भिलार
भिलार हे गाव महाराष्ट्रातील पुस्तकांचं गाव म्हणून प्रसिद्धीस आले आहे. ह्या गावात महाराष्ट्र-शासनाच्या राज्य मराठी विकास संस्थेच्या वतीने पुस्तकांचे गाव हा प्रकल्प राबवण्यात येत आहे.हे जगातील दुसरे, (पहिले ब्रिटन मधील हे-ओन-वे हे गाव आहे. जे आपल्याकडे असणाऱ्या पुस्तकांच्या संग्रहाबद्दल प्रसिद्ध आहे.) आशिया खंडातील आणि भारतातील पहिलेच पुस्तकांचे गाव आहे.[१][२]
भिलार | |
|---|---|
गाव | |
| देश |  भारत |
| राज्य | महाराष्ट्र |
| जिल्हा | सातारा |
| तालुका | महाबळेश्वर |
| क्षेत्रफळ | |
| • एकूण | ४.३२ km२ (१.६७ sq mi) |
| Elevation | १,२४४.८६ m (४,०८४.१९ ft) |
| भाषा | |
| • अधिकृत | मराठी |
| Time zone | UTC= +5:30 (IST) |
| पिनकोड | 412805 |
| जवळील शहर | पाचगणी |
| लिंग गुणोत्तर | 992 ♂/♀ |
| साक्षरता | ७८.२३% |
| २०११ जनगणना संकेतांक | ५६२९६५ |
भौगोलिक स्थान आणि लोकसंख्या
भिलार हे सातारा जिल्ह्यातल्या महाबळेश्वर तालुक्यातील ४३२ हेक्टर क्षेत्राचे गाव असून २०११ च्या जनगणनेनुसार ह्या गावात ६०२ कुटुंबे व एकूण २८०७ लोकसंख्या आहे. ह्याच्या सर्वात जवळचे शहर पाचगणी ८ किलोमीटर अंतरावर आहे. यामध्ये १४०९ पुरुष आणि १३९८ स्त्रिया आहेत. यामध्ये अनुसूचित जातीचे लोक २६७ असून अनुसूचित जमातीचे ४७ लोक आहेत.ह्या गावाचा जनगणना स्थल निर्देशांक ५६२९६५ [३] आहे.
साक्षरता
- एकूण साक्षर लोकसंख्या: २१९६ (७८.२३%)
- साक्षर पुरुष लोकसंख्या: ११५९ (८२.२६%)
- साक्षर स्त्री लोकसंख्या: १०३७ (७४.१८%)
हवामान
हे गाव समुद्रसपाटीपासून साधारणपणे १३०० मीटर उंचीवर वसलेले आहे. येथे उष्णकटिबंधीय वातावरण आहे. येथे पावसाळ्यात भरपूर पाऊस पडतो.वार्षिक पर्जन्यमान २२०० मिलीमीटर आहे.हिवाळ्यात इथे सुखद गारवा असतो.सरासरी वार्षिक तापमान २१ अंश सेल्सियस आहे.हिवाळ्यात तापमान १२ अंश सेल्सियसपर्यंत खाली जाते तर उन्हाळ्यात ते ३३ अंश सेल्सियसपर्यंत वर चढते.
शैक्षणिक सुविधा
गावात ३ शासकीय पूर्व-प्राथमिक शाळा, ३ शासकीय प्राथमिक शाळा, २ खाजगी प्राथमिक शाळा, २ शासकीय कनिष्ठ माध्यमिक शाळा,२ खाजगी कनिष्ठ माध्यमिक शाळा, १ शासकीय माध्यमिक शाळा आणि २ खाजगी माध्यमिक शाळा आहेत. सर्वात जवळील पॉलिटेक्निक,व्यावसायिक प्रशिक्षण शाळा, उच्च माध्यमिक शाळा,पदवी महाविद्यालय आणि अभियांत्रिकी महाविद्यालय पाचगणी येथे ८ किलोमीटर अंतरावर आहे. सर्वात जवळील वैद्यकीय महाविद्यालय व व्यवस्थापन संस्था पुणे येथे १० किलोमीटरहून जास्त अंतरावर आहे. सर्वात जवळील अनौपचारिक प्रशिक्षणकेंद्र व अपंगांसाठी खास शाळा वाई येथे १० किलोमीटरहून जास्त अंतरावर आहे.
