडर्माटायटीस कंटिनुआ ऑफ हॅलोप्यू. हे दोन्ही प्रकार हात आणि पायांवर वाढणारे आहेत.[१३]

इन्व्हर्स सोरायसिस

जननेंद्रियावरील इन्व्हर्स सोरायसिस

इन्व्हर्स सोरायसिस (याला फ्लेक्सरल सोरायसिस असेही म्हणतात) त्वचेच्या गुळगुळीत, सूजलेल्या ठिपक्यांसारखे दिसतात. पॅचेस त्वचेच्या दुमड्यांना , विशेषतः गुप्तांगांच्या आसपास (मांडी आणि मांडीच्या दरम्यान), बगल , जास्त वजन असलेल्या ओटीपोटाच्या त्वचेच्या पटीत (ज्याला पॅनिक्युलस म्हणून ओळखले जाते ), इंटरग्लूटियल क्लेफ्टमधील नितंबांच्या दरम्यान आणि स्तनांच्या खाली प्रभावित करतात. इन्फ्रामेमरी पट सोरायसिसच्या या अॅटिपिकल स्वरूपाच्या विकासामध्ये उष्णता, आघात आणि संसर्ग ही भूमिका बजावतात असे मानले जाते.[१४]

नॅपकिन सोरायसिस

नॅपकिन सोरायसिस हा सोरायसिसचा एक उपप्रकार आहे जो लहान मुलांमध्ये सामान्यतः डायपरच्या भागात सिल्व्हर स्केलसह लाल पॅप्युल्स द्वारे दर्शविला जातो जो धड किंवा हातपायांपर्यंत विस्तारू शकतो.[१५] नॅपकिन सोरायसिसचे अनेकदा नॅपकिन त्वचारोग (डायपर रॅश) म्हणून चुकीचे निदान केले जाते.[१६]

गट्टेट सोरायसिस

गट्टेट सोरायसिस

गुट्टेट सोरायसिस ही एक दाहक स्थिती आहे ज्यामध्ये असंख्य लहान, खवले, लाल किंवा गुलाबी, थेंबासारखे घाव (पॅप्युल्स) असतात. हे असंख्य पापुद्रे शरीराच्या मोठ्या भागावर, प्रामुख्याने खोड, हातपाय आणि टाळूवर दिसतात, परंतु सामान्यत: तळवे आणि तळवे सोडतात. गुट्टेट सोरायसिस हा स्ट्रेप्टोकोकल संसर्गामुळे (ओरोफॅरिंजियल किंवा पेरिअनल) होतो आणि सामान्यत: 1-3 आठवड्यांनंतर संसर्ग होतो. गुट्टेट सोरायसिस हा सामान्यतः लहान मुलांमध्ये आणि तरुण प्रौढांमध्ये दिसून येतो आणि निदान सामान्यत: इतिहास आणि नैदानिक परीक्षेच्या निष्कर्षांवर आधारित केले जाते. त्वचेची बायोप्सी देखील केली जाऊ शकते जी विशेषतः एपिडर्मल हायपरप्लासिया आणि रेट रिज लांबणे द्वारे वैशिष्ट्यीकृत सोरायसिस प्रतिक्रिया नमुना दर्शवते.[१७][१७]

गट्टेट सोरायसिस साठी सर्वोत्तम व्यवस्थापनाबाबत कोणताही ठोस पुरावा नाही; तथापि, सौम्य गट्टेट सोरायसिसच्या पहिल्या ओळीच्या थेरपीमध्ये सामान्यत: स्थानिक कॉर्टिकोस्टिरॉईड्सचा समावेश होतो.[१७][१८] फोटोथेरपी मध्यम किंवा गंभीर गट्टे सोरायसिससाठी वापरली जाऊ शकते. गट्टेट सोरायसिसच्या उपचारांमध्ये जीवशास्त्रीय उपचारांचा चांगला अभ्यास केलेला नाही.[१७]

प्लेक सोरायसिसपेक्षा गट्टेट सोरायसिसचे निदान चांगले असते आणि सामान्यत: 1-3 आठवड्यांत निराकरण होते; तथापि, 40% पर्यंत गट्टेट सोरायसिस असलेले रूग्ण अखेरीस प्लेक सोरायसिसमध्ये रूपांतरित होतात.[१७][१४]

