नालंदा

नालंदा

नालंदाचे बिहारच्या नकाशावरील स्थान

बौद्ध तीर्थस्थळे
चार मुख्य स्थळे
बोधगया कुशीनगर लुंबिनी सारनाथ
चार अतिरिक्त स्थळे
राजगीर संकिशा श्रावस्ती वैशाली
इतर स्थळे
अमरावती चंदावरम देवदह गया कपिलवस्तू केसरीया कोसांबी नालंदा पाटलीपुत्र पावा वाराणसी
नंतरची स्थळे
अजिंठा लेणी बराबर लेणी भरहुत वेरूळची लेणी ललिलगीरी मथुरा पांडवलेणी पिप्राह्वा रत्नागिरी सांची उदयगिरी विक्रमशिला दीक्षाभूमी (नागपूर )

नालंदा हे भारतातील प्राचीन शहरांपैकी एक होते. ते सध्याच्या बिहार राज्यात येते. याठिकाणीच नावाजलेले नालंदा विद्यापीठही होते. बिहारमध्ये नालंदा या नावाने जिल्हा असून त्या जिल्ह्याचे प्रशासकीय केंद्र बिहार शरीफ हे आहे.

नालंदा हा मुख्यतः बौद्धविहार होता. बुद्धांच्या शिकवणुकीचा प्रसार करण्याचे ते एक केंद्र होते; त्यामुळे शेकडो बौद्धभिक्षू या ठिकाणी ज्ञानार्जन करण्यासाठी येत. येथे सर्व विद्या, सर्व शास्त्रे यांचे शिक्षण मिळत असे. या विद्यापीठाला तसेच तोलामोलाचे आचार्य लाभले. त्यापैकी काही प्रसिद्ध नावे - नागार्जुन, असंग, शीलभद्र, धर्मपाल, चंद्रपाल, जिनमित्र अशी आहेत. या विद्यापीठाचे अनेक आचार्य देशोदेशी जाऊन बौद्ध धर्मप्रसाराचे काम करीत होते. शांतरक्षित, पद्मसंभव, कमलशील, स्थिरमती हे तिबेटला गेले. कुमारजित, परमार्थ, शुभकर, धर्मदेव हे चीन व कोरियाला गेले व या विद्यापीठाची कीर्ती सर्वत्र पसरली. ^[१]

• नालंदा विद्यापीठ

1. ^ गायधनी, रं. ना. (२०१५). प्राचीन भारताचा इतिहास. पुणे: अनिरुद्ध पब्लिशिंग हाऊस. pp. ३३१. ISBN 978-93-84730-42-0.