रामभद्राचार्य

जगद्गुरू रामभद्राचार्य (१९५०–), पूर्वाश्रमीचे नाव गिरिधर मिश्र , चित्रकूट (उत्तर प्रदेश, भारत) येथे राहणारे एक प्रख्यात विद्वान, शिक्षणतज्ज्ञ, बहुभाषाविद्, रचनाकार, प्रवचनकार, तत्त्वज्ञ व हिंदू धर्मगुरू आहेत. ते रामानंद संप्रदायाच्या वर्तमान चार जगद्गुरू रामानंदाचार्यांमधील एक आहेत, व या पदावर इ.स. १९८८ पासून विराजमान आहेत.^{[१][२][३]} ते चित्रकूट येथील संत तुलसीदास यांच्या नावे स्थापन झालेल्या तुलसी पीठ या धार्मिक व सामाजिक सेवा संस्थेचे संस्थापक व अध्यक्ष आहेत.^[४] तसेच ते चित्रकूट येथील जगद्गुरू रामभद्राचार्य विकलांग विश्वविद्यालयाचे संस्थापक व आजीवन कुलाधिपती आहेत.^[५][६] हे विश्वविद्यालय विकलांग विद्यार्थ्यांना पदवीपर्य़ंतचे व पदव्युत्तर शिक्षण व डिग्री प्रदान करते. जगद्गुरू रामभद्राचार्य वयाने दोन महिन्याचे असतांना दृष्टी गमावून बसले व तेव्हापासूनच ते प्रज्ञाचक्षु आहेत.^{[१][२][७][८]} अध्ययन वा रचना करण्यासाठी त्यांनी कधीही ब्रेल लिपीचा वापर केला नाही. ते बहुभाषाविद् आहेत व २२ भाषा बोलू शकतात.^{[७][९][१०]} ते संस्कृत, हिंदी, अवधी, मैथिली सहित अनेक भाषांमध्य काव्य करणारे शीघ्रकवी व रचनाकार आहेत. त्यांनी ८०हून अधिक पुस्तकांची व ग्रंथांची रचना केली आहे.त्यांत चार महाकाव्ये (दोन संस्कृतमध्ये व दोन हिंदीत), रामचरितमानसवर हिंदीत टीका, अष्टाध्यायीवर काव्यात्मक संस्कृत टीका, व प्रस्थानत्रयीवर (ब्रह्मसूत्र, भगवद्गीता व प्रमुख उपनिषदे) केलेल्या संस्कृत भाष्यांचा समावेश आहे.^[११] त्यांना तुलसीदासांवरील भारतातील सर्वश्रेष्ठ तज्‍ज्ञांपैकी एक मानले जाते,^{[८][१२]} व ते रामचरितमानसच्या एका टीकाग्रंथाचे संपादक आहेत. तुलसी पीठाने या ग्रंथाचे प्रकाशन केले आहे.^[१३] स्वामी रामभद्राचार्य रामायण व भागवत यांचे प्रसिद्ध कथाकार आहेत. भारतातील अनेक शहरे तसेच विदेशांतहि नियमितपणे त्यांच्या कथाकथनाचे कार्यक्रम होत असतात व तेसंस्कार टी.व्ही., सनातन टी.व्ही. इत्यादी दूरचित्रवाणी वाहिन्यांवरून प्रसारित होत असतात.^{[१४][१५][१६][१७][१८][१९]}

