महालक्ष्मी मंदिर (डहाणू)

श्री महालक्ष्मी मंदिर
महालक्ष्मी मंदिर
श्री महालक्ष्मी मंदिर
श्री महालक्ष्मी मंदिर महाराष्ट्राच्या नकाशातील स्थान
नाव
भूगोल
गुणक	19°56′26″N 72°56′03″E / 19.94056°N 72.93417°E / 19.94056; 72.93417गुणक तळटिपा
देश	भारत
राज्य	महाराष्ट्र
जिल्हा	पालघर
स्थानिक नाव	महालक्ष्मी मंदिर
स्थान	मुशाल्या डोंगर, डहाणू, पालघर, महाराष्ट्र, भारत
संस्कृती
मूळ आराध्यदैवत	महालक्ष्मी
महत्त्वाचे उत्सव	नवरात्र, सर्वपित्री अमावस्या
स्थापत्य
स्थापत्यशैली	मंदिर स्थापत्यशैली
मंदिरांची संख्या	१
प्राचीन इमारती	१
इतिहास व प्रशासन
बांधकामाचे वर्ष	इ.स. १३०६
निर्माणकर्ता	जयबाजीराव मुकणे

श्री महालक्ष्मी मंदिर, डहाणू हे महाराष्ट्रातील जुन्या मंदिरांपैकी एक आहे. याची स्थापना जव्हार संस्थानाचे प्रथम शासक महाराज जयबाजीराव मुकणे यांनी इ.स. १३०६ मध्ये केली होती. हे मंदिर अत्यंत सुंदर, आकर्षक असून यावर महाराष्ट्र आणि गुजरात मधील लाखों भाविकांची आस्था आहे^[१]. सध्यस्थितीत हे मंदिर महाराष्ट्रातील पालघर जिल्ह्यच्या डहाणू शहरात आहे. ^[२][३]

दरवर्षी सुगीला शेतात पीक आल्यावर ते पीक वाहून श्री महालक्ष्मी देवीची की पूजा केली जाते.^[३] त्यामागील भावना म्हणजे आलेले पीक हे देवीचाच प्रसाद असून जर तो देवीला वाहिला तर घरात आणि शेतात समृद्धी आणि भरभराट येते. सर्वपित्री अमावास्येला येथे आदिवासी समाजाची जत्रा भरते. चैत्रात चैत्र नवरात्रीला देवीच्या मंदिरावर नवीन झेंडा चढवला जातो. या झेंड्याचा मान जव्हार संस्थानच्या मुकणे राजघराण्याचा असतो. हा झेंडा वाघाडी गावाचे पुजारी नारायण सातवी चढवतात.^[३]

महालक्ष्मीच्या मंदिरात शेतातील पहिल्या पिकापासून महालक्ष्मीची पूजा केली जाते. पितृ आमावस्याच्या दिवशी येथे आदिवासी मेळा भरतो. येथील सर्व शेतकरी आपल्या शेतात पिकवलेल्या भात, बाजरी, काकडी, कोबी यासह विविध प्रकारच्या भाज्या व फळे अर्पण करून मातेची पूजा करतात. शेतातील पीक आईला अर्पण केल्याने घरात सुख, शांती आणि समृद्धी येते, अशी त्यांची श्रद्धा आहे.

महालक्ष्मी देवी मंदिराबाबत मंदिराचे पुजारी सांगतात की, प्राचीन काळी एकदा महालक्ष्मी देवी कोल्हापुरातून दर्शनासाठी गेली होती. त्यावेळी पांडव वनवास घालवत होते. आई डहाणूला पोहोचली तेव्हा खूप रात्र झाली होती, त्यावेळी तिला भीम भेटला. भीमाने भूषणाने सजलेले मातेचे सुंदर रूप पाहिले तेव्हा तो तिच्यावर मोहित झाला. त्याने आईसमोर लग्नाचा प्रस्ताव ठेवला.

त्याचा हेतू स्पष्ट न दिसण्याची अट आईने घातली. तुम्ही एका रात्रीत सूर्या नदीवर धरणे बांधाल तर माझे लग्न होईल, असे देवी म्हणाली. भीमा नदीवर धरण बांधू लागला. जेव्हा आईला आपत्ती येणार आहे असे वाटले तेव्हा तिने कोंबड्याचे रूप धारण केले आणि 'कुकडून कून' असा आवाज केला. सकाळ झाली असे भीमाला वाटले आणि त्याने आपला पराभव स्वीकारला आणि तेथून निघून गेला.

रानशेतजवळील भुसाळ डोंगरातील एका गुहेत आई बसली. वेळ निघून गेली. मातेच्या दर्शनासाठी आदिवासी लोक गुहेत येऊ लागले. एक आदिवासी महिला भक्त गरोदर असतानाही आईच्या दर्शनासाठी गेली. डोंगरावर चढत असताना तिला चक्कर आल्यासारखे वाटले. ती बेशुद्ध पडली. आईला त्याचे वाईट वाटले. आई म्हणाली आजपासून तू वर येऊ नकोस, आता मी खाली येते आहे. आई डोंगरावरून खाली येऊन वाळवडे गावात स्थायिक झाली. चैत्र नवरात्रीत मातेला ध्वज अर्पण करण्याची परंपरा आहे. जव्हारचे तत्कालीन राजे मुकणे घराण्याचा ध्वज मातेच्या मंदिरात अर्पण केला जातो. तो ध्वज वाघाडी गावचे पुजारी नारायण सातवा यांनी अर्पण केला आहे.

• जव्हार संस्थान
• मुकणे राजघराणे