व्यापार करार

व्यापार करार हा एक विस्तृत कर, दर आणि व्यापार करार आहे ज्यामध्ये अनेकदा गुंतवणूक हमी समाविष्ट असतात. जेव्हा दोन किंवा अधिक देश एकमेकांशी व्यापार करण्यास मदत करणाऱ्या अटींवर सहमत असतात तेव्हा ते अस्तित्वात असते. सर्वात सामान्य व्यापार करार हे प्राधान्य आणि मुक्त व्यापाराचे प्रकार आहेत, जे स्वाक्षरी करणाऱ्यांमध्ये व्यापार केलेल्या वस्तूंवरील शुल्क, (कोटा-आयात कोटा)आणि इतर व्यापार निर्बंध/अडथळा कमी करण्यासाठी (किंवा दूर करण्यासाठी) निष्कर्ष काढले जातात.

औपचारिक व्यापार करारांचा तर्क असा आहे की ते कोणत्या गोष्टींवर सहमत आहेत याची रूपरेषा देतात आणि करारामध्ये सेट केलेल्या नियमांपासून विचलनासाठी शिक्षा निर्दिष्ट करतात. ^[१] त्यामुळे व्यापार करारामुळे गैरसमज होण्याची शक्यता कमी होते आणि फसवणुकीला शिक्षा होईल असा विश्वास दोन्ही बाजूंना निर्माण होतो; यामुळे दीर्घकालीन सहकार्याची शक्यता वाढते. ^[१] आंतरराष्ट्रीय संस्था, जसे की आंतराष्ट्रीय नाणे निधी, करारांच्या अनुपालनावर लक्ष ठेवून आणि उल्लंघनाच्या तिसऱ्या देशांना अहवाल देऊन सहकार्यास प्रोत्साहन देऊ शकते. ^[१] नॉन-टेरिफ अडथळे शोधण्यासाठी आंतरराष्ट्रीय एजन्सीद्वारे देखरेखीची आवश्यकता असू शकते, जे व्यापार अडथळे निर्माण करण्याचा प्रच्छन्न प्रयत्न आहेत. ^[१]

व्यापार करार हे वारंवार राजकीयदृष्ट्या वादग्रस्त असतात, कारण ते एकमेकांच्या विरोधात झालेल्या करारातील विजेते आणि पराभूतांना अडचणीत आणू शकतात. टॅरिफ कमी करण्याच्या त्यांच्या तरतुदींशिवाय, आधुनिक मुक्त व्यापार करारांमधील वादग्रस्त मुद्दे बौद्धिक संपदा नियम, कामगार हक्क, ^[२] आणि पर्यावरण आणि सुरक्षा नियमांसारख्या मुद्द्यांवर नियामक सामंजस्याभोवती फिरू शकतात. ^[३] मुक्त व्यापाराद्वारे कार्यक्षमता आणि आर्थिक नफा वाढवणे हे एक सामान्य ध्येय आहे.

जागतिकीकरणविरोधी चळवळ जवळजवळ व्याख्येनुसार व्यापार करारांना विरोध करते, जरी त्या चळवळीतील काही गट सामान्यत: सहयोगी असतात, जसे की डावे पक्ष, वाजवी व्यापार किंवा सुरक्षित व्यापार तरतुदींना समर्थन देऊ शकतात जे जागतिकीकरणाचे वास्तविक आणि समजलेले दुष्परिणाम कमी करतात. टीकेला प्रत्युत्तर म्हणून, व्यापार उदारीकरणाची नकारात्मक बाह्यता कमी करण्याचा प्रयत्न करणाऱ्या उपाययोजनांसह मुक्त व्यापार करार वाढत्या प्रमाणात होत आहेत. ^[४]

व्यापार करारांचे वर्गीकरण-

स्वाक्षरी करणाऱ्यांची संख्या आणि प्रकारानुसार-

तीन वेगवेगळ्या प्रकारचे व्यापार करार आहेत. पहिला म्हणजे एकतर्फी व्यापार करार, ^[५] जेव्हा एखाद्या देशाला काही निर्बंध लागू केले जावेत असे वाटते परंतु इतर कोणत्याही देशांना ते लादू नये असे वाटते तेव्हा असे होते. हे देशांना व्यापार निर्बंधांचे प्रमाण कमी करण्यास देखील अनुमती देते. हे देखील असे काहीतरी आहे जे वारंवार घडत नाही आणि देशाला हानी पोहोचवू शकते.

