प्रजासत्ताक

प्रजासत्ताक अथवा गणराज्य (इंग्लिश: Republic) हे अशा प्रकारचे सरकार आहे ज्यामध्ये देश हा जनतेचा सार्वजनिक मामला मानला जातो. कोणा एका व्यक्ती किंवा गटाचा देशावर हक्क नसतो. प्रजासत्ताकामधील राष्ट्रप्रमुख, विविध पदाधिकारी व प्रशासक सार्वत्रिक निवडणुकीद्वारे नेमले जातात. थोडक्यात ज्या देशाचा राष्ट्रप्रमुख एखादा राजा, सम्राट, सुलतान नाही तो देश प्रजासत्ताक स्वरूपाचा आहे.

प्रजासत्ताक हा शब्द प्रामुख्याने सार्वभौम देशांसाठी वापरला जात असला तरीही अनेक देशांचे उपविभाग देखील प्रजासत्ताक असू शकतात. उदा: भूतपूर्व सोव्हिएत संघामधील युक्रेनियन सोव्हिएत साम्यवादी गणराज्य.

प्रकार

सांसदीय प्रजासत्ताकः भारत, दक्षिण आफ्रिका, जर्मनी इत्यादी देश जेथे राष्ट्रप्रमुख व सरकारप्रमुख हे वेगळे आहेत.
संघीय प्रजासत्ताकः आर्जेन्टिना, रशिया, अमेरिका इत्यादी देश जेथे विविध प्रांत अथवा राज्यांची वेगळी सरकारे आहेत.
इस्लामिक प्रजासत्ताकः पाकिस्तान, अफगाणिस्तान, इराण व मॉरिटानिया हे देश इस्लामिक प्रजासत्ताके आहेत जेथे शारिया कायद्याने राज्यकारभार चालतो.
साम्यवादी प्रजासत्ताकः चीन, व्हियेतनाम इत्यादी देश जेथे लोकशाही आहे परंतु निवडणुका होत नाहीत.