एरिथ्रोडर्मिक सोरायसिस

सोरायटिक एरिथ्रोडर्मा (एरिथ्रोडर्मिक सोरायसिस) मध्ये शरीराच्या बहुतेक पृष्ठभागावर त्वचेची व्यापक जळजळ आणि एक्सफोलिएशन समाविष्ट असते, बहुतेकदा शरीराच्या पृष्ठभागाच्या 90% पेक्षा जास्त भागाचा समावेश होतो.[१३] तीव्र कोरडेपणा, खाज सुटणे, सूज येणे आणि वेदना होऊ शकतात. हे कोणत्याही प्रकारच्या सोरायसिसपासून विकसित होऊ शकते.[१३] बहुतेकदा अस्थिर प्लेक सोरायसिसच्या तीव्रतेचा परिणाम असतो, विशेषतः सिस्टीमिक ग्लुकोकॉर्टिकोइड्स अचानक काढून टाकल्यानंतर. सोरायसिसचा हा प्रकार प्राणघातक ठरू शकतो कारण अत्यंत जळजळ आणि एक्सफोलिएशन शरीराच्या तापमानाचे नियमन करण्याची आणि अडथळा कार्ये करण्याची क्षमता व्यत्यय आणतात.[१९] [२०]

कारणे

सोरायसिसचे कारण पूर्णपणे समजलेले नाही. आनुवंशिकता, हंगामी बदल, त्वचेचे नुकसान, हवामान, रोगप्रतिकारक स्थिती, विशिष्ट संक्रमण आणि काही औषधांचा वापर वेगवेगळ्या प्रकारच्या सोरायसिसशी संबंधित आहेत.[२१][२२]

आनुवंशिक

हे सुद्धा पहा: त्वचेच्या स्थितीशी संबंधित मानवी ल्युकोसाइट प्रतिजन ऍलेल्सची सूची सोरायसिस असलेल्या सुमारे एक तृतीयांश लोक रोगाचा कौटुंबिक इतिहास नोंदवतात आणि संशोधकांनी या स्थितीशी संबंधित अनुवांशिक स्थान ओळखले आहे. समान जुळ्या अभ्यासानुसार दुस-या जुळ्यांना हा विकार असल्यास सोरायसिस होण्याची शक्यता ७०% असते. एकसमान नसलेल्या जुळ्या मुलांसाठी धोका सुमारे 20% आहे. हे निष्कर्ष सोरायसिस विकसित करण्यासाठी अनुवांशिक संवेदनशीलता आणि पर्यावरणीय प्रतिसाद दोन्ही सूचित करतात.[२३]

जीवनशैली

रोग बिघडत असल्याच्या नोंदवलेल्या स्थितींमध्ये जुनाट संक्रमण, तणाव आणि ऋतू आणि हवामानातील बदल यांचा समावेश होतो.[२१] स्थिती बिघडवणाऱ्या इतर घटकांमध्ये गरम पाणी, स्क्रॅचिंग सोरायसिस त्वचेचे घाव, त्वचा कोरडेपणा , जास्त मद्यपान, सिगारेट ओढणे आणि लठ्ठपणा यांचा समावेश होतो.[२१][२४][२५] 2019 पर्यंत सिगारेट ओढणे किंवा अल्कोहोलचा गैरवापर थांबवण्याचे परिणाम अद्याप अभ्यासले गेले नाहीत.[२५]

