युनेस्कोच्या अमूर्त सांस्कृतिक वारशांची यादी

युनेस्को ने जगभरातील महत्त्वाच्या अमूर्त सांस्कृतिक वारशांचे अधिक चांगले संरक्षण आणि त्यांच्या महत्त्वाची जाणीव करून देण्याच्या उद्देशाने अमूर्त सांस्कृतिक वारशाची यादी स्थापित केली.^[१] ही यादी अमूर्त सांस्कृतिक वारशाच्या सुरक्षेसाठी आंतर-सरकारी समितीने प्रकाशित केली आहे, ज्याचे सदस्य राज्य पक्षांच्या बैठकीद्वारे सर्वसाधारण सभेत निवडले जातात.^[२] जगभरातील मानवजातीच्या विविध मौखिक आणि अमूर्त खजिन्याच्या संकलनाद्वारे, कार्यक्रमाचा उद्देश अमूर्त वारसा संरक्षित करण्याच्या महत्त्वाकडे लक्ष वेधण्याचा आहे, ज्याला युनेस्को ने एक आवश्यक घटक म्हणून ओळखले आहे आणि सांस्कृतिक विविधतेचे आणि सर्जनशील अभिव्यक्तीचे भांडार म्हणून ओळखले आहे.^[३][४]

२००३ मध्ये अमूर्त सांस्कृतिक वारशाच्या सुरक्षेसाठीचे अधिवेशन सुरू झाले. ही यादी २००८ मध्ये स्थापित करण्यात आली.

२०१० पर्यंत प्रोग्राम दोन सूची संकलित करत होता. मानवतेच्या अमूर्त सांस्कृतिक वारशाची लांब, प्रातिनिधिक यादी, सांस्कृतिक "सराव आणि अभिव्यक्ती जे या वारशाची विविधता प्रदर्शित करण्यास आणि त्याच्या महत्त्वाबद्दल जागरूकता वाढविण्यास मदत करतात." तातडीच्या सुरक्षिततेच्या गरजेतील अमूर्त सांस्कृतिक वारशाची छोटी यादी, त्या सांस्कृतिक घटकांची बनलेली आहे ज्यांना जिवंत ठेवण्यासाठी संबंधित समुदाय आणि देश तातडीच्या उपाययोजनांची आवश्यकता मानतात.^[५][६]

२०१३ मध्ये, तातडीच्या सुरक्षिततेची गरज असलेल्या अमूर्त सांस्कृतिक वारशाच्या यादीवर चार घटक कोरले गेले होते. जे संबंधित समुदायांच्या सहभागाने या वारशाचा प्रसार सुनिश्चित करण्यासाठी राज्य पक्षांना आंतरराष्ट्रीय सहकार्य आणि मदत एकत्रित करण्यास मदत करतात. अर्जंट सेफगार्डिंग लिस्टमध्ये आता ३५ घटक आहेत. आंतरशासकीय समितीने मानवतेच्या अमूर्त सांस्कृतिक वारशाच्या प्रतिनिधी सूचीवर २५ घटक देखील कोरले आहेत, जे अमूर्त वारसाबद्दल जागरूकता वाढवतात आणि समुदायांच्या परंपरा आणि त्यांची सांस्कृतिक विविधता दर्शविणारी माहिती कशी ओळखतात. सूची उत्कृष्टतेचे किंवा अनन्यतेचे कोणतेही मानक गुणधर्म देत नाही किंवा ओळखत नाही. दोन्ही यादी मिळून एकूण ५८४ घटक आहेत. २०२१ च्या यादीनुसार यात १३१ देशांशी संबंधित वारसा स्थळे आहेत.^[७]

सूचीमध्ये कोरलेले घटक मानवतेच्या अमूर्त वारशाचे महत्त्वपूर्ण प्रकटीकरण मानले जातात, जागतिक स्तरावर अमूर्त वारशाचा सर्वोच्च सन्मान आहे.

मानवतेच्या अमूर्त सांस्कृतिक वारशाच्या प्रतिनिधी सूचीमध्ये अमूर्त सांस्कृतिक वारसा घटक आहेत जे " सांस्कृतिक वारशाची विविधता प्रदर्शित करण्यात आणि त्याच्या महत्त्वाबद्दल जागरूकता वाढविण्यात मदत करतात".^[८]

सदस्य राज्य	घटक[A]	घोषित केलेले वर्ष[B]	वर्ष कोरलेले[C]	प्रदेश[D]	संदर्भ
अफगाणिस्तान  अझरबैजान  भारत  इराण  इराक  कझाकस्तान  किर्गिझस्तान  पाकिस्तान  ताजिकिस्तान  तुर्की  तुर्कमेनिस्तान  उझबेकिस्तान	नवरोझ, नौरोझ, नूरोझ, नवरोज		२०१६	आप	[९]
अफगाणिस्तान  अझरबैजान  इराण  तुर्की ताजिकिस्तान  तुर्कमेनिस्तान  उझबेकिस्तान	रेशीम शेती आणि विणकामासाठी रेशीमचे पारंपारिक उत्पादन		२०२२	आप	[१०]

