शिवाजी महाराजांची सैन्य रचना

शिवाजी महाराजांची सैन्य रचना साधारणपणे खालील प्रकारची होती.

• ९ शिपायांवर (पावलोक) -१ नाईक
• १० नाईकांवर - १ हवालदार
• ३ हवालदारांवर - १ जुमलेदार
• १० जुमलेदारांवर - १ हजारी मनसबदार
• ७ एक हजारी मनसबदारांवर - सप्त हजारी मनसबदार

वरील सर्वांचा अधिकारी- सरनोबत/सरसेनापती

यात दोन प्रकार असत. एक 'बारगीर' आणि 'शिलेदार'. बारगीर म्हणजे सरकारी घोडेस्वार.यास सर्व सामान शिवाजी महाराजांतर्फे दिल्या जायचे शिलेदार म्हणजे ज्याच्याकडे स्वतःचा घोडा व आवश्यक सामान आहे तो. त्यात तैनाती फौज व राखीव फौज असे दोन प्रकार होते.तैनाती फौजेत बारगीर तर राखीव फौजेत शिलेदार असत.घोड्यांची निगा राखणारे-मोतद्दार. दर २ माणसांमागे तीन घोडे ठेवल्या जात होते.

• २५ घोडेस्वारांवर - १ नियंत्रक (हवालदार)
• ५ हवालदारांवर - १ जमादार
• १० जमादारांवर - १ अधिकारी (एक हजारी मनसबदार)
• ५ एक हजारी मनसबदारांवर - १ पंच हजारी मनसबदार
• सर्व पंच हजारी मनसबदारांचा अधिकारी - १ सरनोबत(सर्वोच्च अधिकारी)