बारसू

बारसू हे भारतातील महाराष्ट्र राज्यातील दक्षिण कोकणातील रत्‍नागिरी जिल्ह्यातील राजापूर तालुक्यातील एक मध्यम आकाराचे गाव असून येथे एकूण १०३ कुटुंबे राहतात.^[१]

बारसू हे गाव रत्‍नागिरी जिल्ह्यातील राजापूर तालुक्यात पश्चिम किनाऱ्यावर अरबी समुद्रापासून ~१२ कि.मी. वर आहे.

Barsu

ह्या गावात कातळ खोदशिल्पे आढळली आहेत.मार्च २०२२ मध्ये युनेस्कोने नऊ कातळ शिल्प ठिकाणांचा समावेश जागतिक वारसा स्थळांच्या तात्पुरत्या यादीत केल्यानंतर कातळ शिल्प हा विषय जागतिक पटलावर आला आहे.येथील कातळ शिल्प जागतिक वारसा स्थळांच्या तात्पुरत्या यादीत समाविष्ट करण्यात आले आहे.^[२]

बारसू येथील पठारात ६२ कातळशिल्पे आहेत. कोकणच्या किनारी पट्ट्यातील भूगोलांचा हा सर्वात मोठा समूह आहे. त्यापैकी एकावर माणसाचे आणि दोन वाघांचे जीवनापेक्षा मोठे कोरीवकाम आहे. कोरीव काम 17.5 x 4.5 मीटर क्षेत्रफळावर पसरलेले आहे. तो माणूस वाघांच्या दोन आकृत्यांच्या मध्ये उभा असलेला दाखवला आहे. मानवी आकृतीची उंची चार मीटर आहे. या वाघांना थोपवून धरण्यासाठी त्या माणसाला हात पसरलेले दाखवले आहेत. रुंद उघड्या तोंडाने दाखवलेल्या आयताकृती स्वरूपात वाघांना शैलीबद्ध केलेले जाते. आक्रमण करत असले तरी ते कमी-अधिक प्रमाणात स्थिर दिसतात. सर्वात्मवादवर शैलीकरणाचे वर्चस्व असल्याचे दिसते. वाघांवरील पट्टे देखील आडव्या आणि उभ्या रेषांनी बनलेले आहेत ज्यापासून आयत आणि त्रिकोण तयार होतात. वाघांना भौमितिक आकारात दाखवण्याच्या शैलीच्या बरोबर विरुद्ध मानवी आकृतीत मात्र डोके गोल, वक्र कंबर आणि गोलाकार पाय दाखवलेले आहेत. मानवी आकृतीची छाती भौमितिक अमूर्त रुपात दर्शविली आहे. हा छाती भौमितिक अमूर्त आकार लज्जागौरीची आकृती असा अंदाज आहे.^[३] कोरीव काम 2 इंचांपेक्षा जास्त खोल नाही, तसेच बाहेरील आणि आतील रेषांमधील अंतर 3-4 सेंटीमीटर रुंद आहे. मानवी धडाच्या डाव्या बाजूला मासे, ससा आणि मोर यांच्या आकृत्यांचे चित्रण केलेले आहे. मानवी धडाच्या दुसऱ्या बाजूचे चित्र ओळखण्यापलीकडे झिजले गेले आहे. तज्ञांनी हडप्पा संस्कृती-हडप्पा आणि मोहेंजो-दारोच्या उत्खनन केलेल्या ठिकाणांवरून नोंदवलेल्या किमान दोन सीलवर चित्रित केलेल्या आकृतिबंध व बारसू येथील रचनेत साम्य असल्याचे सांगितले आहे.^[४]

युनेस्कोमधील भारताच्या स्थायी प्रतिनिधी मंडळाने कोकणातील कातळशिल्पांचा समावेश जागतिक वारसास्थळांमध्ये होण्यासाठी १७ फेब्रुवारी २०२२ रोजी तात्पुरती यादी सादर केली आहे.^[४]

रत्‍नागिरी ऑइल रिफायनरी आणि पेट्रोकेमिकल कॉम्प्लेक्स रत्‍नागिरी येथे विकसित करण्याची भारत सरकारची योजना आहे. ठिकाण सदर ठिमुंबईच्या दक्षिणेस अंदाजे 346 किमी वर आहे. या रिफायनरीची खनिज तेल शुद्धीकरणाची क्षमता प्रतिदिन 1.2 दशलक्ष बॅरल म्हणजेच, प्रतिवर्ष 60 दशलक्ष टन (MTPA) आहे. या प्रकल्पावरील अंदाजे गुंतवणूक 44 अब्ज अमेरिकी डाॅलर एवढी आहे.^[५]

सदर रिफायनरी प्रकल्प रत्‍नागिरी जिल्ह्यात नाणार येथे होणार होता. मात्र त्याला शिवसेना पक्ष व स्थानिक नागरिकांचा प्रचंड विरोध झाला. त्यामुळे फडणवीस सरकारच्या काळात प्रकल्प स्थगित करण्यात आला. महाविकास आघाडी सरकारने हा प्रकल्प रत्‍नागिरी जिल्ह्यातील राजापूर येथे स्थलांतरित करण्याचा निर्णय घेतला. परंतु तेथेसुद्धा स्थानिक लोकांचा विरोध होता.^[६]

पावसाळ्यात येथे भरपूर प्रमाणात पाऊस पडतो आणि हवामान समशीतोष्ण राहते. हिवाळ्यात येथील हवामान थंड असते व अनेकदा सकाळी धुके पडते. उन्हाळ्यात हवामान उष्ण असते. पावसाळ्यात येथे भातशेती, नाचणीशेती केली जाते.

1. ^ "Barsu Village Population - Rajapur - Ratnagiri, Maharashtra". www.census2011.co.in. 2023-05-12 रोजी मूळ पानापासून संग्रहित. 2023-05-11 रोजी पाहिले.
2. ^ महाराष्ट्र टाईम्स, रविवार दिनांक १४ एप्रिल २०२४.
3. ^ सरवणकर, शमिका (2023). "लोकसत्ता - बारसू : उद्धव व राज ठाकरेंनी उल्लेख केलेल्या कातळशिल्पांचे महत्त्व काय?". Maharashtra: Loksatta Newspaper. 2023-05-12 रोजी मूळ पानापासून संग्रहित (webpage).
4. ^ ^{a b} Permanent Delegation of India, to UNESCO (2022-02-17). "Geoglyphs of Konkan Region of India". UNESCO World Heritage Convention. 2023-05-12 रोजी मूळ पानापासून संग्रहित. 2023-05-12 रोजी पाहिले.
5. ^ "Ratnagiri Oil Refinery and Petrochemical Complex" (webpage). NS Energy. 2023-04-03 रोजी मूळ पान पासून संग्रहित. 2023-05-21 रोजी पाहिले.
6. ^ ठाकरे, राजेश्वर (2023). "लोकसत्ता - विश्लेषण : रिफायनरी व पेट्रोकेमिकल प्रकल्प विदर्भात का?". Maharashtra: Loksatta Newspaper. 2023-05-21 रोजी मूळ पानापासून संग्रहित (webpage).

१.https://villageinfo.in/

२.https://www.census2011.co.in/

३.http://tourism.gov.in/

४.https://www.incredibleindia.org/

५.https://www.india.gov.in/topics/travel-tourism

६.https://www.mapsofindia.com/