त्यांनी कधीही अभ्यासासाठी किंवा रचना करण्यासाठी ब्रेल लिपी वापरली नाही.ते बहुभाषिक आहेत आणि 22 भाषा बोलतात. संस्कृत, हिंदी, अवधी, मैथिली यासह अनेक भाषांमध्ये तो एक छोटा कवी आणि निर्माता आहे. त्यांनी चार महाकाव्ये (दोन संस्कृत आणि दोन हिंदीत), रामचरितमानसवर एक हिंदी भाष्य, अष्टाध्यायीवरील काव्यात्मक संस्कृत भाष्य आणि प्रस्थानत्रयी (ब्रह्मसूत्रे, भगवद्गीता आणि) वरील संस्कृत भाष्य यासह 80 हून अधिक पुस्तके आणि ग्रंथांची रचना केली. प्रमुख उपनिषद). ते तुलसीदासांवरील भारतातील सर्वोत्कृष्ट तज्ञांपैकी एक मानले जातात आणि तुलसी पीठाने प्रकाशित केलेल्या रामचरितमानसच्या अस्सल प्रतीचे ते संपादक आहेत. स्वामी रामभद्राचार्य हे रामायण आणि भागवत यांचे प्रसिद्ध कथाकार आहेत – त्यांच्या कथा भारतातील आणि परदेशातील विविध शहरांमध्ये नियमितपणे आयोजित केल्या जातात आणि कथेचे कार्यक्रम संस्कार टीव्ही, सनातन टीव्ही इत्यादी चॅनेलवर प्रसारित केले जातात.

2015 मध्ये भारत सरकारने त्यांना पद्मविभूषण देऊन सन्मानित केले.

आई शची देवी आणि वडील पंडित राजदेव मिश्र यांचे पुत्र जगद्गुरू रामभद्राचार्य यांचा जन्म भारतातील उत्तर प्रदेश राज्यातील जौनपूर जिल्ह्यातील संदिखुर्द या गावात वसिष्ठगोत्रिय सरयुपारिन ब्राह्मण कुटुंबात झाला. माघ कृष्ण एकादशी विक्रम संवत 2006 (त्यानुसार 14 जानेवारी 1950) मकर संक्रांतीच्या तारखेला रात्री 10:34 वाजता बाळाची प्रसूती झाली. त्यांचे आजोबा मीराबाईंचे भक्त होते, पंडित सूर्यबली मिश्रा यांची चुलत बहीण आणि मीरा बाई त्यांच्या कवितांमध्ये श्रीकृष्णांना गिरीधर म्हणून संबोधत असत, म्हणून त्यांनी नवजात मुलाचे नाव गिरीधर ठेवले.

23 ऑगस्ट 1996 रोजी स्वामी रामभद्राचार्य यांनी चित्रकूट येथे अंध विद्यार्थ्यांसाठी तुलसी प्रज्ञाचक्षू विद्यालयाची स्थापना केली. यानंतर त्यांनी केवळ दिव्यांग विद्यार्थ्यांसाठी उच्च शिक्षणासाठी संस्था सुरू करण्याचा निर्णय घेतला. या उद्देशाने त्यांनी 27 सप्टेंबर 2001 रोजी चित्रकूट, उत्तर प्रदेश येथे जगद्गुरू रामभद्राचार्य अपंग विद्यापीठाची स्थापना केली. हे भारतातील आणि जगातील पहिले अपंग विद्यापीठ आहे. विद्यापीठाची स्थापना उत्तर प्रदेश सरकारच्या अध्यादेशाद्वारे करण्यात आली, ज्याचे नंतर उत्तर प्रदेश राज्य कायदा 32 (2001) मध्ये रूपांतर करण्यात आले. या कायद्याने स्वामी रामभद्राचार्य यांची विद्यापीठाचे आजीवन कुलगुरू म्हणून नियुक्ती केली. या विद्यापीठात संस्कृत, हिंदी, इंग्रजी, समाजशास्त्र, मानसशास्त्र, संगीत, चित्रकला (स्केचेस आणि कलर्स), ललित कला, विशेष शिक्षण, प्रशिक्षण, इतिहास, संस्कृती, पुरातत्व, संगणक आणि माहिती विज्ञान, व्यावसायिक शिक्षण, न्यायशास्त्र, अर्थशास्त्र, असे अभ्यासक्रम उपलब्ध आहेत. ऑर्गन- अॅप्लिकेशन्स आणि ऑर्गन सपोर्टच्या क्षेत्रात अंडरग्रेजुएट, ग्रॅज्युएट आणि डॉक्टरेट डिग्री ऑफर करते. 2013 पर्यंत विद्यापीठात आयुर्वेद आणि चिकित्साशास्त्र (वैद्यकीय) शिकवण्याचा प्रस्ताव आहे. भारत सरकारच्या अपंगत्व कायदा, 1995 मध्ये परिभाषित केल्याप्रमाणे - दृष्टिहीन, बहिरे आणि मुके, ऑर्थोपेडिकल (अपंग किंवा हात नसलेले) आणि मानसिकदृष्ट्या विकलांग - केवळ चार प्रकारच्या अपंगांना विद्यापीठ प्रवेशाची परवानगी देते. उत्तर प्रदेश सरकारच्या मते, हे विद्यापीठ राज्यातील प्रमुख माहिती तंत्रज्ञान आणि इलेक्ट्रॉनिक्स शैक्षणिक संस्थांपैकी एक आहे. मार्च 2010 मध्ये विद्यापीठाच्या दुसऱ्या दीक्षांत समारंभात एकूण 354 विद्यार्थ्यांना विविध शैक्षणिक पदव्या प्रदान करण्यात आल्या. जानेवारी 2011 मध्ये झालेल्या तिसऱ्या दीक्षांत समारंभात 388 विद्यार्थ्यांना शैक्षणिक पदव्या प्रदान करण्यात आल्या.