वैद्यकीय सुविधा (शासकीय)
सर्वात जवळील सामूहिक आरोग्य केंद्र ५ ते १० किलोमीटर अंतरावर आहे. सर्वात जवळील प्राथमिक आरोग्य केंद्र १० किलोमीटरहून जास्त अंतरावर आहे.गावात १ प्राथमिक आरोग्य उपकेंद्र आहे. सर्वात जवळील प्रसूति व बालकल्याण केंद्र १० किलोमीटरहून जास्त अंतरावर आहे. सर्वात जवळचे क्षयरोग उपचार केंद्र १० किलोमीटरहून जास्त अंतरावर आहे. सर्वात जवळील ॲलोपॅथी रुग्णालय १० किलोमीटरहून जास्त अंतरावर आहे. सर्वात जवळील पर्यायी औषधोपचार रुग्णालय १० किलोमीटरहून जास्त अंतरावर आहे. सर्वात जवळील दवाखाना १० किलोमीटरहून जास्त अंतरावर आहे.गावात १ पशुवैद्यकीय रुग्णालय आहे. सर्वात जवळील फिरता दवाखाना १० किलोमीटरहून जास्त अंतरावर आहे. सर्वात जवळील कुटुंबकल्याण केंद्र १० किलोमीटरहून जास्त अंतरावर आहे.
वैद्यकीय सुविधा (अशासकीय)
गावात १ बाह्यरुग्ण वैद्यकीय सुविधा आहे. गावात १ इतर पदवीधर वैद्यक व्यवसायी आहे.
पिण्याचे पाणी
गावात शुद्धीकरण केलेल्या नळाच्या पाण्याचा पुरवठा आहे. तसेच झाकलेल्या विहिरीच्या पाण्याचा व न झाकलेल्या विहिरीच्या पाण्याचा पुरवठा आहे. गावात हॅन्डपंपच्या पाण्याचा, ट्यूबवेलच्या/ बोअरवेलच्या, झऱ्याच्या, तलाव /तळे/सरोवर यांतील पाण्याचा पुरवठा आहे.
स्वच्छता
गावात बंद गटारव्यवस्था उपलब्ध नाही. सांडपाणी थेट जलस्रोतांमध्ये सोडले जाते. या क्षेत्राचा संपूर्ण स्वच्छता अभियानात समावेश आहे. गावात सार्वजनिक स्वच्छतागृह उपलब्ध नाही.
संपर्क व दळणवळण
गावात पोस्ट ऑफिस उपलब्ध नाही.सर्वात जवळील पोस्ट ऑफिस १० किलोमीटरहून जास्त अंतरावर आहे. गावाचा पिन कोड गावात दूरध्वनी उपलब्ध आहे. गावात सार्वजनिक दूरध्वनी केंद्र उपलब्ध आहे. गावात मोबाईल फोन सुविधा उपलब्ध आहे. गावात इंटरनेट सुविधा उपलब्ध नाही.सर्वात जवळील इंटरनेट सुविधा १० किलोमीटरहून जास्त अंतरावर आहे. गावात खाजगी कूरियर उपलब्ध नाही.सर्वात जवळील खाजगी कूरियर १० किलोमीटरहून जास्त अंतरावर आहे. गावात शासकीय बस सेवा उपलब्ध आहे. गावात खाजगी बस सेवा उपलब्ध नाही.सर्वात जवळील खाजगी बस सेवा १० किलोमीटरहून जास्त अंतरावर आहे. गावात रेल्वे स्थानक उपलब्ध नाही.सर्वात जवळील रेल्वे स्थानक १० किलोमीटरहून जास्त अंतरावर आहे. गावात ऑटोरिक्षा व टमटम उपलब्ध आहे. गावात टॅक्सी उपलब्ध आहे. राष्ट्रीय महामार्ग गावाला जोडलेला नाही.सर्वात जवळील राष्ट्रीय महामार्ग १० किलोमीटरहून जास्त अंतरावर आहे. राज्य महामार्ग गावाला जोडलेला आहे. जिल्ह्यातील मुख्य रस्ता गावाला जोडलेला आहे.जिल्ह्यातील दुय्यम रस्ता गावाला जोडलेला आहे. सर्वात जवळील कच्चा रस्ता ५ किलोमीटरहून कमी अंतरावर आहे. सर्वात जवळील डांबरी रस्ता ५ किलोमीटरहून कमी अंतरावर आहे.