दुसरा प्रकार द्विपक्षीय व्यापार करार आहे, जेव्हा दोन पक्षांनी स्वाक्षरी केली असेल, जिथे प्रत्येक पक्ष एक देश (किंवा इतर सीमाशुल्क प्रदेश ), व्यापार गट किंवा देशांचा अनौपचारिक गट (किंवा इतर सीमाशुल्क प्रदेश) असू शकतो. दोन्ही देश व्यवसायांना मदत करण्यासाठी त्यांचे व्यापार निर्बंध सैल करतात, जेणेकरून ते वेगवेगळ्या देशांमध्ये अधिक चांगल्या प्रकारे समृद्ध होऊ शकतील. हे निश्चितपणे कर कमी करण्यास मदत करते आणि त्यांना त्यांच्या व्यापार स्थितीबद्दल संभाषण करण्यास मदत करते. सहसा, हे कमी झालेल्या घरगुती उद्योगांभोवती फिरते. मुख्यतः उद्योग ऑटोमोटिव्ह, तेल किंवा अन्न उद्योगांच्या अंतर्गत येतात. ^[६]

भौगोलिक प्रदेशानुसार

हे एका विशिष्ट क्षेत्रातील देशांमधील आहेत. सर्वात शक्तिशाली देशांमध्ये भौगोलिक क्षेत्रात एकमेकांच्या जवळ असलेले काही देश समाविष्ट आहेत. ^[७] या देशांमध्ये अनेकदा समान इतिहास, लोकसंख्याशास्त्र आणि आर्थिक उद्दिष्टे असतात.

उत्तर अमेरिकन मुक्त व्यापार करार १ जानेवारी १९८९ रोजी युनायटेड स्टेट्स, कॅनडा आणि मेक्सिको यांच्यात स्थापन झाला. हा करार उत्तर अमेरिकेतील टॅरिफ अडथळे कमी करण्यासाठी तयार करण्यात आला होता.

युरेशियन इकॉनॉमिक युनियन ची स्थापना २०१५ मध्ये झाली आणि सध्या पाच सदस्य देश आहेत: आर्मेनिया, बेलारूस, कझाकस्तान, किर्गिस्तान आणि रशिया. हे त्याच्या सदस्य राष्ट्रांमध्ये आर्थिक एकात्मता वाढवण्यासाठी आणि प्रदेशातील आर्थिक वाढीला चालना देण्यासाठी डिझाइन केलेले आहे. ^[८]

दक्षिणपूर्व आशियाई राष्ट्रांची संघटना १९६७ मध्ये इंडोनेशिया, मलेशिया, फिलीपिन्स, सिंगापूर आणि थायलंड या देशांदरम्यान स्थापन झाली. राजकीय भागीदारीला प्रोत्साहन देण्यासाठी आणि संपूर्ण प्रदेशात आर्थिक स्थिरता राखण्यासाठी याची स्थापना करण्यात आली. ^[९]

एकत्रीकरणाच्या पातळीनुसार

व्यापार करार विविध आहेत; काही अत्यंत क्लिष्ट ( युरोपियन युनियन ), तर काही कमी गहन आहेत ( उत्तर अमेरिकन मुक्त व्यापार करार ). ^[१०] आर्थिक एकात्मतेची परिणामी पातळी व्यापार गटाने अवलंबलेल्या विशिष्ट प्रकारच्या व्यापार करार आणि धोरणांवर अवलंबून असते:

विशेष करार

• जागतिक व्यापार संघटनेचा करार
• WTO फ्रेमवर्कमधील करार (वस्त्र करार आणि इतर)
• गुंतवणुकीवरील आता बंद झालेला बहुपक्षीय करार ( OECD फ्रेमवर्कमध्ये)

जागतिक व्यापार संघटनेने

सामान्यत: व्यापार करारांचे फायदे आणि दायित्वे केवळ त्यांच्या स्वाक्षरीकर्त्यांना लागू होतात.

जागतिक व्यापार संघटना चौकटीत, विविध प्रकारचे करार केले जातात (बहुधा नवीन सदस्यांच्या प्रवेशादरम्यान), ज्यांच्या अटी तथाकथित मोस्ट-फेव्हर्ड बेसिस वर सर्व WTO सदस्यांना लागू होतात, ज्याचा अर्थ असा होतो की फायदेशीर अटी द्विपक्षीय सहमत आहेत. एक व्यापार भागीदार उर्वरित WTO सदस्यांना देखील लागू होईल.

जागतिक व्यापार संघटना फ्रेमवर्कच्या बाहेर (आणि WTO MFN पातळीच्या पलीकडे अतिरिक्त फायदे देणे, परंतु केवळ स्वाक्षरी करणाऱ्यांमध्ये लागू होणारे आणि WTO सदस्यांना नाही) सर्व करारांना जागतिक व्यापार संघटनाद्वारे प्राधान्य म्हणले जाते. डब्ल्यूटीओच्या नियमांनुसार, हे करार WTO ला अधिसूचना आणि सामान्य पारस्परिकता (प्राधान्ये कराराच्या प्रत्येक स्वाक्षरीसाठी समान रीतीने लागू व्हायला हवी) यासारख्या काही आवश्यकतांच्या अधीन असतात जेथे एकतर्फी प्राधान्ये (काही स्वाक्षरी करणाऱ्यांना मार्केटमध्ये प्राधान्य प्रवेश मिळतो. इतर स्वाक्षरी करणाऱ्यांना, त्यांचे स्वतःचे दर कमी न करता) केवळ अपवादात्मक परिस्थितीत आणि तात्पुरते उपाय म्हणून परवानगी दिली जाते. ^[११]

