पालघर जिल्हा
| पालघर जिल्हा पालघर | |
| महाराष्ट्र राज्यातील जिल्हा | |
 | |
| देश |  भारत |
| राज्य | महाराष्ट्र |
| विभागाचे नाव | कोकण विभाग |
| मुख्यालय | पालघर |
| तालुके | वसई • वाडा • जव्हार • मोखाडा • पालघर • डहाणू • तलासरी • विक्रमगड |
| क्षेत्रफळ | |
| - एकूण | ५,३४४ चौरस किमी (२,०६३ चौ. मैल) |
| लोकसंख्या | |
| -एकूण | २९,९०,११६ (२०११) |
| -लोकसंख्या घनता | ५६० प्रति चौरस किमी (१,५०० /चौ. मैल) |
| प्रशासन | |
| -जिल्हाधिकारी | श्री .गोविंद मारुती बोडके |
| -लोकसभा मतदारसंघ | पालघर |
| -खासदार | राजेंद्र गावित |
पालघर जिल्हा हा कोकण विभागात महाराष्ट्र राज्यातील एक जिल्हा आहे. पालघर जिल्हा ठाणे जिल्ह्याचे विभाजन करून १ ऑगस्ट इ.स. २०१४ रोजी निर्मित करण्यात आलेला आहे. महाराष्ट्रातील ३६ वा जिल्हा म्हणुन निर्माण झालेला जिल्ह्याचे मुख्यालय पालघर शहरच आहे. तत्कालीन मुख्यमंत्री पृथ्वीराज चव्हाण आणि तत्कालीन महसूलमंत्री बाळासाहेब थोरात यांच्या उपस्थितीत नवीन जिल्ह्याच्या कामकाजास १ ऑगस्ट २०१४ पासून सुरुवात झाली. पालघर हा राज्यातील ३६ वा जिल्हा आहे. कोकणच्या उत्तर भागास असलेला पालघर जिल्हा पूर्वेकडे असणाऱ्या सहयाद्री पर्वत रांगा व पश्चिमेकडील अरबी समुद्राच्या किनारपट्टी दरम्यान पसरला आहे. पालघर जिल्हा उत्तरेकडील डहाणूपासून सुरू होऊन नायगाव येथे संपतो. पालघर जिल्ह्याची एकूण लोकसंख्या २९,९५,४२८ एवढी आहे. पालघर जिल्ह्यात एकूण ८ तालुके आहेत त्यामध्ये जव्हार, मोखाडा, तलासरी, वसई, विक्रमगड, पालघर, डहाणू आणि वाडा तालुक्यांचा समावेश आहे़.
पालघरची शहरी लोकसंख्या 1,435,210 आहे. म्हणजे एकूण लोकसंख्येच्या 48% शहरी भागात राहतात. पूर्व व ईशान्य दिशेस ठाणे व नाशिक जिल्हा असून, गुजरात राज्यातील वलसाड जिल्हा व दादरा व नगर हवेली व उत्तरेकडील दमण व दीव केंद्र शासित प्रदेश हे जिल्हा वसलेले आहे. अरबी समुद्राची पश्चिम सीमा बनते, तर वसई-विरार, पालघर-बोईसर, डहाणू हे मुंबई महानगर प्रदेशाचे भाग आहे.
नव्याने निर्माण झालेल्या या जिल्ह्यात खालील ८ तालुके असतील -
इतिहास
१ ऑगस्ट २०१४ पर्यंत आता पालघर जिल्ह्याचा समावेश असलेल्या तालुक्यांनी ठाणे जिल्ह्याचा एक भाग बनविला आहे. विभाजनासाठी जवळपास २५ वर्षे संघर्ष व मागणीनंतर १३ जून २०१४ रोजी नवीन जिल्हा निर्मितीस महाराष्ट्र मंत्रिमंडळाने मान्यता दिली आणि १ ऑगस्ट २०१४ रोजी पालघर जिल्हा अस्तित्वात आला.
