भ्रूण

भ्रूण म्हणजे पहिल्या पेशीविभाजनपासून ते जन्मापर्यंत, उबवणीपर्यंत किंवा अंकुरणापर्यंत विकासाच्या आरंभीच्या अवस्थेत असलेला बहुकोशीय द्विगुणित दृश्यकेंद्रकी (यूकॅरिओट) होय. मानवामध्ये, फलनानंतर सुमारे आठ आठवड्यांपर्यंत (म्हणजे अंतिम रजोकालापासून दहा आठवड्यांपर्यंत) त्यास भ्रूण आणि तद्नंतर गर्भ म्हणले जाते.

भ्रूणाच्या विकासास भ्रूणजनन असे म्हणतात. लैंगिक प्रजनन होणाऱ्या प्राण्यांमध्ये एकदा शुक्रजंतूने अंडकोशिकेचे फलन केले की, द्वियुग्मनज नावाची कोशिका तयार होते. या कोशिकेत दोन्ही जनक पेशींचा अर्धे-अर्धे डिऑक्सिरायबोन्युक्लिक अ‍ॅसिड असतात. वनस्पती, प्राणी आणि काही प्रोटिस्टांमध्ये द्वियुग्मनज सूत्रीविभाजनाने आपल्यासारख्या पेशी तयार करू लागतो. या प्रक्रियेच्या परिणामस्वरूप भ्रूण तयार होतो.

एक निषेचित अंडाणु जेव्हा फलोपिओन नालिकेतून (fallopian tube) जातो तेव्हा त्याचे खंडीभवन (segmentation) होते तथा ही अवस्था मोरूला (morula) बनते.यात दोनचे चार, चारचे आठ, आठचे सोळा अशा प्रकारे कोशिका विभाजन होते. प्रथम तीन आठवड्यात ही प्रारंभिक जननस्तर (primary germ layers)चे तीन भाग होतात.बाहेरचा भाग बाह्यत्वचा (ectoderm), आतला भाग अंतस्त्वचा (endoderm) आणि दोघांच्या मधला भाग मध्यस्तर (mesoderm)म्हणटला जातो. येथून विभिन्न कार्य करणारे अंग विकसित होतात.

भ्रूण अवस्था अष्टम आठवड्याच्या शेवट पर्यंत असते. नाना आशय व अंग निर्माण बरोबरच भ्रूण मध्ये अत्यंत महत्त्वपूर्ण परिवर्तन होतात. या नंतर तीसरे माह ते गर्भ म्हणणारी अवस्था प्रसव पर्यंत असते.

भ्रूण अत्यंत प्रारंभिक अवस्थे मध्ये अापले पोषण प्राथमिक अंडाणु द्वारा आणलेले पोषक द्रव्यांपासून मिळवतो. या नंतर ब्लास्टोसिस्ट गर्भाशय की ग्रंथि आणि वपनच्या क्रिया मध्ये ऊतकलयनच्या फलस्वरूप एकत्रित रक्ताने पोषण घेतो. भ्रूणपट्ट (embryonic disc), उल्व (amnion), देहगुहा (coelom) तथा पीतक (yolk) थैली मध्ये भरलेले द्रव्याने पोषण घेतो. शेवटी अापले आणि नाभि नालच्या निर्माण नंतर आईच्या रक्तपरिवहनच्या भ्रूणरक्ताच्या परिवहनसंबंध स्थापित होउन भ्रूणचे पोषण होते. 270 दिवसा पर्यंत मातृ गर्भाशयात राहिल्या वर प्रसव होतो आणि शिशु गर्भाशयातून बाहेर येतो. अनियमित रूपात ग्रीकःἔμβρυον बहुवचनἔμβρυα lit. वरून आलेला शब्द आहे ज्याचा अर्थ आहे -"ते जे विकसित होताे", en से-"in"+bryin "फूलने, भरने; याचे खरे लेटिन रूप embryum) अापल्या विकासाच्या सुरुवातीच्या टप्प्यात, प्रथम कोशिका विभाजन पासून जन्म, प्रसव किंवा अंकुरण पर्यंत, एक बहुकोशिकीय डिप्लॉयड यूक्रायोट असतो. मानवात याला निषेचनचे आठ आठवड्या पर्यंत (म्हणजे एलएमपीच्या 10व्या आठवड्यात) भ्रूण म्हणटले जाते आणि त्या नंतर भ्रूणच्या ऐवजी याला गर्भस्थ शिशु (फिटस) म्हणतात.