जागतिक व्यापार संघटनाद्वारे प्राधान्य म्हटल्या जाणाऱ्या व्यापार करारांना प्रादेशिक (आरटीए) म्हणूनही ओळखले जाते, जरी ते एका विशिष्ट प्रदेशातील देशांद्वारे निष्कर्ष काढले जातील असे नाही. जुलै २००७ पर्यंत सध्या २०५ करार अंमलात आहेत. ३०० हून अधिक डब्ल्यूटीओला नोंदवले गेले आहेत. ^[१२] गेल्या दशकात एफटीएच्या संख्येत लक्षणीय वाढ झाली आहे. १९४८ ते १९९४ दरम्यान, जागतिक व्यापार संघटनेच्या पूर्ववर्ती असलेल्या दर आणि व्यापारावरील सामान्य कराराला (GATT) १२४ सूचना प्राप्त झाल्या. १९९५ पासून ३०० हून अधिक व्यापार करार करण्यात आले आहेत. ^[१३]

WTO या करारांचे पुढील प्रकारांमध्ये वर्गीकरण करत आहे:

• वस्तूंचे आच्छादन :
  • मूलभूत प्राधान्य व्यापार करार (उर्फ आंशिक व्याप्ती करार )
  • मुक्त व्यापार करार
  • कस्टम युनियन
• सेवा आच्छादन :
  • आर्थिक एकात्मता करार – मूलभूत सह कोणताही करार, ज्यामध्ये सेवा देखील समाविष्ट आहेत

हे सुद्धा पहा

• व्यापार आणि विकास
• व्यापार निर्मिती
• व्यापार प्राधान्य
• स्थायी सामान्य व्यापार संबंध

याद्या

• आंतरराष्ट्रीय व्यापार विषयांची यादी
• मुक्त व्यापार करारांची यादी
• व्यापार गटांची यादी

संदर्भ

1. ^ ^{a b c d} Grossman, Gene M. (March 2016). "The Purpose of Trade Agreements". NBER Working Paper No. 22070. doi:10.3386/w22070.
2. ^ Surowiecki, James (7 May 2007). "Exporting I.P." The New Yorker. 10 February 2023 रोजी पाहिले.
3. ^ Kim, Rakhyun E.; Morin, Jean-Frédéric (2021). "Massive Institutional Structures in Global Governance". Global Environmental Politics. 21 (3): 26–48. doi:10.1162/glep_a_00604. ISSN 1526-3800.
4. ^ Laurens, Noémie; Winkler, Christian; Dupont, Cédric (2024). "Sweetening the liberalization pill: flanking measures to free trade agreements". Review of International Political Economy (इंग्रजी भाषेत). doi:10.1080/09692290.2024.2337193. ISSN 0969-2290.
5. ^ "See Why Afghan Rugs Cost You More Today Than a Year Ago". The Balance (इंग्रजी भाषेत). 2018-03-26 रोजी पाहिले.
6. ^ "Top 12 U.S. Bilateral Trade Agreements". The Balance (इंग्रजी भाषेत). 2018-03-26 रोजी पाहिले.
7. ^ "What Trade Agreements Do We Have With Our Neighbors?". The Balance (इंग्रजी भाषेत). 2018-04-16 रोजी पाहिले.
8. ^ Eurasian Economic Union. (2020). Retrieved from https://www.eaeunion.org/ Archived 2024-02-13 at the Wayback Machine.
9. ^ "What Trade Agreements Do We Have With Our Neighbors?". The Balance (इंग्रजी भाषेत). 2018-04-16 रोजी पाहिले.
10. ^ Gonzalez, Eddie (1998). "Why do countries seek Regional Trade Agreements". The Regionalization of the World Economy. p. 64. ISBN 0-226-25995-1. 2008-07-21 रोजी पाहिले.
11. ^ The EU got a WTO waiver to grant favourable access to its market for the ACP states, without requiring that in return they open their markets to competition from the EU. The WTO waiver already expired and currently the EU and the ACP states are negotiating WTO compliant reciprocial agreements).
12. ^ "Regional trade agreements". WTO. July 2007. 2008-07-20 रोजी पाहिले.
13. ^ "Facts and figures". World Trade Organization. 2009-08-16 रोजी पाहिले.

बाह्य दुवे

ITC चा मार्केट ऍक्सेस मॅप, कस्टम टॅरिफ आणि मार्केट आवश्यकतांचा ऑनलाइन डेटाबेस.