बाजार व पतव्यवस्था
गावात एटीएम उपलब्ध आहे.गावात व्यापारी बँक आहे. गावात सहकारी बँक उपलब्ध आहे. गावात शेतकी कर्ज संस्था आहे. गावात स्वयंसहाय्य गट उपलब्ध आहे. गावात रेशन दुकान उपलब्ध आहे. गावात आठवड्याचा बाजार उपलब्ध आहे.आठवड्याचा बाजार शुक्रवारी भरतो. गावात कृषी उत्पन्न बाजार समिती नाही.सर्वात जवळील कृषी उत्पन्न बाजार समिती १० किलोमीटरहून जास्त अंतरावर आहे.
आरोग्य
गावात एकात्मिक बाल विकास योजना (पोषण आहार केंद्र) उपलब्ध आहे. गावात अंगणवाडी (पोषण आहार केंद्र) उपलब्ध आहे. गावात इतर पोषण आहार केंद्र उपलब्ध आहे. गावात आशा स्वयंसेविका उपलब्ध आहे. गावात क्रीडांगण उपलब्ध नाही.सर्वात जवळील क्रीडांगण १० किलोमीटरहून जास्त अंतरावर आहे. गावात चित्रपटगृह / व्हिडिओ केंद्र उपलब्ध नाही.सर्वात जवळील चित्रपटगृह / व्हिडिओ केंद्र १० किलोमीटरहून जास्त अंतरावर आहे. गावात सार्वजनिक ग्रंथालय उपलब्ध नाही.सर्वात जवळील सार्वजनिक ग्रंथालय १० किलोमीटरहून जास्त अंतरावर आहे. गावात सार्वजनिक वाचनालय उपलब्ध नाही.सर्वात जवळील सार्वजनिक वाचनालय १० किलोमीटरहून जास्त अंतरावर आहे. गावात वृत्तपत्र पुरवठा आहे. गावात विधानसभा मतदान केंद्र उपलब्ध आहे. गावात जन्म व मृत्यु नोंदणी केंद्र उपलब्ध आहे.
वीज
प्रतिदिवस १८ तासांचा वीजपुरवठा सर्व प्रकारच्या वापरासाठी उपलब्ध आहे.
जमिनीचा वापर
भिलार ह्या गावात जमिनीचा वापर खालीलप्रमाणे होतो (हेक्टरमध्ये क्षेत्रफळ):
- वन: १५८
- बिगरशेती वापरात असलेली जमीन: १५
- ओसाड व लागवडीला अयोग्य जमीन: २१
- पिकांखालची जमीन: २३८
- एकूण बागायती जमीन: २३८
सिंचन सुविधा
सिंचनाचे स्रोत खालीलप्रमाणे आहेत (हेक्टरमध्ये क्षेत्रफळ):
- कालवे: ०
- विहिरी / कूप नलिका: ०
- तलाव / तळी: ०
- ओढे: ०
- इतर: ०
उत्पादन
भिलार या गावी पुढील वस्तूंचे उत्पादन होते. (महत्त्वाच्या उतरत्या अनुक्रमाने)