भरतकाम

भरतकाम हे कापड किंवा इतर पृष्ठभागावर सुई दोऱ्याने नक्षीकाम करण्याची क्रिया होय. भरतकामात चमकी, आरसे, शोभेच्या नळ्या, मणी, चमकते खडे इ.चा सुद्धा वापर होतो.

भरतकामाला कानडी भाषेमधे कसुती असे म्हणतात. हा कानडी शब्द, कई (हात) व सूत (धागा) या दोन शब्दांपासून बनलेला आहे. भरतकाम केलेल्या नक्षीला भारतामधे कशिदा असे देखील म्हणले जाते. सोन्याच्या तारा वापरूनदेखील भरतकाम करतात, त्यास ज़रदोज़ी असे म्हणले जाते. हल्ली ज़रदोज़ीसाठी नकली जर देखील वापरात आणली जाते.

भरतकाम करण्यासाठी निरनिराळे टाके वापरले जातात. त्यातील काही टाक्यांची नावे पुढीलप्रमाणे: हेरिंगबोन टाका, बटनहोल टाका, फ्रेंच नॉट, फेदर स्टिच, गाठीचा टाका, गहू टाका, काश्मिरी टाका, कांथावर्क, कर्नाटकी कशिदा.

शिवणकाम, पॅच वर्क करण्यासाठी वापरली जाणारी प्रक्रिया, आणि कपड्यांना मजबुतीकरण करण्याच्या प्रक्रियेमुळे शिवणकामाच्या तंत्रज्ञानाचा विकास वाढला आणि शिवणकामांच्या सजावटीच्या शक्यतांनी भरतकामाची कला निर्माण झाली.^[१]

भरतकाम कला जगभरात आढळून येते आणि अनेक उदाहरणे दिसून आलेली आहेत.

प्राचीन ग्रीक पौराणिक कथेने विणण्याबरोबरच भरतकामाची कला पार पाडण्याचे श्रेय अथेना देवीला दिले आहे.

वेळ, स्थान आणि उपलब्ध सामग्री यावर आधारित, भरतकाम काही तज्ञांचे कार्यक्षेत्र किंवा व्यापक, लोकप्रिय तंत्र असू शकते. या लवचिकतेमुळे सांसारिक विविध कार्य केले.

मध्ययुगीन इंग्लंडमधील व्यावसायिक कार्यशाळा आणि संघटनात वापरल्या जाणाऱ्या तंत्राच्या बाबतीत, विस्तृतपणे भरतकाम केलेले कपडे, घरगुती वस्तू, धार्मिक वस्तू आणि प्रतिष्ठेचे चिन्ह म्हणून पाहिले जात असे.^[२] अठराव्या शतकात इंग्लंड आणि तेथील वसाहतींमध्ये, श्रीमंत कुटूंबाच्या मुलींनी उत्कृष्ट रेशीम वापरणारे सॅम्पलर तयार केले. भरतकामामध्ये मुलीचे कौशल्य, मार्ग, दर्जा व सामाजिक स्थिती दिसून येते.^[३]

भरतकाम हे मध्ययुगीन इस्लामिक जगातील एक महत्त्वाची कला होती. दमास्कस, कैरो आणि इस्तंबूलसारख्या शहरांमध्ये रुमाल, गणवेश, झेंडे, सुलेखन, शूज, कापड, अंगरखा, घोड्यांच्या पायघड्या, चप्पल, म्यान, पाउच आणि चामड्याच्या बेल्टवरही भरतकाम दिसून येते. भरतकाम कॉटेज उद्योग, काहींनी ८०० पेक्षा जास्त लोकांना रोजगार मिळवून, या वस्तूंचा पुरवठा केला.^[४]

मशीन भरतकामाचा विकास आणि त्याचे मोठ्या प्रमाणात उत्पादन औद्योगिक क्रांतीच्या टप्प्यात आले. पहिली भरतकामाची मशीन म्हणजे हात-भरतकाम मशीन, १८३२ मध्ये जोसुहे हेल्मन यांनी फ्रान्समध्ये शोध लावला.^[५]

एक टाका म्हणजे भरतकामाची सुई फायबरच्या मागील बाजूस पुढच्या बाजूला आणि मागील बाजूस या द्वारे उत्पादित केलेल्या समोरच्या बाजूला धागाने केलेल्या कामाला देखील शिवणे म्हणतात.फिशहोल टाका, बटनहोल टाका, उलट टीप, साखळी टाका, इ. टाके घातले जातात.

• 
  सिंधी भरतकाम जी.ए.जे.जे
• 
  सिंधी भरतकाम जी.ए.जे.जे २
• 
  चीनी रेशीम, चौथा शतक इ.स.पू.
• 
  गॅलन भरतकाम
• 
  तुर्की भरतकाम
• 
  क्रोएशियन भरतकाम
• 
  कोरियन भरतकामाचे
• 
  भरतकम-फुले-अल्फारो
• 
  टेफिलिनबॅग जोसेफशेरमन

• वस्त्रे Archived 2013-09-16 at the Wayback Machine. - मराठीमाती
• चला शिकू या कसुती - हितगुज दिवाळी अंक

1. ^ Gillow, J.T; Kirkby, G.R (1999-05). "Ophthalmic local anesthesia". Ophthalmology. 106 (5): 858. doi:10.1016/s0161-6420(99)10117-9. ISSN 0161-6420. |date= मधील दिनांक मूल्ये तपासा (सहाय्य)
2. ^ Levey, Kate (2017-12-20). "Mr. and Mrs. Michael Levey". Contemporary Women's Writing. 12 (2): 142–151. doi:10.1093/cww/vpx025. ISSN 1754-1476.
3. ^ "Fairfax, Sir James Reading, (17 Oct. 1834–29 March 1919), senior proprietor of the Sydney Morning Herald and the Sydney Mail". Who Was Who. Oxford University Press. 2007-12-01.
4. ^ "Major refit at Aramco refinery in Saudi Arabia". World Pumps. 2004 (454): 15. 2004-07. doi:10.1016/s0262-1762(04)00253-6. ISSN 0262-1762. |date= मधील दिनांक मूल्ये तपासा (सहाय्य)
5. ^ Harris, Dr Jennifer (2010). "Introduction". Machine Stitch. doi:10.5040/9781350088658.0006.