लक्ष्मीनारायण मंदिर (दिल्ली)

लक्ष्मीनारायण मंदिर हे दिल्लीतील लक्ष्मीनारायण यांना समर्पित असलेले एक हिंदू मंदिर आहे. याला बिर्ला मंदिर म्हणूनही ओळखले जाते. लक्ष्मीनारायण हा विष्णूचा अवतार मानला जातो. महात्मा गांधींनी उद्घाटन केलेले हे मंदिर, जुगल किशोर बिर्ला यांनी 1933 आणि 1939 मध्ये बांधले होते. बाजूची मंदिरे शिव, कृष्ण आणि बुद्ध यांना समर्पित आहेत.^[१]

हे दिल्लीत बांधलेले पहिले मोठे हिंदू मंदिर होते. हे मंदिर 3 हेक्टर (7.5 एकर) मध्ये पसरलेले आहे, अनेक देवस्थान, कारंजे आणि हिंदू आणि राष्ट्रवादी शिल्पांसह एक मोठी बाग सुशोभित आहे आणि प्रवचनासाठी गीता भवन देखील आहे. हे मंदिर दिल्लीतील प्रमुख आकर्षणांपैकी एक आहे आणि जन्माष्टमी आणि दिवाळीच्या सणांवर हजारो भाविकांना आकर्षित करते.

लक्ष्मीनारायण मंदिर (दिल्ली)
नाव:	लक्ष्मीनारायण मंदिर, दिल्ली
निर्माता:	बलदेव दास बिर्ला
निर्माण काल :	१९३९
देवता:	लक्ष्मीनारायण (विष्णू)
वास्तुकला:	नगारा शैली
स्थान:	नवी दिल्ली
स्थापत्य:	श्रीचंद्र चटर्जी
स्थान:	भारत

लक्ष्मी नारायणाला समर्पित मंदिराचे बांधकाम 1933 मध्ये सुरू झाले, जे बिर्ला कुटुंबातील उद्योगपती आणि परोपकारी, बलदेव दास बिर्ला आणि त्यांचे पुत्र जुगल किशोर बिर्ला यांनी बांधले होते, त्यामुळे मंदिराला बिर्ला मंदिर म्हणूनही ओळखले जाते. मंदिराची पायाभरणी जाट महाराज उदयभानू सिंह यांच्या हस्ते झाली. मंदिर पंडित विश्वनाथ शास्त्री यांच्या मार्गदर्शनाखाली बांधले गेले. समारोप समारंभ आणि यज्ञ स्वामी केशवानंदजींनी केला.

भारतातील अनेक शहरांमध्ये बिर्लांनी बांधलेल्या मंदिरांच्या मालिकेतील हे पहिले मंदिर आहे, ज्यांना सहसा बिर्ला मंदिर देखील म्हणले जाते.

त्याचे शिल्पकार श्रीस चंद्र चटर्जी होते, "आधुनिक भारतीय वास्तुकला चळवळीचे" अग्रगण्य समर्थक होते. चळवळीने नवीन बांधकाम कल्पना आणि तंत्रज्ञानाचा समावेश नाकारला नाही. चॅटर्जी यांनी त्यांच्या इमारतींमध्ये आधुनिक साहित्याचा मोठ्या प्रमाणावर वापर केला.

तीन मजली मंदिर हे मंदिर स्थापत्यशास्त्राच्या उत्तरेकडील किंवा नागारा शैलीमध्ये बांधले गेले आहे. सध्याच्या ब्रह्मांड चक्रातील सुवर्णयुगातील दृश्ये दर्शविणाऱ्या कोरीव कामांनी संपूर्ण मंदिर सुशोभित केलेले आहे. आचार्य विश्वनाथ शास्त्री यांच्या नेतृत्वाखाली बनारसमधील शंभरहून अधिक कुशल कारागिरांनी मंदिराच्या मूर्ती कोरल्या. गर्भगृहाच्या वर असलेल्या मंदिराचा सर्वोच्च शिखर सुमारे 49 मीटर (160 फूट) उंच आहे. हे मंदिर पूर्वेकडे तोंड करून उंच मंडपावर वसलेले आहे. शास्त्रींचे जीवन आणि कार्य दर्शविणाऱ्या फ्रेस्को पेंटिंगने मंदिर सुशोभित केलेले आहे. मंदिराच्या मूर्ती जयपूरहून आणलेल्या संगमरवरी आहेत. मंदिर परिसराच्या बांधकामात मकराना, आग्रा, कोटा आणि जैसलमेर येथील कोटा दगड वापरण्यात आला. मंदिराच्या उत्तरेला असलेले गीता भवन कृष्णाला समर्पित आहे. कृत्रिम लँडस्केप आणि कॅस्केडिंग धबधबे मंदिराच्या सौंदर्यात भर घालतात.

1. ^ "Making history with brick and mortar - Hindustan Times". archive.ph. 2012-12-05. 2022-04-07 रोजी पाहिले.