गोस्वामी तुलसीदासांनी 16 व्या शतकात आयुतादिक पदे असलेले रामचरितमानस रचले. त्यांचे कार्य उत्तर भारतात 400 वर्षे खूप लोकप्रिय झाले आणि बहुतेक वेळा पाश्चात्य इंडोलॉजिस्ट त्यांना उत्तर भारताचे बायबल म्हणतात. या काव्याच्या अनेक प्रती छापण्यात आल्या आहेत, ज्यात श्री व्यंकटेश्वर प्रेस (खेमराज श्रीकृष्णदास) आणि रामेश्वर भट्ट इत्यादींच्या जुन्या प्रती आणि गीता प्रेस, मोतीलाल बनारसीदास, कौदीराम, कपूरथला आणि पाटणा येथून छापलेल्या नवीन प्रतींचा समावेश आहे. मानसवर अनेक भाष्ये लिहिली गेली आहेत, ज्यात मानसपियुष, मानसगुद्धार्थचंद्रिका, मनसामानका, विनायकी, विजया, बालबोधिनी इ. अनेक ठिकाणी, या प्रती आणि भाष्य श्लोकांची संख्या, मूळ मजकूर, प्रचलित शब्दलेखन (जसे की अनुनासिक वापर) आणि प्रचलित व्याकरण नियम (जसे की विकृत स्वर) मध्ये भिन्न आहेत. मोतीलाल बनारसीदास आणि श्री वेंकटेश्वर प्रेसच्या प्रतींप्रमाणे काही प्रतींमध्ये आठवा कॅन्टो देखील परिशिष्ट म्हणून आढळतो.

20 व्या शतकात, वाल्मिकी रामायण आणि महाभारताचे संपादन आणि अस्सल प्रत अनुक्रमे बडोदा येथील महाराजा सयाजीराव विद्यापीठ आणि पुण्यातील भांडारकर ओरिएंटल रिसर्च इन्स्टिट्यूट यांनी केली होती, स्वामी रामभद्राचार्य यांनी बालपणापासून ते 2006 पर्यंत रामचरितमानसची 4000 पुनरावृत्ती केली होती. 50 प्रतींच्या धड्यांवर आठ वर्षांच्या संशोधनानंतर त्यांनी एक अस्सल प्रत संपादित केली. ही प्रत तुलसीपीठ आवृत्तीच्या नावाने छापण्यात आली. आधुनिक प्रतींच्या तुलनेत तुलसीपीठ प्रतमध्ये अनेक ठिकाणी मूळ मजकुरात तफावत आढळते - स्वामी रामभद्राचार्य यांनी मूळ ग्रंथासाठी जुन्या प्रती अधिक विश्वासार्ह मानल्या आहेत. याशिवाय तुळशीपीठाची प्रत ही आधुनिक प्रतींपेक्षा खालील प्रकारे शुद्धलेखन, व्याकरण आणि यमक या बाबतीत वेगळी आहे.