रस्त्यावरची वाहने

रस्त्यावरील वाहनांचे प्रामुख्याने दोन प्रकार आहेत. १) इंधनावर चालणारी वाहने २) इंधनरहित वाहने

या व्यतिरीक्त वाहनांचे अजून दोन प्रकार आहेत. १) प्रवासीवाहू वाहने, व २) मालवाहू वाहने असे प्रकार पाडता येतात.

स्वातंत्र्याच्या आघी भारतात स्कूटर नसाव्यात. फटफटी होत्या पण भारतात बहुतेक बनत नव्हत्या. त्यांची किंमतही परवडण्यापलीकडे असावी. त्यामुळे भारतीय उत्पादकांनी स्कूटरपासून सुरुवात केली. कौटुंबिक वाहन म्हणून स्कूटरला प्रचंड लोकप्रियता लाभली. १९५० ते १९९० ह्या काळात स्कूटर उत्पादक भरभराटीत राहीले व स्कूटर शहरी रस्यांवर साम्राज्य करीत राहिली. १९९० नंतर जेव्हा भारतात फटफटी बनू लागल्या तेव्हा भारतीय तरुणवर्ग तिच्या मर्दानी, अश्वारूढ अशा प्रसिद्धीमाध्यमांनी तयार केलेल्या प्रतिमेच्या प्रेमातच पडला. स्कूटर पर्वाला अवकळा आली तर फटफटींची वाढ प्रचंड वेगाने होऊ लागली आणि ती वाढ आजतागायत चालूच आहे. नोकरी लागलेला तरुण, आजकाल कौटुंबिक जबाबदाऱ्या झाल्याने, बऱ्याच अंशी त्याची पहिली मोठी खरेदी फटफटी घेऊन (हप्त्यानेका होइना) करतो.

कार हे आजकाल सर्वांना परिचीत असे वाहन आहे.

हलक्या ट्रकची सामान क्षमता तुलनेने कमी असते पण ती वहातुकीत चालविणे जास्त सोपे असते. हलक्या ट्रकचा वापर प्रामुख्याने शहरात व जिल्ह्यापुरता केला जातो.

जड ट्रक जास्तीचे सामान नेण्यास व आंतरराज्यीय वहातुकीसाठी होतो. दोन्ही प्रकारचे ट्रक व्यापारी व भाडे तत्त्वावर वापरतात.

दुचाकीचा वापर भारतात शतकाआघीपासून होत असावा. पुण्यात, फार पूर्वी, दुचाकी रात्री दिवा लावल्याशिवाय चालवल्यास ’गुन्हा’ म्हणून फौजदार सराफखान्यात नेत, असे आपण वाचतो. १९५० च्या कळात दुचाकी हेच प्रमुख वाहन होते. स्कूटर आल्यावर मात्र कनिष्ठ मध्यमवर्गीयांसाठी सायकल, मध्यमवर्गीयांसाठी स्कूटर व श्रीमंतांसाठी मोटार अशी वर्गवारी झाली. मर्यादित अंतरापर्यॅंत कामावर जाण्यायेण्यास व कौटुंबिक वाहन म्हणून दुचाकी योग्यतम ठरते. दुचाकी वाहनांना (मग त्यात स्कूटर व फटफटीहि आली) पायवाट सुद्धा पुरते. त्यामुळे गावात, शेतात, रानात कुठेहि चालवता येते. पायबळावर चालत असल्याने इंधनाचा खर्च नसतो. मोटार चालवताना यंत्र बंद पडण्याची असलेली भीती नसते. अधूनमधून खर्च होतो हवा भरण्यावर किंवा ट्यूबला छिद्र पडल्यास ते दुरूस्त करण्यात पण तो खर्च परवडण्यासारखा असतो. दुस्वारी, तिस्वारी इत्यादी प्रकार सर्व दुचाकी वाहनांना लागू पडतात.

प्राणिचलित वाहतूक साधने