परवीन शाकिर
परवीन शाकिर (उर्दू : پروین شاکر) नोव्हेंबर २४, इ.स. १९५२:कराची, पाकिस्तान - डिसेंबर २६, इ.स. १९९४:इस्लामाबाद, पाकिस्तान) ही उर्दू कवयित्री, शिक्षिका व पाकिस्तान सरकारची नागरी प्रशासन अधिकारी होती.
पाकिस्तानी गझलकार परवीन शाकिरचे वडील सय्यद शाकिर अली मूळचे बिहारमधील पाटण्याचे होते. स्वातंत्र्यपूर्व काळातील संमिश्र संस्कृतीत वाढलेले त्यांचे घराणे असल्याने, अन्य उर्दू लेखकांप्रमाणे परवीनला देखील श्रीकृष्ण, गंगा इत्यादीबद्दल सश्रद्ध आत्मीयता होती. श्रीकृष्णांबद्दल लिहिताना तिने सुबोध भाषेचा अवलंब केला आहे.
परवीन शाकिर ही इंग्रजी साहित्य व भाषाशास्त्राची एम.ए. होती. तसेच तिने बँक व्यवस्थापनात एम.ए., पीएच.डी.ची पदवी घेतली व हार्वर्ड विद्यापीठाची सार्वजनिक व्यवस्थापनाची अनुस्नातर पदवीही घेतली. पुढे ती नऊ वर्षांपर्यंत शिक्षिका होती.
१९७६ साली तिचा विवाह नात्यातील डॉ. नासीर अलीशी झाला. तिला मुलगा सय्यद मुराद अली झाल्यानंतर नवऱ्याशी झालेल्या वैचारिक मतभेदामुळे तिचा घटस्फोट झाला.
१९८२ मध्ये ती पाकिस्तानची सेंट्रल सुपीरियर सर्व्हिसची परीक्षा पास झाली. १९८६ मध्ये ती इस्लामाबाद येथे सेकंड सेक्रेटरी या पदावर होती.
२६ डिसेंबर १९९४ रोजी कारने घरून कार्यालयाकडे जाताना बसशी टक्कर होऊन झालेल्या अपघातात तिचे निधन झाले.[१]
परवीन शाकिरचे गझललेखन
लहान वयातच शाकिरने कविता रचण्यास सुरुवात केली. इ.स. १९७६ मध्ये खुश्बू (सुगंध) या तिच्या कवितांच्या पहिल्या खंडाचे जोरदार स्वागत झाले [१] त्यानंतर आलेल्या सद-बर्ग (दलदलीतील झेंडू), ख़ुद कलामी (स्वगत), इन्कार (नकार), कफे-आईना (आरशाचा काठ) या काव्यसंग्रहांबरोबरच गोशा-ए-चश्म (दृष्टीचा कोपरा) या तिच्या वृत्तपत्रीय लेखनाच्या संग्रहाचेही जोरदार स्वागत झाले. कफे-आईना या संग्रहाव्यतिरिक्त शाकिरच्या सर्व रचना माहे-तमाम (पूर्णचंद्र) या पुस्तकात एकत्र करण्यात आल्या आहेत.
परवीन म्हणजे आकाशगंगा, अन् शाकिर म्हणजे कृतज्ञ. परवीनच्या गझलांत व कवितेत तरल भावनांच्या तारकापुंजच दृष्टीस पडतो. अन् कृतज्ञता तर तिच्या समग्र काव्यातून जाणवते.
जीवनात एकाकी तरुणीला जे येतात तेच अनुभव घटस्फोटानंतर परवीनला आले. पतीपासून विभक्त होऊनही ती गझलेत, स्वतःला त्याच्या प्रेयसी रूपातच साकारत राहिली. तिच्या काव्यातील या ओळी हेच सांगतात. :-
तू है राधा अपने कृष्ण की
तेरा कोई भी होता नाम
मुरली तेरे भितर बजती
किसी बन करती विराम
या कोई सिंहासन बिराजती
तुझे खोज ही लेते श्याम
जिस संग भी फेरे डालती
संजोग में थे घनश्याम
किंवा,
मेरे चेहरे पे ग़ज़्‍ाल लिखती रहीं
शेर कहती हुई ऑंखें उसकी
खामोशी कलाम कर रही है
जज्बात की मुहर है सुखन पर
(मौनातच संवाद करतेय. संभाषणावर भावनेची मोहर उमटली आहे.)
परवीनची गंगा नदीवरची एक कविता
जुगबीते
दजला से एक भटकी हुई लहर
जब तेरे पवित्र चरणों की छूने आई तो
तेरी ममता ने अपनी बाहें फैला दी..
....
गंगा प्यारी !
कृष्णकाव्य
परवीनच्या ’श्याम में तोरी गइयॉं चराऊॅं’ या कृष्णकाव्याच्या काही ओळी :-
ऑंख जब आइने से हटाई
श्याम सुन्दर से राधा मिलने आई
आए सपनें में गोकुल के राजा
देने सखियों को बधाई
अब तो जल का ही ऑंचल बना लूॅं
पेड पर क्यों चुनरिया सुखाई
शाम, मैं तेरी गइयॉं चराऊॅं
मोल ले ले तू मेरी कमाई