शमा भाटे

शमा भाटे (जन्म: बेळगाव, ६ ऑक्टोबर १९५०) या एक कथ्थक नृत्यांगना आहेत.^[१] गुरू रोहिणी भाटे यांच्या त्या स्नुषा आणि त्यांच्या प्रमुख शिष्यांपैकी एक आहेत. त्यांची नृत्यातील कारकीर्द सुमारे ३५ वर्षांची आहे. त्या वयाच्या चौथ्या वर्षापासून कथक नृत्य करत आहेत. त्या कथक नृत्याचे शिक्षण देतात. तसेच कथक नृत्यांचे दिग्दर्शनसुद्धा करतात. त्यांनी कथक नृत्याच्या प्रसारासाठी नादरूप अकादमीची पुण्यात स्थापना केलेली आहे.^[२]

शमा भाटे यांच्या आईचे नाव गुलाब बाईसा नाईक आणि वडलांचे नाव गंगाधर जी. नाईक आहे. १९७४ मध्ये शमा माटे यांचा विवाह गुरू रोहिणी भाटे ह्यांचा पुत्र सनत यांच्याशी झाला. त्यांना अंगद भाटे हा पुत्र आहे.   

शमा भाटे या गुरू रोहिणी भाट्यांच्या प्रमुख शिष्यांपैकी एक होत^[३] त्या त्यांची सूनच आहेत. शमा भाटे यांनी कथक सम्राट पंडित बिरजू महाराज आणि पंडित मोहनराव कल्याणपूरकर यांच्याकडूनसुद्धा कथकचे शिक्षण घेतले आहे. कथकमधील या गुरूंबरोबरच त्यांनी ताल आणि लयीचे खास शिक्षण पंडित सुरेश तळवलकर यांच्याकडून घेतले आहे.^[४]

गेली अनेक वर्षे शमा भाटे अनेक शिष्यांना कथक नृत्याचे शिक्षण देत आहेत. हा शिष्यवर्ग भारतात आणि परदेशात नृत्याचे कार्यक्रम तसेच नृत्य प्रशिक्षणाचे काम करत असतो. त्या अनेक विद्यापीठांच्या समित्यांवर आहेत. तसेच पुण्याचे ललित कला केंद्र, मुंबई विद्यापीठातील नालंदा महाविद्यालय, नागपूर विद्यापीठाच्या अंतर्गत असलेले भारत महाविद्यालय, पुण्यातील भारती विद्यापीठ येथे त्या ज्येष्ठ गुरू म्हणून काम करतात. त्यांच्या मार्गदर्शनाखाली ३०पेक्षा जास्त विद्यार्थिनींनी विविध विद्यापीठांमधून पदव्युत्तर पदवी मिळवली आहे; १२ विद्यार्थिनींनी केंद्रिय मनुष्यबळ विकास मंत्रालयाची शिष्यवृत्ती आणि सीसीइआरटी शिष्यवृत्ती मिळवली आहे.

शमा भाटे यांनी नृत्य दिग्दर्शनाच्या क्षेत्रात भरीव कामगिरी केली आहे. त्यांनी पारंपरिक तसेच आधुनिक दोन्ही प्रकारच्या कथक नृत्यात प्रयोग केले आहेत. त्यांनी त्रिशूल (९,१० आणि ११ तालांचे एकत्रीकरण, लयसोपान  (पंच जातींद्वारे पारंपरिक कथक प्रस्तुती). त्यांनी भारतीय महाकाव्य महाभारतावर आधारित “अतीत की परछाईंयाँ” नावाचा कार्यक्रम केला होता. त्यामध्ये ७ विविध भारतीय नृत्य प्रकार आणि लोकनृत्ये यांचा समावेश होता.

संगीत नाटक अकादमीच्या सल्लागार समितीवर सन २०१५पासून.

दिल्लीच्या कथक केंद्र सल्लागार समितीच्या २०१०पासून सदस्या

पुण्याच्या आवर्तन गुरुकुलाच्या गुरू

टिळक महाराष्ट्र विद्यापीठा पीएच.डी. मार्गदर्शक म्हणून नियुक्ती

एम.आय.टी. विश्वशांती गुरुकुल येथे सल्लागार आणि व्यवस्थापन समितीच्या सदस्या

पुणे विद्यापीठात  पीएच.डी. मार्गदर्शक म्हणून नियुक्ती

बी.ए. आणि एम.ए. (नृत्य) परीक्षांच्या परीक्षक

नृत्यभारती कथक नृत्य अकादमीच्या सचिव

• शमा भाटे यांना २०१३ साली मधुरिता सारंग स्मृति पुरस्काराने सन्मानित करण्यात आले.
• १० जानेवारी २०१६ रोजी झालेल्या अखिल भारतीय नृत्य संमेलनाचे अध्यक्षपद त्यांना मिळाले. हे संमेलन सासवड येथील ‘कलासिद्धी नृत्यालय’, ‘हिरकणी महिला प्रतिष्ठान’ व ‘पायलवृंद आणि अभिव्यक्ती’ या संस्थानी आयोजित केले होते. पुण्यातल्या पद्मावती येथील अण्णा भाऊ साठे नाट्यगृहात हे संमेलन झाले.
• लोकरंग सांस्कृतिक मंच या संस्थेतर्फे नाटककार आणि गीतकार अशोक परांजपे यांच्या स्मृतिप्रीत्यर्थ देण्यात आलेला पुरस्कार (१६-७-२०१६)
• शमा भाटे व कथक नृत्य गुरू नीलिमा अध्ये यांना महापौर मुक्ता टिळक यांच्या हस्ते गुरू रोहिणी भाटे पुरस्कार देण्यात आला (जून २०१९)

1. ^ "Expanding The Boundaries". The Indian Express (इंग्रजी भाषेत). 2019-10-24 रोजी पाहिले.
2. ^ "Shama Bhate | Nadroop" (इंग्रजी भाषेत). 2019-10-24 रोजी मूळ पान पासून संग्रहित. 2019-10-24 रोजी पाहिले.
3. ^ Kothari, Sunil (1989). Kathak, Indian Classical Dance Art (इंग्रजी भाषेत). Abhinav Publications. ISBN 9788170172239.
4. ^ "Keeping pace with the times" (इंग्रजी भाषेत). ३१ मार्च २०२१ रोजी पाहिले.