एचआयव्ही

मानवी इम्युनोडेफिशियन्सी व्हायरस -पॉझिटिव्ह (एचआयव्ही) व्यक्तींमध्ये सोरायसिसचा दर एचआयव्ही-नकारात्मक व्यक्तींशी तुलना करता येतो, परंतु एचआयव्ही बाधित लोकांमध्ये सोरायसिस अधिक तीव्र असतो.[२६] सोरायटिक संधिवात होण्याचे प्रमाण एचआयव्ही पॉझिटिव्ह सोरायसिस असलेल्या व्यक्तींमध्ये संसर्ग नसलेल्या लोकांपेक्षा जास्त आढळते.[२६] एचआयव्हीची लागण झालेल्यांमध्ये रोगप्रतिकारक प्रतिक्रिया सामान्यत: CD4+ हेल्पर टी पेशींच्या Th2 उपसंचातील सेल्युलर सिग्नलद्वारे दर्शविली जाते, [४३] तर सोरायसिस वल्गारिसमधील रोगप्रतिकारक प्रतिक्रिया CD4+ च्या Th1 उपसंचाच्या वैशिष्ट्यपूर्ण सेल्युलर सिग्नलच्या पॅटर्नद्वारे दर्शविली जाते. हेल्पर टी पेशी आणि Th17 हेल्पर टी पेशी.[२७][२८] कमी झालेल्या CD4+-T पेशींच्या उपस्थितीमुळे CD8+-T पेशी जास्त सक्रिय होतात, जे HIV-पॉझिटिव्ह लोकांमध्ये सोरायसिसच्या वाढीस कारणीभूत असतात. एचआयव्ही/एड्स असलेल्या लोकांमध्ये सोरायसिस हा आजार अनेकदा गंभीर असतो आणि पारंपारिक थेरपीने त्यावर उपचार करता येत नाही.[२९] दीर्घकालीन, चांगल्या प्रकारे नियंत्रित सोरायसिस असलेल्यांमध्ये, नवीन एचआयव्ही संसर्ग सोरायसिस आणि/किंवा सोरायटिक संधिवात गंभीर भडकण्यास कारणीभूत ठरू शकतो.

सूक्ष्मजीव

सोरायसिसचे वर्णन स्ट्रेप थ्रोट नंतर होत असल्याचे वर्णन केले आहे , आणि स्टॅफिलोकोकस ऑरियस , मालासेझिया एसपीपी. आणि कॅन्डिडा अल्बिकन्ससह त्वचा किंवा आतड्यांच्या वसाहतीमुळे ते खराब होऊ शकते.[२२] गट्टेट सोरायसिस बहुतेकदा मुले आणि पौगंडावस्थेतील लोकांना प्रभावित करते आणि अलीकडील गट A स्ट्रेप्टोकोकल संसर्गामुळे (टॉन्सिलाईटिस किंवा घशाचा दाह) होऊ शकतो.[१३]

औषधे

औषध-प्रेरित सोरायसिस बीटा ब्लॉकर्स, लिथियम, मलेरियाविरोधी औषधे, नॉनस्टेरॉइडल अँटी-इंफ्लेमेटरी औषधे, टेरबिनाफाइन, कॅल्शियम चॅनेल ब्लॉकर्स, कॅप्टोप्रिल, ग्लायब्युराइड, ग्रॅन्युलोसिटींग फॅक्ट्स, सह होऊ शकते. इंटरल्यूकिन्स, इंटरफेरॉन,[६] लिपिड कमी करणारी औषधे,[३०]  आणि विरोधाभास TNF अवरोधक जसे की इन्फ्लिक्सिमॅब किंवा adalimumab[३१] कॉर्टिकोस्टिरॉईड्स (टॉपिकल स्टिरॉइड क्रीम) मागे घेतल्याने रिबाउंड इफेक्टमुळे सोरायसिस वाढू शकतो.[३२]