भ्रूणच्या विकासाला एंब्रियोजेनेसिस म्हणटले जाते. जीवांमध्ये जे यौन प्रजनन करतात त्यात एक वेळा शुक्राणु अण्ड कोशिकाला निषेचित करतो व परिणाम स्वरूप एक कोशिका जन्म घेते ज्याला जाइगोट म्हणतात ज्यात दोन्ही अभिभावकांचे अर्धे डीएनए असतात. पौधों, जनावर आणि काही प्रोटिस्ट मध्ये समविभाजन द्वारे एक बहुकोशिकीय जीवाला जन्म देण्यासाठी जाइगोट विभाजित होने सुरू होते. या प्रक्रियेचा परिणामच एक भ्रूण आहे.

पशु भ्रूण पशुमध्ये जाइगोटचा विकास एका भ्रूणाच्या रूपात ब्लास्टुला, गैस्ट्रुला आणि ऑर्गेनोजेनेसिस नावाचे एक विशेष अभिज्ञेय टप्प्यात होतो. हे एक तरल पदार्थाने भरलेल्या गुहेच्या वैशिष्टयानी युक्त असते.

एक तरल पदार्थाने भरलेल्या गुहेच्या वैशिष्टयांनीयुक्त ब्लास्टुला चरण, ब्लास्टोकॉयल, एक चक्र किंवा कोशिकांची एक चादरने घेरलेली असते. ज्याला ब्लास्टोमिरेज पण म्हणतात.अपरा संबंघी एक स्तनपायीच्या भ्रूणला जाइगोट (एक निषेचित अंडाणु)च्या प्रथम विभाजन आणि एक भ्रूण बनण्याच्या मधल्या जीवाधारीच्या रूपात परिभाषित केले जाते. मानवामध्ये, भ्रूणच्या विकासाच्या आठव्या आठवड्यात गर्भाशयात उत्पाद आरोपणची अवधारणाच्या रूपात परिभाषित केले जाते. एका भ्रूणाला विकासाच्या अधिक उन्नत स्तरावर आणि जन्मापर्यंत किंवा बाळाच्या बाहेर येईल पर्यंत फीटस म्हणटले जाते. काही जनावरांना सगळ्या प्रकारच्या बाळांच्या जन्मापर्यंत भ्रूण म्हणले जाते. जसे, शिशु भ्रूण. मानवात, हे प्रकार गर्भावस्थेच्या आठव्या आठवड्यात होते.

गस्ट्रुलेशन नंतर बास्टुलाच्या कोशिका,कोशिका विभाजन, आक्रमण आणि/या दोन (डिप्लोब्लास्टिक) किंवा तीन (ट्रिप्लोब्लास्टिक) उत्तक परत यांच्या निर्माणासाठी प्रवसनच्या समन्वित प्रकियेतून जाते. ट्रिप्लोब्लास्टिक जीवांमध्ये, तीन रोगाणु परत एण्डोडर्म, एक्टोडर्म आणि मेसोडर्म म्हणटले जाते. उत्पादित भ्रूणाच्या प्रकारावर निर्भर राहत स्थिति आणि रोगाणु थरांची व्यवस्था उन्नत रूपाने प्रजाति-विशेष होते. रीढ़धारिंमध्ये तंत्रिका शिखा नावाने भ्रूणीय कोशिकांची एक विशेष लोकसंख्या "चतुर्थ रोगाणु परत" या रूपात प्रस्तावित केली आहे आणि याला मस्तिष्कच्या संरचनाच्या विकासात महत्त्वपूर्ण विलक्षणताच्या रूपात मानले जात आहे. १ते3 आठवडे 5-7 दिवसाच्या निषेचन नंतर, ब्लास्टुला गर्भाशयाच्या भिंतीला (गर्भकला) चिटकून. जेव्हा हा गर्भाशयाच्या संपर्कात येतो तेव्हा तो रोपण करताे ,नाळेतून बरोबर माता आणि भ्रूण च्यात रोपण संपर्क बनण्यास सुरुवात होते. भ्रूणाचा विकास एका बिन्दु वर केन्द्रित असते जे मज्जा (spinal)आणि मज्जा रज्जू(spinal cord) बनते. दिमाग, मज्जा रज्जू, हृदय आणि जठरांत्र संबंधी मार्ग बनण्यास सुरुवात होते. 4-5 आठवडे भ्रूण द्वारा उत्पादित रसायन स्त्रियांच्या मासिक चक्रला थांबवून ठेवते. सुमारे 6वे आठवड्यात मस्तिष्कची गतिविधि दर्शवित न्युरोजेनेसिस चालू असते. "ह्रदयाचे धडधड चालू होते. अंग अंकुरित होते तेथे नंतर हात आणि पाय विकसित होतात व ऑर्गेनोजेनेसिस सुरू होते. डोके भ्रूणाची अक्षीय लांबीच्या अर्धा भाग आणि त्याच्या मांसच्या अर्ध्याहून जास्त भागाचे प्रतिनिधित्व करते. मस्तिष्क पाच क्षेत्रात विकसित होते. ऊतक ते गठन होते जे मज्जा रज्जू आणि काही अन्य हड्डींना विकसित करते. हृदय धड़कने आणि रक्त प्रवाहित होईला सुरू होते.

