रा.भि. जोशी

रामचंद्र भिकाजी जोशी (जन्म : १० जुलै १९०३; - ६ नोव्हेंबर १९९१) हे एक मराठी लेखक होते.

जोशी यांचा जन्म १० जुलै, १९०३ रोजी हैदराबाद येथे झाला. १९२१ साली ते मॅट्रिक उत्तीर्ण झाले. त्यानंतर १८२१-२३ या काळात अमरावतीला डेप्युटी कमिशनर कार्यालयात त्यांनी कारकुनी केली. १९२३मध्ये त्यांनी इंदूरच्या होळकर महाविद्यालयात प्रवेश घेतला. कलकत्त्याच्या संस्कृत असोसिएशनची काव्यतीर्थ परीक्षा ते १९२५ साली उत्तीर्ण झाले. तसेच १९२७मध्ये अलाहाबाद विद्यापीठाची पदवी परीक्षा पहिल्या वर्गात उत्तीर्ण झाले. त्यानंतर नोकरी व पुढील शिक्षणासाठी ते मुंबईत आले.^[१]

इ.स. १९२८ ते १९३० याकाळात दीर्घ आजारामुळे ते त्रस्त होते. पण पुन्हा इ.स. १९३० ते ३१ मध्ये गिरगावातील आर्यन हायस्कूलमध्ये ते शिक्षक म्हणून रुजू झाले. तर इ.स. १९३१ ते ३२ या काळात ते विलेपार्ले येथील पार्ले टिळक विद्यालयात त्यांनी शिक्षक म्हणून काम केले. इ.स. १९३२ मध्ये काशी साठे (विवाहानंतर सुधा जोशी) यांच्याशी त्यांचा विवाह झाला. त्यानंतर इ.स. १९३२ ते १९३४ याकाळात ग्वाल्हेर परिसरातील एका छोट्या संस्थानाच्या राजकुमारांचे खाजगी शिक्षक म्हणून त्यांनी काम झाले. १९३५ साली मुंबई विद्यापीठाची पदव्युत्तर इंग्रजी व मराठी विषयाची पदवी त्यांनी संपादन केली. १९३५-३६ याकाळात ते पुन्हा पार्ले टिळक विद्यालयात शिक्षकी करू लागले. इ.स. १९४० मध्ये ऑल इंडिया रेडिओ दिल्ली येथे वृत्तविभागात अनुवादक व निवेदक म्हणून त्यांची नेमणूक झाली त्यामुळे त्यांनी आपले बिऱ्हाड दिल्लीला हलवले. इ.स. १९४४ पर्यंत ते दिल्लीतच वास्तव्यास होते. इ.स. १९४४ ते १९४६ याकाळात ऑक्सफर्ड युनिव्हर्सिटी प्रेस प्रकाशनाच्या मुंबईत प्रवासी प्रतिनिधी म्हणून नियुक्त झाले. इ.स. १९४६ ते ४७ कर्नाटक प्रकाशन संस्थेचे ते प्रवासी प्रतिनिधी होते.^[१]

इ.स. १९४७ मध्ये मुंबईतील सिद्धार्थ कॉलेज ऑफ आर्ट्स अँड सायन्समध्ये रा.भि. जोशी प्राध्यापक म्हणून काम करू लागले. इ.स. १९६१ पर्यंत ते याच महाविद्यालयात कार्यरत होते. इ.स. १९६१-१९६४ याकाळात ते महाड येथील डॉ. आंबेडकर महाविद्यालयाचे प्राचार्य होते. या महाविद्यालयाचे ते पहिले प्राचार्य होते. इ.स. १९६४ ते १९६८पर्यंत ते मुंबईतील सिद्धार्थ कॉलेज ऑफ कॉमर्स अँड इकॉनॉमिक्स येथे प्राध्यापक होते. पीपल्स एज्युकेशन सोसायटीच्या विविध शैक्षणिक संस्थांमध्ये काम करून १९६८साली ते सेवानिवृत्त झाले.^[२]

इ.स. १९६८ ते १९७० याकाळात जोशी मुंबई मराठी ग्रंथ संग्रहालयाच्या मराठी संशोधन मंडळाचे संचालक होते. इ.स. १९६८ मध्ये पार्ले येथे भरलेल्या मुंबई आणि उपनगर साहित्य संमेलनाचे अध्यक्षपद त्यांनी भूषविले. इ.स. १९७१-१९७३ मध्ये ते इंडियन सेक्युलर सोसायटीच्या एका प्रकल्पावर ते निदेशक होते. इ.स. १९७३मध्ये सर्व प्रकारच्या सार्वजनिक जबाबदाऱ्यांमधून ते निवृत्त झाले. त्यानंतर ते पूर्णवेळ लिखाण करत असत.^[३]

२९ सप्टेंबर १९९१ रोजी रा.भि. जोशी यांच्या पत्नी सुधा जोशी यांचे निधन झाले. व त्याच वर्षी ६ नोव्हेंबर १९९१ रोजी रा.भि. जोशी यांचे वयाच्या ८८व्या वर्षी मुंबई येथे निधन झाले. नीलिमा भावे ही जोशींची मुलगी होय.^[३]

^[४]

• जोशी, रा.भि. घाटशिळेवरि उभी.