संदर्भ

  1. ^ a b c d e f g h i j k l m n o Boehncke WH, Schön MP (September 2015). "Psoriasis". Lancet. 386 (9997): 983–94. doi:10.1016/S0140-6736(14)61909-7. PMID 26025581.
  2. ^ a b c d e f g h "Questions and Answers About Psoriasis". National Institute of Arthritis and Musculoskeletal and Skin Diseases. 12 April 2017. 22 April 2017 रोजी मूळ पानापासून संग्रहित. 22 April 2017 रोजी पाहिले.
  3. ^ LeMone P, Burke K, Dwyer T, Levett-Jones T, Moxham L, Reid-Searl K (2015). Medical-Surgical Nursing. Pearson Higher Education AU. p. 454. ISBN 9781486014408.
  4. ^ a b c Menter A, Gottlieb A, Feldman SR, Van Voorhees AS, Leonardi CL, Gordon KB, et al. (May 2008). "Guidelines of care for the management of psoriasis and psoriatic arthritis: Section 1. Overview of psoriasis and guidelines of care for the treatment of psoriasis with biologics". Journal of the American Academy of Dermatology. 58 (5): 826–50. doi:10.1016/j.jaad.2008.02.039. PMID 18423260.
  5. ^ Ely JW, Seabury Stone M (March 2010). "The generalized rash: part II. Diagnostic approach". American Family Physician. 81 (6): 735–9. PMID 20229972. 2 February 2014 रोजी मूळ पान पासून संग्रहित.
  6. ^ a b c Jain S (2012). Dermatology: illustrated study guide and comprehensive board review. Springer. pp. 83–87. ISBN 978-1-4419-0524-6. 8 September 2017 रोजी मूळ पान पासून संग्रहित.
  7. ^ Parisi R, Symmons DP, Griffiths CE, Ashcroft DM (February 2013). Identification and Management of Psoriasis and Associated ComorbidiTy (IMPACT) project team. "Global epidemiology of psoriasis: a systematic review of incidence and prevalence". The Journal of Investigative Dermatology. 133 (2): 377–85. doi:10.1038/jid.2012.339. PMID 23014338.
  8. ^ Ritchlin C, Fitzgerald I (2007). Psoriatic and Reactive Arthritis: A Companion to Rheumatology (1st ed.). Maryland Heights, MI: Mosby. p. 4. ISBN 978-0-323-03622-1. 8 January 2017 रोजी मूळ पान पासून संग्रहित.
  9. ^ a b Palfreeman AC, McNamee KE, McCann FE (March 2013). "New developments in the management of psoriasis and psoriatic arthritis: a focus on apremilast". Drug Design, Development and Therapy. 7: 201–10. doi:10.2147/DDDT.S32713. PMC 3615921. PMID 23569359.
  10. ^ Colledge NR, Walker BR, Ralston SH, eds. (2010). Davidson's principles and practice of medicine (21st ed.). Edinburgh: Churchill Livingstone/Elsevier. pp. 1260–1. ISBN 978-0-7020-3084-0.
  11. ^ Robinson A, Van Voorhees AS, Hsu S, Korman NJ, Lebwohl MG, Bebo BF, et al. (August 2012). "Treatment of pustular psoriasis: from the Medical Board of the National Psoriasis Foundation". Journal of the American Academy of Dermatology. 67 (2): 279–88. doi:10.1016/j.jaad.2011.01.032. PMID 22609220.
  12. ^ Raychaudhuri SK, Maverakis E, Raychaudhuri SP (January 2014). "Diagnosis and classification of psoriasis". Autoimmunity Reviews. 13 (4–5): 490–5. doi:10.1016/j.autrev.2014.01.008. PMID 24434359.
  13. ^ a b c d Rendon A, Schäkel K (March 2019). "Psoriasis Pathogenesis and Treatment". International Journal of Molecular Sciences. 20 (6): 1475. doi:10.3390/ijms20061475. PMC 6471628. PMID 30909615.
  14. ^ a b Weigle N, McBane S (May 2013). "Psoriasis". American Family Physician. 87 (9): 626–33. PMID 23668525. 2015-02-15 रोजी मूळ पान पासून संग्रहित.
  15. ^ Gudjonsson JE, Elder JT, Goldsmith LA, Katz SI, Gilchrest BA, Paller AS, et al. (2012). "18: Psoriasis". Fitzpatrick's Dermatology in General Medicine (8th ed.). McGraw-Hill. ISBN 978-0-07-166904-7.