६-8 सप्ताह मायोजेनेसिस आणि न्युरोजेनेसिस असे विकास करतात जेथे भ्रूण गति करण्यास सक्षम हवा आणि डोळे गठित होण्यास सुरू होते.ऑर्गेनोजेनेसिस आणि विकास चालू राहते. सर्व आवश्यक अंगाच्या निर्माणाबरोबर केसं बनण्यास सुरू होते. चेहरेचे लक्षण विकसित होते 8वें आठवड्याच्या शेवटी, एंब्रियोनिक अवस्था समाप्त होते आणि भ्रूण टप्पा सुरू शुरू होताे. गर्भपात

कुछ भ्रूण फेटल अवस्था, जी निषेचनच्या सुमारे दोन महीने (10 आठवडे एलएमपी) नंतर सुरू होते पर्यंत जीवित नाही राहत. भ्रूणचे गर्भपात होण्याची शक्यता नाकारता येत नाही किंवा मुद्दाम पाडतात. खूप संवेदनशील सुरुवाती गर्भावस्था परीक्षण अध्ययनात पाहिले गेले की 25% भ्रूणांचा गर्भपात सहावें आठवडे एलएमपी (महिलांच्या लास्ट मेंस्चुरल पिरियड पर्यंत) मध्ये होतो जरी महीलाना याचे माहिती हेतु नाही. गर्भधारणेच्या सहावे आठवड्यात एलएमपी नंतर 8% गर्भपात घटित होताे. 8.5 आठवडे एलएमपी नंतर गर्भपाताचा दर दोन प्रतिशत होण्या बरोबर गर्भपाताचे धोखे "वस्तुतः एंब्रियोनिक अवधिच्या समाप्ति पर्यंत पूर्ण होतो.

एका भ्रूणच्या गर्भपाताचे साधारणपणे कारण गुणसूत्रांची विषमता आहे, जो गर्भावस्थाच्या सुरुवाती 50% नुकसानासाठी जबाबदार असतो. आईचे वय वाढने आणि मागील गर्भपात होणे,रोगीचे इतिहास हे प्रमुख जोखिम कारणे आहेत.

प्रेरित गर्भपात

एक भ्रूणचे प्रेरित (यानी उद्देश्यपूर्ण) गर्भपात शल्यक्रिया आणि गैरसर्जिकल दोन्ही 'टेक्निक' ने विभिन्न प्रकिया द्वारे केले जाते.सक्शन-एसपिरेशन भ्रूणाच्या गर्भपाताची सर्व सामान्य शल्यक्रिया विधि आहे.

जाणिवपूर्वक भ्रूणच्या गर्भपाताचे कारणांपैकी, उशीर किंवा शिक्षण किंवा कार्यात अडथळा याची चिंता, संबंध आणि वित्तीय स्थिरताचे मुद्दे, कथित अपरिपक्वता किंवा आरोग्याची काळजी इत्यादी कारणे आहेत. गर्भपाताचे उदाहरण तेथे ही पहायला मिळतात जेथे बलात्कार किंवा संबंधितांशी दैहिक संबंधांमुळे गर्भाधान झाले आहे.

व्यावहारिकता

एक मानव भ्रूण, जीवनक्षम मानले जात नाही कारण ते गर्भाशयाच्या बाहेर वाचू शकत नाही. वर्तमान चिकित्सा प्रौद्योगिकी एंब्रियोला एका महिलेच्या तून दुसऱ्या महिलेच्या गर्भाशयात प्रतिरोपित करण्याची इजाजत देते. 0/}

संशोधन मानव भ्रूणाचे रोगांच्या इलाजासाठी संशोधन करत आहे.स्टेम कोशिका अनुसंधान, प्रजनन क्लोनिंग आणि जर्मलाइन इंजीनियरिंग सर्वांवर वर्तमानात शोध-कार्य चालू आहे. अशा संशोधनाच्या नैतिकते वर विवाद ही आहे कारण यात एका भ्रूणचे सामान्यतः बलिदान करावे लागते.

पादप भ्रूण