अमूर्त सांस्कृतिक वारशाच्या याद्या २००८ मध्ये स्थापित केल्या गेल्या. जेव्हा अमूर्त सांस्कृतिक वारशाच्या सुरक्षेसाठीचे अधिवेशन सुरू झाले.^[११] याआधी, मौखिक आणि अमूर्त हेरिटेज ऑफ ह्युमॅनिटीचा मास्टरपीस म्हणून ओळखला जाणारा प्रकल्प, परंपरा, प्रथा आणि सांस्कृतिक जागा यासारख्या अमूर्त गोष्टींचे मूल्य ओळखण्यासाठी आणि सांस्कृतिक अभिव्यक्तींचे हे स्वरूप टिकवून ठेवणारे स्थानिक कलाकार आधीपासूनच सक्रिय आहेत.^[३] उत्कृष्ट नमुने ओळखण्यात या खजिनांचा प्रचार आणि संरक्षण करण्यासाठी राज्यांची वचनबद्धता देखील समाविष्ट आहे, तर युनेस्को त्यांच्या संवर्धनासाठी आर्थिक योजना आखते.^[३] २००१ मध्ये सुरू झाले आणि २००५ पर्यंत द्विवार्षिक आयोजित केले गेले, एकूण तीन घोषणा झाल्या, ज्यात जगभरातील अमूर्त वारशाच्या ९० प्रकारांचा समावेश आहे.^[४]

पूर्वी घोषित केलेल्या ९० उत्कृष्ट नमुने मानवतेच्या अमूर्त सांस्कृतिक वारशाच्या प्रतिनिधी सूचीमध्ये त्याच्या पहिल्या नोंदी म्हणून समाविष्ट केल्या गेल्या आहेत, ज्यांना घटक म्हणून ओळखले जाईल.^{[१][१२]} युनेस्को कन्व्हेन्शनमध्ये प्रवेश करणाऱ्या राष्ट्रीय सरकारांनी सादर केलेल्या नामांकनांच्या मूल्यांकनानंतर पुढील घटक जोडले जातील, ज्यांना सदस्य राज्य म्हणले जाते, ज्यांना बहु-राष्ट्रीय उमेदवारांच्या व्यतिरिक्त एकच उमेदवारी फाइल सबमिट करण्याची परवानगी आहे. अमूर्त हेरिटेजमधील तज्ञांचे एक पॅनेल आणि एक नियुक्त संस्था, ज्याला अमूर्त सांस्कृतिक वारशाच्या सुरक्षेसाठी आंतरशासकीय समिती म्हणून ओळखले जाते, त्यानंतर उमेदवारांना अधिकृतपणे यादीतील घटक म्हणून समाविष्ट करण्यापूर्वी प्रत्येक नामांकनाचे परीक्षण केले जाते.^[१३]

• अमूर्त सांस्कृतिक वारसा
• पूर्व युरोपमधील अमूर्त सांस्कृतिक वारसा घटकांची यादी
• उत्तर युरोपमधील अमूर्त सांस्कृतिक वारसा घटकांची यादी
• युनेस्कोच्या प्रतिनिधींच्या कामांचा संग्रह
• जागतिक वारसा स्थळ
• जागतिक कार्यक्रमाची आठवण
• जपानचे अमूर्त सांस्कृतिक गुणधर्म
• अर्मेनियामधील अमूर्त सांस्कृतिक वारशाची यादी
• अझरबैजानमधील युनेस्कोची अमूर्त सांस्कृतिक वारसा यादी 

1. ^ ^{a b} Compare: "Convention for the Safeguarding of the Intangible Cultural Heritage 2003". UNESCO. 2009-09-05 रोजी पाहिले. In order to ensure better visibility of the intangible cultural heritage and awareness of its significance, and to encourage dialogue which respects cultural diversity, the Committee, upon the proposal of the States Parties concerned, shall establish, keep up to date and publish a Representative List of the Intangible Cultural Heritage of Humanity.
2. ^ "Functions of the General Assembly of the States Parties to the 2003 Convention". 30 November 2018 रोजी पाहिले.
3. ^ ^{a b c} "UNESCO Issues First Ever Proclamation of Masterpieces of the Oral and Intangible Heritage". UNESCO Press. 2001-05-18. 3 August 2016 रोजी मूळ पान पासून संग्रहित.
4. ^ ^{a b} "The Samba of Roda and the Ramlila proclaimed Masterpieces of the Oral and Intangible Heritage of Humanity". UNESCO Press. 2005-11-25. 2009-09-05 रोजी पाहिले.
5. ^ "Intangible Heritage Lists". UNESCO Press. 2010-11-16 रोजी पाहिले.
6. ^ "Criteria and timetable of inscription on the List of Intangible Cultural Heritage in Need of Urgent Safeguarding". UNESCO Press. 2010-11-16 रोजी पाहिले.
7. ^ "UNESCO – Browse the Lists of Intangible Cultural Heritage and the Register of good safeguarding practices". ich.unesco.org.
8. ^ "Purpose of the Lists of Intangible Cultural Heritage and of the Register of Good Safeguarding Practices". Intangible Heritage. UNESCO.
9. ^ "Nawrouz, Novruz, Nowrouz, Nowrouz, Nawrouz, Nauryz, Nooruz, Nowruz, Navruz, Nevruz, Nowruz, Navruz". unesco.org. 2015-12-15 रोजी पाहिले.
10. ^ "Sericulture and traditional production of silk for weaving". ich.unesco.org (इंग्रजी भाषेत). 2022-12-02 रोजी पाहिले.
11. ^ "Convention for the Safeguarding of Intangible Cultural Heritage". July 16, 2009 रोजी मूळ पान पासून संग्रहित. 2009-09-05 रोजी पाहिले.
12. ^ "Representative List of the Intangible Cultural Heritage of Humanity". 2009-09-05 रोजी पाहिले.
13. ^ "Intergovernmental Committee for the Safeguarding of Intangible Cultural Heritage". 2009-09-05 रोजी पाहिले.

• अधिकृत संकेतस्थळ

1. ^ "Proclamation of the Masterpieces of the Oral and Intangible Heritage of Humanity (2001-2005) - intangible heritage - Culture Sector - UNESCO". unesco.org. 2015-12-09 रोजी पाहिले.