  16. ^ Gelmetti C (January 2009). "Therapeutic moisturizers as adjuvant therapy for psoriasis patients". American Journal of Clinical Dermatology. 10 (Suppl 1): 7–12. doi:10.2165/0128071-200910001-00002. PMID 19209948. S2CID 9513914.
  17. ^ a b c d e Saleh D, Tanner LS (August 2022). "Guttate Psoriasis". StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing. PMID 29494104.
  18. ^ Chalmers RJ, O'Sullivan T, Owen CM, Griffiths CE (2001). "A systematic review of treatments for guttate psoriasis". Br J Dermatol. 145 (6): 891–4. doi:10.1046/j.1365-2133.2001.04505.x. PMID 11899141. S2CID 27381477.
  19. ^ Zattra E, Belloni Fortina A, Peserico A, Alaibac M (May 2012). "Erythroderma in the era of biological therapies". European Journal of Dermatology. 22 (2): 167–71. doi:10.1684/ejd.2011.1569. PMID 22321651.
  20. ^ Stanway A. "Erythrodermic psoriasis". DermNet NZ. 2 February 2014 रोजी मूळ पानापासून संग्रहित. 16 March 2014 रोजी पाहिले.
  21. ^ a b c Prieto-Pérez R, Cabaleiro T, Daudén E, Ochoa D, Roman M, Abad-Santos F (August 2013). "Genetics of psoriasis and pharmacogenetics of biological drugs". Autoimmune Diseases. 2013 (613086): 613086. doi:10.1155/2013/613086. PMC 3771250. PMID 24069534.
  22. ^ a b Fry L, Baker BS (2007). "Triggering psoriasis: the role of infections and medications". Clinics in Dermatology. 25 (6): 606–15. doi:10.1016/j.clindermatol.2007.08.015. PMID 18021899.
  23. ^ Krueger G, Ellis CN (July 2005). "Psoriasis--recent advances in understanding its pathogenesis and treatment". Journal of the American Academy of Dermatology. 53 (1 Suppl 1): S94–100. doi:10.1016/j.jaad.2005.04.035. PMID 15968269.
  24. ^ Clarke P (July 2011). "Psoriasis" (PDF). Australian Family Physician. 40 (7): 468–73. PMID 21743850. 2019-06-27 रोजी मूळ पान (PDF) पासून संग्रहित. 2023-09-13 रोजी पाहिले.
  25. ^ a b Ko SH, Chi CC, Yeh ML, Wang SH, Tsai YS, Hsu MY (July 2019). "Lifestyle changes for treating psoriasis". The Cochrane Database of Systematic Reviews. 2019 (7): CD011972. doi:10.1002/14651858.CD011972.pub2. PMC 6629583. PMID 31309536. CD011972.
  26. ^ a b Cedeno-Laurent F, Gómez-Flores M, Mendez N, Ancer-Rodríguez J, Bryant JL, Gaspari AA, et al. (January 2011). "New insights into HIV-1-primary skin disorders". Journal of the International AIDS Society. 14 (5): 5. doi:10.1186/1758-2652-14-5. PMC 3037296. PMID 21261982.
  27. ^ Wong T, Hsu L, Liao W (January–February 2013). "Phototherapy in psoriasis: a review of mechanisms of action". Journal of Cutaneous Medicine and Surgery. 17 (1): 6–12. doi:10.2310/7750.2012.11124. PMC 3736829. PMID 23364144.
  28. ^ Martin DA, Towne JE, Kricorian G, Klekotka P, Gudjonsson JE, Krueger JG, et al. (January 2013). "The emerging role of IL-17 in the pathogenesis of psoriasis: preclinical and clinical findings". The Journal of Investigative Dermatology. 133 (1): 17–26. doi:10.1038/jid.2012.194. PMC 3568997. PMID 22673731.
  29. ^ "Images of Memorable Cases: Case 34". Connexions. Rice University. This AIDS patient presented with a pruritic eruption over most of his body
  30. ^ James W, Berger T, Elston D (2005). Andrews' Diseases of the Skin: Clinical Dermatology (10th ed.). Saunders. pp. 191–7. ISBN 978-0-7216-2921-6.
  31. ^ Guerra I, Gisbert JP (January 2013). "Onset of psoriasis in patients with inflammatory bowel disease treated with anti-TNF agents". Expert Review of Gastroenterology & Hepatology. 7 (1): 41–8. doi:10.1586/egh.12.64. PMID 23265148. S2CID 207210831.
  32. ^ Weller R, Hunter JA, Savin J, Dahl M (2008). Clinical dermatology (4th ed.). Malden, MA: Blackwell. pp. 54–70. ISBN 978-1-4443-0009-3.