पालघर जिल्हा हा महाराष्ट्राच्या कोकण सखल प्रदेशाचा उत्तर भाग आहे. यात दक्षिणेस उल्हास खोरे व उत्तरेकडील डोंगराळ वैतरणा खोरे तसेच पठार व सह्याद्रीच्या उतारासह विस्तृत अ‍ॅम्फीथिएटरचा समावेश आहे. पूर्वेकडील सह्याद्रीच्या उंच उतारापासून उत्तरेकडे आणि जिल्ह्याच्या मध्यभागी पठाराच्या उत्तरेकडून दक्षिणेकडील उल्हास दरीपर्यंत जमीन खाली येते. रस्त्याद्वारे पालघर ते मुख्यालयातील वेगवेगळ्या वाड्या भागांचे अंतर खालीलप्रमाणे आहे: खोडाळा १88 किमी, मोखाडा ११२ किमी, जव्हार किमी, 75 किमी, विक्रमगड ० किमी. जिल्ह्यातून वाहणारी मुख्य नदी वैतरणा आहे. नदीला अनेक उपनद्या आहेत; त्यातील सर्वात महत्त्वाचे म्हणजे बारवी आणि भातसा, पिंजाल, सूर्य, दहेरजा आणि तानसा. नाशिक जिल्ह्यातील त्र्यंबकेश्वर डोंगरात गोदावरीच्या उगमस्थानासमोर कोकण नद्यांचा सर्वात मोठा वैतरणा उगवतो. ही नदी शहापूर, वाडा आणि पालघर तालुक्यातून वाहते आणि अर्नाळाच्या एका विस्तृत मोहिमेद्वारे अरबी समुद्रात प्रवेश करते. वैतरणा नदी 154 कि.मी. लांबीची असून ड्रेनेजचे क्षेत्र आहे जे जिल्ह्याच्या संपूर्ण उत्तरेकडील भागात व्यापते. अरबी समुद्राला वाहणारी उल्हास नदी म्हणजे वसई खाडी, जिल्ह्याची दक्षिणेकडील सीमा. अर्नाळा बेट वसई तालुक्यात वैतरणा वस्तीच्या प्रवेशद्वाराजवळ आहे.
हवामान
जिल्ह्यात मे महिन्यात सरासरीपेक्षा जास्त तापमान असेल.उष्णतेच्या लाटा नेहमीप्रमाणे असतील.[१]
बाह्य दुवे
| राजधानी |  | |
|---|---|---|
| उपराजधानी | ||
| प्रशासकीय विभाग | ||
| विषय | इतिहास - भूगोल - अर्थव्यवस्था - पर्यटन - मराठी भाषा - मराठी लोक - मराठी साहित्य - मराठी चित्रपट - महाराष्ट्रीय भोजन | |
| जिल्हे | नागपूर • चंद्रपूर • भंडारा • गोंदिया • गडचिरोली • अमरावती • अकोला • वाशीम • हिंगोली • नांदेड • वर्धा • यवतमाळ • बुलढाणा • ठाणे • मुंबई उपनगर • मुंबई जिल्हा • रायगड • रत्‍नागिरी • सिंधुदुर्ग • नाशिक • अहमदनगर • पुणे • सातारा • सांगली • कोल्हापूर • नंदुरबार • धुळे • जळगाव • औरंगाबाद • जालना • परभणी • बीड • लातूर • उस्मानाबाद • सोलापूर• पालघर | |
| मुख्य शहरे | ||
| मुख्यमंत्री | यशवंतराव चव्हाण · मारोतराव कन्नमवार · वसंतराव नाईक · शंकरराव चव्हाण · वसंतरावदादा पाटील · शरद पवार · अब्दुल रहमान अंतुले · बाबासाहेब भोसले · शिवाजीराव निलंगेकर · सुधाकर नाईक · मनोहर जोशी · नारायण राणे · विलासराव देशमुख · सुशीलकुमार शिंदे · अशोक चव्हाण · पृथ्वीराज चव्हाण · देवेंद्र फडणवीस · उ ठाकरे · ए शिंदे | |
- ^ महाराष्ट्र टाईम्स, गुरुवार दिनांक ०२ मे २०२४.